Giữa cuộc chạy đua đảm bảo năng lượng cho mùa đông, châu Âu tìm thấy nguồn cung không ngờ tới

Giữa cuộc khủng hoảng năng lượng đang trên đà leo thang, châu Âu đã tìm đến một nguồn thay thế không ngờ tới trong cuộc chạy đua giữ ánh sáng cho người dân trong mùa đông này: nguồn cung từ Ukraine.

Với việc Nga cắt nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên cho các lò nung và nhà máy phát điện, các thành viên Liên minh châu Âu (EU) và Kyiv đã đẩy nhanh các kế hoạch để liên kết với lưới điện của Ukraine. Ukraine hiện có điện dự phòng dồi dào sau khi hàng triệu người dân di cư và các quan chức nước này cho biết họ có thể kiếm được hàng tỷ USD từ việc bán điện.

Kyiv và các thành viên EU đang nỗ lực mở một kênh để Ukraine xuất khẩu nguồn điện đó vào khối. Các công ty châu Âu sẽ được đảm bảo nguồn điện dù với số lượng nhỏ và mức giá thấp hơn nhiều so với mức họ phải trả cho điện sản xuất nội địa trong bối cảnh khủng hoảng năng lượng ngày càng trầm trọng.

Ảnh minh họa

Ông Volodymyr Kudrytskyi, Chủ tịch hội đồng quản trị tại Nhà điều hành hệ thống điện NPC Ukrenergo (hệ thống điện quốc gia và duy nhất của nước này) cho biết: "Chúng tôi hiện đang có thặng dư lượng điện trong khi các nước láng giềng đang bị thâm hụt." Cũng theo ông, một lượng điện nhỏ có thể bắt đầu chuyển đến Slovakia, Romania và Hungary trong tháng này hoặc vào đầu tháng 7.

Có thể thấy kế hoạch này là một ví dụ cho thấy xung đột giữa Nga và Ukraine đã thúc đẩy mối quan hệ kinh tế và chính trị sâu sắc hơn giữa EU với Ukraine. Các nhà lãnh đạo châu Âu tuần trước cũng đã mở ra một con đường để Ukraine trở thành thành viên của khối.

Thực tế trong nhiều năm qua, Ukrenergo đã cố gắng "rút phích cắm" khỏi hệ thống điện của Belarus và Nga để kết nối với EU. Vào năm 2017, họ đã ký một thỏa thuận với các nhà khai thác lưới điện châu Âu để đưa chúng đi vào hoạt động vào năm 2023.

Tiến độ đang bị tạm dừng tuy nhiên đã nhận được sự ủng hộ rộng rãi của các nhà điều hành lưới điện châu Âu, EU và Chính phủ các nước thành viên. Nhưng họ cũng nêu ra những lo ngại về phía Công ty năng lượng DTEK Group, thuộc sở hữu của tỷ phú Rinat Akhmetov và Centrenergo PJSC.

Vào ngày 24 tháng 2, ngày bắt đầu xảy ra xung đột, Ukraine đã rút khỏi lưới điện của Liên Xô cũ như một phần của cuộc kiểm tra được lập kế hoạch trước đó. Sau khi quân đội tràn qua biên giới, Ukrenergo quyết định không kết nối lại. Ba tuần sau, lo sợ đất nước có thể chìm trong bóng tối, các nhà khai thác châu Âu đã nối mạng lưới của họ với Ukraine trong trường hợp quốc gia này yêu cầu cấp điện khẩn cấp.

Mặc dù hàng chục nghìn km cáp truyền tải bị hư hỏng nhưng việc di cư của người tị nạn và đóng cửa các hoạt động công nghiệp đã làm xói mòn nhu cầu nhiều hơn.

Với nguồn điện dự phòng dồi dào đó, ông Kudrytskyi đẩy mạnh việc thúc đẩy Ukraine gia nhập vào lưới điện của châu Âu để mở bán điện thương mại cho thị trường màu mỡ này. Mạng lưới các nhà vận hành hệ thống truyền tải điện châu Âu (Entso-E) cũng đã bật đèn xanh vào ngày 7/6 để bắt đầu nhập khẩu dần điện của Ukraine.

Những thách thức không nhỏ

Các dự án cơ sở hạ tầng ở quy mô này thường phải mất vài năm, thậm chí cả thập kỷ để hoàn thành. Ukrenergo và đối tác đến từ Ba Lan, Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA, đặt mục tiêu hoàn thành công việc chỉ trong vài tháng. Các quan chức cho biết các nhà ngoại giao Mỹ cũng đang tạo điều kiện thuận lợi cho các cuộc đàm phán giữa các quan chức châu Âu và các công ty điện lực, đồng thời cung cấp trợ giúp kỹ thuật và tài chính cho Kyiv.

Ảnh minh họa

Trong những tuần gần đây, các công ty điện lực của Ukraine đã tiến hành một cuộc đại tu để các nhà máy phát điện của quốc gia này có thể cung cấp điện mà không làm mất ổn định hệ thống điện châu Âu. Ông Kudrytskyi cho biết, các kỹ sư đã bắt đầu chỉnh sửa lại phần mềm tại các nhà máy điện hạt nhân, thủy điện và nhiên liệu hóa thạch để điều chỉnh những sai lệch nhỏ so với tần số 50 hertz mà mạng lưới rung chuyển. Đồng thời ông cho biết đồng bộ hóa lưới điện là một trong những bài toán vô cùng phức tạp.

Các công nhân đang khôi phục một đường dây điện nối khu vực Khmelnytskyi ở miền tây Ukraine - nơi có nhà máy hạt nhân hai GW - với thành phố Rzeszow, miền đông Ba Lan. Orlen Synthos Green Energy, một liên doanh giữa công ty lọc dầu PKN Orlen SA của Ba Lan và công ty hóa chất Synthos SA, đang cố gắng đảm bảo nguồn điện của Ukraine cho các hoạt động công nghiệp đang bị thiếu điện của công ty.

Giám đốc điều hành Orlen Synthos, Rafal Kasprow, cho biết nguồn điện này có ba lợi ích: Nó rẻ hơn điện được sản xuất ở Ba Lan, lượng khí thải carbon thấp hơn và nó sẽ giúp tài trợ cho quốc phòng của Ukraine.

Các trở ngại sẽ bao gồm thời gian chờ đợi lâu cho một phần thiết bị được gọi là bộ bù đồng bộ tĩnh (statcom), điều chỉnh điện áp. Một số cần phải được lắp đặt và thời gian để mua chúng từ các công ty như General Electric và Siemens Energy AG mất từ 2-3 năm.

Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ đã tư vấn cho Ukraine về việc mua sắm statcom, bao gồm cả việc hỗ trợ tìm kiếm các nhà sản xuất. Một giải pháp thay thế được một số quan chức và giám đốc điều hành năng lượng ưa thích là ổn định lưới điện của Ukraine bằng pin.

Ông Maxim Timchenko, Giám đốc điều hành của Công ty năng lượng DTEK cho biết một khi các statcom hoặc pin được đưa vào hoạt động, xuất khẩu có thể tăng lên 1,6 GW mỗi ngày, tăng so với mức giao hàng hiện tại khoảng 350 MW mỗi ngày cho Ba Lan và Moldova. Thậm chí chúng có thể tăng hơn nữa nếu nhiều đường dây điện đến châu Âu được khôi phục. Ông nói: "Ukraine có thể trở thành một trong những nhà cung cấp năng lượng sạch lớn cho các nước châu Âu".

Các quan chức chính phủ Ukraine cho biết nước này có thể kiếm được số tiền tương đương 1,6 tỷ USD từ xuất khẩu điện mỗi năm do giá thị trường châu Âu cao hơn nhiều so với chi phí phát điện tại Kyiv.

Tuy nhiên để Kyiv có thể trở thành một nhân tố quan trọng trong tổ hợp quyền lực của Châu Âu, có thể cần phải vượt qua rất nhiều thách thức phía trước. Một số ý kiến lo ngại rằng Ukraine sản xuất điện từ các nhà máy hạt nhân với chi phí thấp như vậy một phần vì nước này chưa tính cả chi phí ngừng hoạt động của các nhà máy đó.

Một nguyên nhân tiềm ẩn khác dẫn đến tranh chấp: các công ty điện lực của Ukraine sẽ có chỗ đứng trên thị trường châu Âu vì họ không phải trả tiền cho giấy phép carbon mà các công ty của EU phải mua theo chương trình kinh doanh khí thải của khối.

Ngoài ra còn có những nguy cơ khác khi Nga vẫn đang xung đột với quốc gia này và Nga hoàn toàn có thể thiết kế lại dòng chảy.

Tham khảo: WSJ