Đánh Huawei chỉ là "đầu tàu" của 1 mạng lưới khổng lồ chống lại Trung Quốc, Mỹ đã thay đổi chính sách "nước Mỹ trước tiên"?

Trong lĩnh vực công nghệ, quy luật Metcalfe cho rằng một mạng lưới sẽ trở nên hữu ích hơn tương ứng với số lượng người dùng. Điều đó có nghĩa là các hệ thống lớn sẽ đem lại nhiều giá trị hơn đáng kể so với các mạng lưới nhỏ. Một doanh nghiệp kỳ cựu của Thung lũng Silicon hợp tác với Bộ Ngoại giao Mỹ đang cố gắng khai thác sức mạnh của quy luật Metcalfe để xây dựng một mạng lưới các quốc gia nhằm chống lại Trung Quốc — một sự thay đổi đáng chú ý sau nhiều năm chính quyền Trump theo đuổi chính sách "Nước Mỹ trên hết".

Dự án "Mạng lưới sạch"

Keith Krach đã được bổ nhiệm làm thứ trưởng bộ ngoại giao phụ trách vấn đề về tăng trưởng kinh tế, năng lượng và môi trường vào tháng 6 năm 2019. Ông đặt ra thuật ngữ "Hệ thống mạng sạch" (Clean Network) và dẫn đầu sáng kiến, nhằm tìm cách loại bỏ các thiết bị viễn thông do Huawei Technologies và các công ty Trung Quốc khác sản xuất khỏi mạng lưới viễn thông ở các quốc gia phương tây. Krach mô tả nỗ lực loại bỏ Huawei là "đầu tàu" trong một cuộc chiến rộng lớn hơn nhằm đoàn kết chống lại áp lực từ kinh tế Trung Quốc trong mọi lĩnh vực từ đầu tư đến các nguyên vật liệu chiến lược.

Ông Krach, 63 tuổi, đồng sáng lập Ariba, một nền tảng thương mại điện tử giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp đã được bán cho SAP AG của Đức vào năm 2012 với giá 4,3 tỷ đô la. Sau đó, ông được bổ nhiệm vào vị trí giám đốc điều hành của DocuSign, một nền tảng cho phép mọi người thực hiện đóng dấu vào các tài liệu dưới dạng điện tử. Ông được tuyển dụng vào Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ bởi Phó Tổng thống Mike Pence, người mà ông biết từ thời gian là chủ tịch hội đồng quản trị tại Đại học Purdue ở bang Indiana, quê nhà của Pence.

Thật khó để xác định mức độ thay đổi lớn trong chiến lược mà "Clean Network" đã làm nên và mức độ chịu trách nhiệm của Krach. Chắc chắn đó không phải là nỗ lực của cá nhân và nó bắt đầu trước khi ông tham gia quản lý. Sếp của ông, Ngoại trưởng Mike Pompeo, là người phát ngôn chính. Những người khác tham gia chiến dịch bao gồm các quan chức trong Bộ Tài chính, Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ, Hội đồng An ninh Quốc gia và Văn phòng Công nghiệp và An ninh thuộc Bộ Thương mại Mỹ, những nơi có cái tên Huawei trong "danh sách pháp nhân". Các công ty Mỹ bị cấm bán hoặc chuyển giao công nghệ cho các công ty trong danh sách này mà không có giấy phép.

Ông Krach cho biết: "Cách đây khoảng bảy hoặc tám tháng, có vẻ như Huawei sẽ kiểm soát tất cả. "Họ thông báo rằng họ có 91 hợp đồng, trong đó có 47 hợp đồng ở châu Âu." Hiện tại, ông cho biết, công ty này chỉ có khoảng một chục hợp đồng bên ngoài Trung Quốc.

Theo Krach, "Clean Network" bao gồm 180 công ty viễn thông và 50 chính phủ các quốc gia, đại diện cho 2/3 tổng sản phẩm quốc nội của toàn thế giới. Mặc dù đây là một nỗ lực rất ấn tượng, nhưng không phải tất cả các quốc gia đều cam kết như nhau. Bộ Ngoại giao Mỹ liệt kê Nhật Bản là thành viên của Clean Network, nhưng người Nhật vẫn phản đối lệnh cấm hoàn toàn đối với thiết bị mạng của Trung Quốc. Website của Bộ Ngoại giao Nhật Bản trích lời Bộ trưởng Toshimitsu Motegi cho biết Nhật Bản muốn hợp tác sâu sắc hơn với Hoa Kỳ trong lĩnh vực an ninh mạng và tránh sử dụng các thiết bị của Trung Quốc trong các kênh liên lạc ngoại giao.

Một số đồng minh phàn nàn riêng rằng cuộc chạy đua của Mỹ nhằm chống lại Trung Quốc giống như là một sự tự buộc mình hơn là xây dựng một liên minh. Ngoài ra, các quốc gia cấm Huawei hiện đang lâm vào tình thế tiến thoái lưỡng nan với vấn đề độc quyền 5G của Ericsson AB của Thụy Điển và Nokia Oyj của Phần Lan. Samsung Electronics Co. của Hàn Quốc cũng đang bán một số thiết bị 5G.

Tuy nhiên, Krach được ghi nhận là người xúc tiến nhiều biện pháp hợp tác cấp quốc gia và khu vực đối với an ninh mạng để xây dựng một dự án quốc tế mang tính thống nhất hơn, dựa trên sự tin tưởng nhiều hơn là ép buộc. Kinh nghiệm của ông với các nền tảng thương mại tại Ariba và DocuSign "đã cung cấp nền tảng hoàn hảo để lãnh đạo hệ thống Clean Network này".

Krach viết trong một email: "Trái ngược với phong cách có phần đối đầu vào thời kỳ đầu của chính quyền, Clean Network mang dấu ấn của chính sách ngoại giao theo phong cách‘ truyền thống tốt đẹp ’".

Động thái từ phía Trung Quốc

Nhiệm vụ hình thành mạng lưới chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc đã trở nên dễ dàng hơn bởi chính Trung Quốc, nước đang khiến các đối tác thương mại  cảm thấy sợ hãi và tức giận với chính sách ngoại giao "chiến lang". Với Trung Quốc, mục tiêu đang nhắm tới là Australia, quốc gia vào năm 2018 đã cấm Huawei tham gia xây dựng mạng 5G và đang kêu gọi một cuộc điều tra quốc tế về nguồn gốc của đại dịch Covid-19. Để trả đũa, Trung Quốc đã nhắm tới ngành xuất khẩu lúa mạch và rượu của Úc và áp dụng thuế quan trừng phạt đồng thời yêu cầu các thương nhân của quốc gia này ngừng mua than, đồng, đường, gỗ và tôm hùm của Úc. Xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm 6% tổng sản phẩm quốc nội của Úc vào năm 2018.

"Họ chỉ có một thứ, đó là 1,3 tỷ khách hàng. Đó là điều làm cho thị trường Trung Quốc trở nên độc nhất. Đó là điều khiến Trung Quốc có thể đe dọa và đôi khi lấn át các nước khác ", Jeff Moon, cựu trợ lý đại diện thương mại Hoa Kỳ về các vấn đề Trung Quốc cho biết.

Trung Quốc cũng đã tăng cường sức mạnh thị trường của mình tại Mỹ. Năm ngoái, họ đã yêu cầu riêng Hiệp hội Bóng rổ Quốc gia sa thải giám đốc của câu lạc bộ Houston Rockets vì một dòng tweet dài 7 chữ ủng hộ những người biểu tình ở Hồng Kông. Ủy viên Hiệp hội NBA Adam Silver đã từ chối yêu cầu này và ước tính rằng mùa đông năm ngoái giải đấu đã mất vài trăm triệu đô la từ việc đài truyền hình Trung Quốc ngừng phát sóng các trận đấu.

Krach cho rằng: "Tôi ước tính rằng cứ một trong các điều này thì có khoảng 99 thứ mà chúng tôi chưa nghe nói đến. Ông nói, mục tiêu của Bộ Ngoại giao là tạo ra "một lá chắn an ninh để chống lại sự bắt nạt của Trung Quốc. Khi bạn đối đầu với kẻ bắt nạt, họ sẽ lùi bước. Nhưng họ thực sự, thực sự lùi bước khi có bạn bè bên cạnh ".

Chính phủ Trung Quốc bác bỏ cáo buộc về vấn đề "bắt nạt" này. Vào tháng 7, sau khi các cơ quan quản lý của Hoa Kỳ coi Huawei và ZTE Corp là những mối đe dọa đối với an ninh quốc gia, một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã cáo buộc Hoa Kỳ "lạm dụng quyền lực nhà nước" để làm tổn thương các công ty Trung Quốc "mà không có bất kỳ bằng chứng nào". 

Mạng lưới sẽ ra sao dưới thời ông Biden?

Vào mùa xuân và mùa hè năm 2020, Pompeo và Krach đã có các bài phát biểu và họp báo về một Mạng lưới Thịnh vượng Kinh tế được tạo nên bởi ba thành phần: Clean Network sử dụng trong liên lạc và không có các thiết bị đáng ngờ nào; hệ thống mạng lưới Blue Dot về đầu tư cơ sở hạ tầng toàn cầu nhằm chống lại sáng kiến ​​"Vành đai và Con đường" của Trung Quốc; và Sáng kiến ​​Quản trị Tài nguyên Năng lượng nhằm đảm bảo nguồn cung cấp đất hiếm và các khoáng sản chiến lược khác. Bây giờ, Krach nói, "Clean Network đang trở thành thương hiệu."

Có nhiều khả năng chính quyền Biden sẽ tiếp tục các công việc mà Krach đã làm trong trường hợp ông không được yêu cầu ở lại, bởi vì đối diện với áp lực của Trung Quốc là một trong số ít vấn đề mà tổng thống đương nhiệm và tổng thống đắc cử đồng ý. Joe Biden "về cơ bản sẽ vẫn tiếp tục đẩy mạnh chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương - để cạnh tranh và đối đầu với Trung Quốc ở khu vực này và trên toàn cầu," Derek Grossman, một nhà phân tích quốc phòng tại Rand Corp. cho biết.

Cuộc tranh luận ở Washington là liệu Mỹ có nên sử dụng các biện pháp cứng rắn để đưa các đồng minh của mình lên bàn đám phán hay thực hiện một cách tiếp cận nhẹ nhàng hơn. Antony Blinken, người được Biden lựa chọn cho vị trí ngoại trưởng và những quan chức khác trong nhóm của tổng thống đắc cử lập luận rằng chỉ có một liên minh bao gồm những cá nhân thực sự có thiện chí thì mới có thể bền vững. "Chúng ta cần tập hợp các đồng minh và đối tác của mình, thay vì xa lánh họ, để đối phó với một số thách thức mà Trung Quốc đặt ra", Blinken nói trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 7 với Viện nghiên cứu Hudson.

Tham khảo Bloomberg