Đe dọa tính mạng của 3,5 triệu người Việt nhưng tiểu đường tuýp 2 có thể bị đảo ngược chỉ nhờ chế độ ăn và lối sống mà không cần dùng thuốc

Tiểu đường tuýp 2 là loại bệnh mãn tính, xảy ra khi đường huyết (glucose) trong cơ thể tăng cao. Khác với tiểu đường tuýp 1, cơ thể người bệnh vẫn tiết ra insulin nhưng các tế bào trong máu không thể sử dụng lượng đường trong máu làm nguồn năng lượng. Điều này dẫn đến việc lượng đường trong máu tăng cao, gây hại tới các bộ phận trong cơ thể như mắt, thận, thần kinh,....

Tại Việt Nam, căn bên này đang ảnh hưởng tới cuộc sống của hơn 3,5 triệu người. Trong số đó, 70% bệnh nhân đã được chẩn đoán mắc tiểu đường tuýp 2 nhưng chưa đạt được mục tiêu điều trị. Số liệu trên được Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn công bố trong lễ ký kết biên bản ghi nhớ Chương trình hợp tác đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn điều trị bệnh đái tháo đường (iSTEP - D PLUS) và Chương trình giáo dục bệnh nhân đái tháo đường (iCARE) vào tháng 4 vừa qua.

Với những người bị tiểu đường tuýp 2, họ thường phải uống thuốc để duy trì lượng đường trong máu của mình. Tuy nhiên, giờ đây căn bệnh này có thể bị đảo ngược mà không cần dùng tới thuốc. Chìa khóa nằm ở lối sống và chế độ ăn của bệnh nhân.

Reverse Diabetes2 Now là một chương trình kéo dài trong 6 tháng do quỹ Voeding Leeft đến từ Hà Lan phát triển, tập trung vào việc thay đổi lối sống của người mắc bệnh tiểu đường. Những người tham gia sẽ sử dụng chế độ dinh dưỡng, tập luyện, ngủ nghỉ để điều trị bệnh, giảm dần sự phụ thuộc vào thuốc nhằm có một cuộc sống thoải mái hơn.

"Bạn không thể thay đổi được gen của mình - điều này là bất khả thi trong vòng 50-100 năm nữa hoặc hơn. Nếu có, nó cũng rất khó và nguy hiểm. Tuy nhiên, chúng ta có thể thay đổi lối sống của mình", giáo sư Hanno Pijl - bác sĩ nội khoa, chuyên ngành nội tiết tại Trung tâm Y tế ĐH Leiden (Hà Lan) - cho biết.

Hanno Pijl là một trong những bác sĩ đầu tiên tại Hà Lan phản đối phương thức điều trị tiểu đường tuýp 2 truyền thống. Ông từng gặp những bệnh nhân sử dụng đến 8 loại thuốc khác nhau nhằm ổn định mỡ máu, đường huyết, huyết áp và các biến chứng liên quan tới tiểu đường, nhưng không thành công.

Giáo sư, bác sĩ Hanno Pijl (Ảnh: Jonathan Wong)

"Từ lâu chúng ta đã biết rằng, tiểu đường tuýp 2 là căn bệnh gây ra bởi sự tương tác giữa gen và lối sống. Đó chính là cơ sở của chứng rối loạn này", bác sĩ Pijl nói. Những người ăn nhiều tinh bột và đường thường dễ có nguy cơ mắc tiểu đường hơn.

Theo bác sĩ Pijl, điều trị tiểu đường bằng thuốc sẽ không đem lại kết quả dài lâu nếu người bệnh vẫn giữ thói quen ăn uống như cũ. Họ cũng cần phải thay đổi lối sống, nhưng chuyện này không hề dễ dàng chút nào.

"Bạn phải biết cách can thiệp vào lối sống của bệnh nhân, hướng dẫn bệnh nhân, khuyên nhủ họ thay đổi. Voeding Leeft đã suy nghĩ rất cẩn thận về vấn đề này. Họ khởi động chương trình này bằng cách đưa mọi người tới một môi trường mới yên tĩnh và dễ dàng hơn để tất cả có thể nói chuyện với nhau", bác sĩ Pijl cho biết.

Hơn 1.500 người đã tham gia chương trình này tại Hà Lan. Sau 12 tháng, bệnh tiểu đường được đảo ngược toàn bộ hoặc một phần trên hơn 92% số bệnh nhân tình nguyện.

"Đây giống như một chương trình cai nghiện, trong đó bệnh nhân là những người nghiện đường, nghiện uống thuốc", Frank Kusse - tổng giám đốc của Voeding Leeft Châu Á-Thái Bình Dương - giải thích. "Họ sẽ hoạt động theo nhóm: tìm kiếm nhau, xây dựng cộng đồng, trở thành bạn bè và giữ liên lạc."

Bất cứ ai ngừng dùng thuốc sẽ được theo dõi sát sao bởi các chuyên gia y tế. Các bác sĩ cũng sẽ đo huyết áp và nồng độ cholesterol để đảm bảo chỉ số của các bệnh nhân ổn định khi bỏ thuốc.

Bác sĩ Pijl cam kết rằng những người phải dùng insulin để điều trị tiểu đường tuýp 2 sẽ giảm liều dùng, thậm chí là ngừng hẳn chỉ sau 1 tuần. Đó là bởi vì 70% lượng đường trong máu đến từ tinh bột và đường trong thức ăn của chúng ta hàng ngày. Muốn giảm lượng đường trong máu, bệnh nhân phải cắt giảm các thực phẩm chế biến sẵn cũng như sản phẩm có chứa tinh bột.

"Khi bệnh nhân tiêm insulin, chúng sẽ đẩy đường ra khỏi máu để tới các tế bào. Nếu không còn đường trong máu, họ sẽ không cần tới insulin nữa", bác sĩ Pijl giải thích.

Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể ngừng dùng thuốc hoàn toàn. Tại Hà Lan, chỉ khoảng 50% số người mắc tiểu đường tuýp 2 có thể ngừng dùng thuốc.

Dưới đây là 4 nguyên tắc trụ cột của chương trình Reverse Diabetes2 Now

Dinh dưỡng: Thay đổi chế độ ăn là hoạt động cốt lõi của chương trình này. Loại bỏ đồ ăn chế biến sẵn có nhiều đường, muối và chất béo xấu. Cắt giảm tinh bột như mì Ý, bánh mì và gạo. Thay vào đó, ăn nhiều rau, cá, thịt và hạt, cũng như ăn hoa quả một cách điều độ. Đối với khu vực châu Á, việc cắt giảm tinh bột hơi bất khả thi nên bệnh nhân có thể thay thế bằng gạo nâu giàu chất xơ và các vi chất dinh dưỡng.

Ngủ: Ngủ ít nhất 7-8 tiếng/ngày. Xây dựng thói quen ngủ đều đặn, cùng lên giường và thức dậy vào những khung giờ giống nhau.

Stress: Việc bị stress là khó tránh khỏi, vì thế bệnh nhân cần học cách đối mặt với stress bằng cách sử dụng các phương pháp như thiền chánh niệm.

Hoạt động thể chất: Cố gắng hoạt động thể chất ở cường độ thấp trong cuộc sống hàng ngày. Đi thang bộ thay vì dùng thang máy hay thang cuốn. Cứ 30 phút lại đứng lên đi lại khoảng vài phút tại nơi làm việc để kích thích quá trình chuyển hóa năng lượng. Tạo thói quen đi bộ 15-30 phút mỗi ngày.