Trái phiếu doanh nghiệp dài hạn liệu đã "chín"?

Như một xu hướng phát triển của thị trường vốn, gần đây thị trường trái phiếu dần trở nên sôi động với một loạt trái phiếu các doanh nghiệp được "bung hàng". Các công ty chứng khoán cũng bắt đầu hào hứng với sản phẩm mới mẻ này, giúp nhà đầu tư và cũng là khách hàng của mình đa dạng hóa danh mục, quản lý rủi ro và lợi nhuận tối ưu.

Tuy nhiên, có thể thấy điểm chung của các trái phiếu doanh nghiệp ra đời trong thời gian gần đây là các trái phiếu thường là ngắn hạn (1-3 năm) hoặc trung hạn (từ 3-10 năm), trái phiếu dài hạn (từ 10 năm trở lên) là một sản phẩm vô cùng hiếm hoi.

Việt Nam sẽ có tối đa 3 doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm

Đó là đề xuất của Bộ tài chính, theo đó Bộ này sẽ cấp giấy phép hoạt động cho tối đa 3 doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm đến năm 2025. Tức là còn hơn 10 năm nữa. Đến nay, vẫn chưa có hồ sơ đề nghị cho phép lập doanh nghiệp xếp hạng tín dụng nào được nộp lên Bộ tài chính.

Xếp hạng tín nhiệm có vai trò cực kỳ to lớn, nếu không muốn nói là tiên quyết trong sự phát triển của một thị trường trái phiếu doanh nghiệp lành mạnh. Xếp hạng tín nhiệm là việc đánh giá khả năng thanh toán nợ vay đầy đủ và đúng hạn của một tổ chức/quốc gia. Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi chỉ đề cập đến việc xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp - là chủ thể của sản phẩm trái phiếu doanh nghiệp.

Với tình hình xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp rất sơ khai và thiếu chuyên nghiệp như Việt Nam, thị trường trái phiếu doanh nghiệp vẫn manh nha phát triển, và hứa hẹn những sản phẩm tiềm năng. Điều này khiến không ít các nhà đầu tư cảm thấy thiếu an tâm.

Trái phiếu dài hạn, liệu có rủi ro?

Ngày 8/12/2014, Masan Group ra thông cáo báo chí cho biết công ty con do MSN sở hữu 100% vốn là Masan Consumer Holdings (MCH) đã huy động được 2.100 tỷ đồng thông qua phát hành trái phiếu. Đáng chú ý, đây là lần đầu tiên một doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam phát hành thành công trái phiếu dài hạn (kỳ hạn 10 năm).

Việc phát hành trái phiếu của MCH có sự tham gia sâu sắc của các tổ chức nước ngoài. Được biết, toàn bộ trái phiếu đã được các công ty tài chính đăng ký mua, chủ yếu là các công ty bảo hiểm toàn cầu có hoạt động tại Việt Nam. Ngoài ra, tổ chức bảo lãnh cho Masan cũng là 1 quỹ đầu tư nước ngoài là CGIF.  

Trong một diễn biến khác, Công ty cổ phần Đầu tư Hạ tầng Kỹ thuật Tp.HCM (CII) cũng đang lên kế hoạch phát hành 1.500 tỷ đồng trái phiếu với kỳ hạn 15 năm, lãi suất từ 9 - 10%/năm. CII cũng hé lộ, đối tác công ty đang hướng tới là các công ty bảo hiểm nước ngoài. Hiện CII đang tiến hành thương thảo với 2 tổ chức có đủ năng lực tài chính. Việc thương thảo đòi hỏi nhiều thời gian và nếu có thất bại, thì cũng không ngạc nhiên - đại diện CII chia sẻ. 

Về kế hoạch phát hành trái phiếu dài hạn nói trên, ông Lê Quốc Bình – Tổng giám đốc CII cho biết công ty sẽ lấy dòng tiền thu từ các trạm  thu phí để đảm bảo thanh toán cho khoản trái phiếu 1.500 tỷ của công ty. Như vậy, sẽ có một thỏa thuận chung giữa 3 bên gồm CII – ngân hàng và đối tác mua trái phiếu. Theo đó, ngân hàng sẽ chịu trách nhiệm quản lý dòng tiền thu được từ các trạm thu phí của CII và thanh toán cho đối tác mua trái phiếu.

Như vậy, trái phiếu của CII, nếu phát hành thành công, thực ra cũng chưa hẳn đúng với khái niệm trái phiếu theo chuẩn quốc tế. Mà nó là khoản “bán dòng tiền tương lai” – Giám đốc CII thẳng thắn.

Theo đánh giá của ông Lê Quốc Bình, với tình hình các doanh nghiệp sử dụng đòn bẩy quá cao như hiện nay, việc đánh giá định mức tín nhiệm sẽ gây thiệt đơn thiệt kép cho các doanh nghiệp Việt khi mức đánh giá sẽ tương đối thấp. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp – nhất là đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh – vì vậy, vẫn chưa thể phát triển mạnh mẽ trong tương lai gần.

Việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp, đặc biệt là các kỳ hạn dài, vẫn là những “phát súng” lẻ tẻ của một vài doanh nghiệp lớn mà thôi.

Trái phiếu kỳ hạn 50-100 năm: Lạ lẫm ở Việt Nam, thông dụng ở phương Tây 

Hồng Minh