Châu Á mới nổi có nguy cơ chưa kịp giàu đã... già!

Dân số châu Á sẽ già đi với tốc độ nhanh hơn bất kỳ khu vực nào khác trong những thập kỷ tới, làm tăng lo ngại rằng các nền kinh tế mới nổi như Trung Quốc và Thái Lan có thể thấy tăng trưởng bị khựng lại trước khi họ chuyển sang tình trạng thu nhập cao, các chuyên gia kinh tế cho biết.

Một sự phát triển như thế, nếu thành hiện thực, sẽ gây căng thẳng cho nguồn tài chính công và làm hạn chế khả năng triển khai những hệ thống cần thiết của các chính phủ, như lương hưu để chăm sóc cho số người già ngày càng tăng, các chuyên gia nói với CNBC.

Trong một báo cáo, các chuyên gia của Standard Chartered viết rằng tình trạng già đi nhanh chóng của châu Á sẽ gây ảnh hưởng cho sự tăng trưởng của Trung Quốc, Hồng Kông, Hàn Quốc và Thái Lan vào năm 2020, và Singapore vào năm 2025. Đó sẽ là thời điểm trước khi Trung Quốc chuyển mình (theo dự báo) sang một nền kinh tế có thu nhập cao vào năm 2026, và với Thái Lan là “ngay sau năm 2040”.

“Già đi trước khi trở nên giàu có là một trong những thách thức trung hạn lớn nhất về mặt cấu trúc ở châu Á đang phát triển và Mỹ Latin. Lý do chính khiến những quốc gia có thu nhập trung bình lại lo lắng về điều này là vì nó có thể cản trở khả năng gia nhập nhóm các quốc gia phát triển có thu nhập cao của họ”, báo cáo của Standard Chartered viết.

“Cơ cấu dân số không thuận lợi có thể làm giảm tỷ lệ tăng trưởng GDP tiềm năng và cản trở sự phát triển. Tình trạng già đi gây ảnh hưởng đến năng lực sản xuất, mô hình tiêu thụ và đầu tư của một nền dân số”.

“Cú đấm” kép – đó là chi tiêu xã hội cao hơn và nguồn thu nhập từ thuế giảm - mà các nền kinh tế già đi đang phải đối mặt đã làm tăng tính khẩn cấp cho các quốc gia trong việc củng cố tình hình tài khóa của họ, Andy Seaman, đồng sở hữu và là nhà đầu tư trưởng tại Stratton Street Capital, nêu ý kiến.

“Nợ là một rủi ro lớn cho các quốc gia có dân số đang già đi, đặc biệt là khi dân số đang độ tuổi lao động bắt đầu giảm, vì gánh nặng nợ nần sẽ được đặt trên vai một nhóm người nhỏ hơn”, ông nói.

Các chính phủ đã cố gắng mở rộng lực lượng lao động của họ thông qua nhiều biện pháp như tăng số lao động nữ và nâng tuổi hưu. Những quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore cũng đã đầu tư nâng cao kỹ năng cho người lớn tuổi và triển khai công nghệ để thúc đẩy năng suất.

Nhưng những biện pháp đó hiện chỉ chủ yếu diễn ra ở các nền kinh tế châu Á tiên tiến, các chuyên gia lưu ý. Nhu cầu tăng nguồn thu chính phủ khi các quốc gia đó già đi nghĩa là họ sẽ đánh thuế cao hơn trên lượng dân số lao động đang thu hẹp lại hoặc mở rộng cơ sở tính thuế, các chuyên gia thuế phân tích với CNBC.

“Không quốc gia nào có thể được khen ngợi vì có khả năng đáp ứng các nhu cầu của một dân số đang già đi và có thuế thấp hơn. Nếu xét đến tình hình kinh tế toàn cầu, khuynh hướng cải cách thuế hiện hành ở những nền kinh tế lớn này hiện tập trung vào việc giảm thuế thu nhập. Tuy nhiên, các nhu cầu phúc lợi xã hội và y tế vẫn cần được đáp ứng”, Chris Woo, một lãnh đạo về thuế tại PwC Singapore, nói.

Trong một báo cáo năm 2015, Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) khuyên rằng những quốc gia nên tìm cách giải quyết các thách thức về thuế do nền kinh tế kỹ thuật số mang lại. Kể từ đó, New Zealand đã áp thuế dịch vụ và hàng hóa trên các dịch vụ kỹ thuật số từ tháng 10/2016, trong khi Đài Loan và Úc sẽ thực hiện điều này trong năm nay.

Tuy nhiên, việc thực thi thuế như thế có thể gặp khó khăn, đặc biệt là ở các nền kinh tế đang phát triển, nơi mà khả năng bắt buộc người dân phải đóng thuế còn hạn chế và tỷ lệ người đóng thuế tuân thủ pháp luật còn thấp. Chiu Wu Hong, trưởng bộ phận thuế tại KPMG ở Singapore, trích dẫn một nghiên cứu của Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) cho thấy rằng ở các nền kinh tế đang phát triển tiền nợ thuế là cao hơn.

“Những thách thức đó xuất hiện vì nhiều yếu tố khác nhau, chẳng hạn như khó theo dõi các giao dịch được thỏa thuận trên internet và những nhà cung cấp dịch vụ kỹ thuật số bên ngoài quốc gia đó hơn”, Chiu nói.

Các quốc gia châu Á cũng có thể không còn thời gian vì tăng trưởng trong nhóm dân số lớn tuổi của họ đang tăng tốc. Ngân hàng thế giới (WB) ước tính rằng Trung Quốc và Singapore sẽ mất 25 năm để chuyển từ thời điểm lần đầu tiên họ trở thành một xã hội “đang già đi” sang trở thành một xã hội “già”, mà theo định nghĩa là có 14% đến 20 dân số trên 65 tuổi. Ở Thái Lan và Hàn Quốc, sự chuyển giao đó sẽ xảy ra chỉ trong 20 năm.

Trong khi đó, nước Anh đã mất 45 năm để đạt tới giai đoạn đó, còn Mỹ và Pháp lần lượt mất 69 và 115 năm.

Các chuyên gia kinh tế của Standard Chartered nói rằng sinh sản giảm, tuổi thọ tăng – được cho là đang xảy ra với một tốc độ nhanh hơn ở châu Á – và tỷ lệ tử vong giảm là những lý do đằng sau hiện tượng đang già đi nhanh chóng của khu vực này.

“Hỗ trợ của chính phủ và các tổ chức vẫn chưa sẵn sàng để đáp ứng sự gia tăng nhanh chóng trong tình trạng già đi. Hệ thống lương hưu vẫn không bền vững dù đã có những cải cách chính sách gần đây. Hệ thống lương hưu trên toàn quốc của Trung Quốc có thể sớm bị thâm hụt vào năm 2030, Thái Lan sẽ có thể bị thâm hụt từ năm 2041. Khi đó, các hệ thống lương hưu ở Hàn Quốc và Việt Nam cũng sẽ bị thâm hụt nhỏ”, họ viết.