Đường đi nước bước của Nhật để có cái bắt tay dài 19 giây giữa Trump và Abe

Tâm lý bất an

Trong quá trình tranh cử, ông Trump đã làm cho các đồng minh lâu đời của Mỹ trong NATO, Nhật Bản, Hàn Quốc... "thất kinh" khi thẳng thừng yêu cầu các đồng minh của Mỹ phải chia sẻ gánh nặng tài chính, quân sự nhiều hơn để bảo vệ an ninh cho chính mình. Lập luận của Trump khá đơn giản và cũng rất thuyết phục người đóng thuế Mỹ: Các đồng minh của Mỹ giờ giàu có ngang ngửa Mỹ. Nếu họ muốn đảm bảo an ninh thì phải chia sẻ gánh nặng nhiều hơn, san sẻ bớt gánh nặng cho Mỹ. Tại sao Mỹ phải sốt sắng, hy sinh nhân mạng lính Mỹ để bảo vệ an ninh cho những nước đồng minh này khi mà bản thân họ cũng chẳng "thiết tha" bảo vệ an ninh của chính mình?

Nhật Bản là một trong những đối tượng được Trump "ưu ái" nhắc đến nhiều nhất. Điều này đã tạo ra tâm lý cực kì bất an trong giới lãnh đạo Đảng Dân chủ Tự do, giới tinh hoa chính trị và giới tài phiệt. Các lãnh đạo Nhật không bao giờ quên bài học quá khứ cách đây chưa lâu khi Nhật phải cùng lúc đối mặt với 3 cú sốc (Nixon Shocku) do chính quyền Nixon tạo ra, còn Nhật thì bị động đối phó. Do đó ưu tiên số 1 của lãnh đạo Nhật lúc này là phải bằng mọi cách nhận được sự đảm bảo an ninh của chính quyền Trump, duy trì sự ổn định của quan hệ an ninh Mỹ-Nhật.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Nhật Shinzo Abe trước cửa Không lực Một. Ảnh: AP

"Lạt mềm buộc chặt"

Tuy là một cường quốc kinh tế, nhưng do không có vũ khí hạt nhân răn đe hiệu quả, lại ở bên cạnh hai cường quốc quân sự Trung-Nga với mối quan hệ cơm không lành, canh chẳng ngọt, rồi bên cạnh là thùng thuốc súng trên bán đảo Triều Tiên... Nhật thấy được cái giá phải trả sẽ rất đắt khi liên minh quân sự Mỹ-Nhật và ô an ninh của Mỹ rạn nứt.

Kiên trì thuyết phục, nhẫn nhịn và không chọn giải pháp đối đầu, chỉ trong vòng chưa đầy 3 tháng Thủ tướng Shinzo đã liên tục "xách ca táp" đi Mỹ chỉ để lấy lòng giới lãnh đạo và công chúng Mỹ rằng Nhật là đồng minh tin cậy nhất của Mỹ và liên minh Mỹ - Nhật có lợi cho chính nước Mỹ chứ không chỉ có Nhật.

Đầu tiên là chuyến đi Mỹ gặp Trump tại Trump Tower ngày 17/11/2016 tức chưa đầy 10 ngày sau khi Trump thắng cử để xây dựng quan hệ cá nhân ban đầu. Với cuộc gặp này, ông Abe đã trở thành nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên gặp Tân Tổng thống đắc cử ngay sau cuộc bầu cử ngày 8/12/2016. Đó là chưa kể trước đó ông Abe cũng là nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên gọi điện thoại chúc mừng ông Trump ngay sau khi có kết quả bầu cử Tổng thống.

Tiếp đó là chuyến thăm thứ hai của Abe đến Hawaii gặp Tổng thống Obama ngày 28/12/2016 và trở thành lãnh đạo đầu tiên của Nhật đặt vòng hoa tưởng nhớ binh lính và người dân Mỹ chết nhân kỷ niệm 75 năm cuộc chiến Trân Châu Cảng.

Và trong chuyến thăm Mỹ thứ ba chỉ cách chuyến thứ nhất chưa đầy 3 tháng từ 10-12/2/2017, ông Abe đã có được những thứ mình muốn, những thứ mà lãnh đạo và người dân Nhật Bản muốn nghe từ chính ông Trump: "Liên minh Mỹ-Nhật không gì phá vỡ nổi", "Tôi sẽ thông báo cho ông biết nếu có sự thay đổi trong liên minh Mỹ-Nhật, nhưng tôi không nghĩ sẽ có thay đổi".

Ông Abe là lãnh đạo nước ngoài đầu tiên tới gặp ông Trump sau khi đắc cử. Ảnh: Reuters

Trump tuyên bố như vậy trong khi chưa có đàm phán lại về các điều khoản mới của liên minh quân sự. Kỳ thực, nếu có đàm phán lại chưa chắc Mỹ đã được gì thêm. Trên thực tế, theo Hiệp định an ninh mới được gia hạn, Nhật Bản đã chi trả toàn bộ các chi phí hoạt động quân sự của Mỹ trên đất Nhật. Tuy nhiên, Nhật Bản không thể chi trả lương, bảo hiểm cho lính Mỹ vì điều này được quy định và điều chỉnh bởi luật pháp Mỹ.

Còn giá trị của các căn cứ quân sự Mỹ trên đất Nhật thì không chỉ giúp đảm bảo an ninh cho nước Nhật, mà còn là một bộ phận quan trọng cấu thành mạng lưới triển khai quân sự trên phạm vi toàn cầu của quân đội Mỹ.

Ngoại giao đẳng cấp

Để xây dựng mối quan hệ mới với Tổng thống và nội các Trump - người vẫn đang thích nghi trong vai trò mới và trong khi vẫn đang có những đánh giá khác nhau về các tuyên bố, chính sách của Tổng thống mới - và để ông Trump có những phát ngôn có lợi cho Nhật như vậy chỉ trong một thời gian rất ngắn cho thấy sự khác biệt và đẳng cấp của ngoại giao Nhật Bản.

Không chỉ nhấn mạnh đến các lợi ích song trùng giữa hai quốc gia, ngoại giao Nhật còn biết sở thích đánh golf của ông Trump để thu xếp cuộc đánh golf giữa 2 nguyên thủ mà tại đó không chỉ các vấn đề quan trọng được bàn thảo, mà quan hệ cá nhân cũng được củng cố. Đáng chú ý, golf không phải là sở trường của ông Abe.

Điểm này cho thấy ngoại giao Nhật "làm bài tập" rất giỏi khi tìm hiểu rất kỹ sở trường của đối tác. Trước đó, trong chuyến thăm Mỹ 6/2006, ngoại giao Nhật đã bố trí để Thủ tướng Nhật khi đó là Junichiro Koizumi cùng Tổng thống George Bush, 2 "fan ruột" của Elvis Presley, đi thăm Graceland ở Memphis, Tennessee, Quê hương của Ông hoàng nhạc Rock "n" Roll và tại đó ông Koizumi đã nhảy theo kiểu Elvis Presley và hát bản nhạc nổi tiếng "Love Me Tender" của Ông hoàng.

Cái bắt tay dài 19 giây giữa Thủ tướng Nhật Shinzo Abe và Tổng thống Mỹ Donald Trump.