Giá gạo lập đỉnh, vì sao nông dân ở quốc gia xuất khẩu số 2 thế giới 'vừa mừng vừa lo'?

Kết thúc vụ thu hoạch lúa mới nhất, Sripai Kaeo-eam vội vã dọn ruộng và trồng vụ mới vào cuối tháng 8 - phớt lờ cảnh báo của chính phủ Thái Lan về việc hạn chế gieo trồng thêm ngũ cốc trong năm nay để tiết kiệm nước.

“Vụ mùa này là niềm hy vọng của chúng tôi”, người nông dân 58 tuổi ở tỉnh Chai Nat, miền trung Thái Lan cho biết, chỉ vào những cây lúa chỉ mới cao vài inch.

Sripai, đang cố gắng thanh toán khoản nọ hơn 200.000 baht (5.600 USD), quyết định “làm liều” bởi giá giá gạo tăng đột biến trên toàn cầu, gần mức cao nhất trong 15 năm qua sau khi Ấn Độ hạn chế xuất khẩu.

Diện tích trồng lúa ở Thái Lan đã giảm 14,5% trong tháng 8 so với cùng kỳ năm ngoái, theo ước tính của chính phủ. Con số này đã liên tục giảm kể từ năm 2020.

Theo ý kiến chuyên gia và đánh giá dữ liệu của chính phủ Thái Lan, hệ thống trồng lúa kéo dài hàng thế kỷ của quốc gia này đang chịu áp lực nghiêm trọng do biến đổi khí hậu, nợ nông nghiệp không bền vững và thiếu đổi mới.

Những áp lực này đang đè nặng lên những người nông dân Thái Lan, vốn đang gánh nợ nần, bất chấp khoản trợ cấp hàng chục tỷ USD trong thập kỷ qua. Theo dữ liệu của chính phủ, nhiều gia đình nông dân đang phải chịu gánh nặng tài chính sau khi vay mượn để trang trải cho mùa màng của mình. Khoản nợ hiện tại thậm chí kéo dài qua nhiều thế hệ.

Việc giảm diện tích đất canh tác có thể khiến sản lượng gạo của Thái Lan giảm đi, theo chuyên gia nông nghiệp Somporn Isvilanodan. Diện tích canh tác giảm do thiếu lượng mưa và nước tưới. Theo dự báo của chính phủ, tình trạng thiếu nước có thể sẽ trầm trọng hơn vào năm 2025 khi El Nino gia tăng.

Đối với hàng triệu nông dân, mối nguy không chỉ là vụ mùa hiện tại mà còn là cánh cửa hẹp để thoát khỏi cuộc sống bị đè nặng bởi nợ nần. Sripai cho biết, nếu vụ này bội thu, họ có thể bán được giá cao gấp 2-3 lần so với các năm.

“Tôi đang kỳ vọng bởi Ấn Độ đã ngừng xuất khẩu” bà nói.

Gạo là mặt hàng chủ lực của Thái Lan. Theo Krungsri Research, Thái Lan đã xuất khẩu 7,7 triệu tấn gạo xay vào năm 2022 sang các nước trên khắp Trung Đông, châu Á và châu Phi. Gần một nửa đất nông nghiệp của nước này dùng để trồng lúa với hơn 5 triệu hộ gia đình tham gia.

Mặc dù hiện nay giá gạo cao nhưng “nông dân không thể tân dụng để sản xuất lúa gạo”, Somporn cho biết. Theo ông này, sản lượng gạo tại Thái Lan có thể giảm 30% trong 2 vụ kế tiếp do thiếu nước.

Somport của KNIT cho biết hàng thập kỷ đầu tư vào nghiên cứu cũng như cơ sở hạ tầng được cải thiện đã cho phép nông dân chuyển sang các giống lúa có năng suất cao từ những năm 1960, cùng cố vị thế của Thái Lan khi đó là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới.

Tuy nhiên, có một thực tế là sản lượng hiện tại của Thái Lan không hề cao sau động thái trợ cấp của chính phủ từ năm 2011. Năm 2018, theo dữ liệu cho Nipon cung cấp, nông dân Thái Lan sản xuất 485 kg gạo/1 rai (0,4 mẫu Anh) so với mức lần lượt 752 và 560 kg của Bangladesh và Nepal. “Giống lúa của chúng tôi đã cũ, năng suất thấp”, Somporn nói biết.

Tuy nhiên, nông dân lại chỉ được trồng các giống được chính phủ phê duyệt và có thể không tìm được người mua nếu trồng các biến thể từ nơi khác.

Trong khi đó những năm gần đây, các nước như Ấn Độ, Việt Nam đầu tư đáng kể vào nghiên cứu, vượt xa Thái Lan về năng suất và giành được sức hút trên thị trường xuất khẩu.

Thu nhập trung bình của nông dân Thái Lan đã giảm sút. Theo dữ liệu từ chính phủ, người trồng lúa chỉ có lãi ở vụ mùa đầu tiên được 3 năm trong cả thập kỷ qua.

“Chúng tôi hy vọng có thể trả hết nợ”, Sripai nói. “Chúng tôi đang cầu nguyện”.

Nguồn: Reuters.