Góc khuất nghề môi giới chứng khoán sau phong trào “nhà nhà là tàu, người người là lái”

Nhân những ngày đầu xuân mới, tôi xin chia sẻ một vài suy nghĩ về nghề Chứng khoán nói chung, Môi giới chứng khoán nói riêng. Có rất nhiều suy nghĩ trong bài này, đã được tôi viết trong nhiều năm trước đây. Thế nhưng mỗi lần khi năm mới đến, lại là một trải nghiệm mới.

Sự khắc nghiệt của nghề môi giới chứng khoán

Chứng khoán luôn biến động không ngừng, việc đoán trước các diễn biến dao động giá là điều cực khó. Nếu bản thân mình không đủ độ tĩnh, không có trực giác tốt, không đủ kinh nghiệm, tri thức nghề nghiệp, thì khó có sự lựa chọn thông thái. Thế nhưng, ngay cả khi có sự lựa chọn đúng, bạn sẽ được gì? Đối với những ai đã làm nghề lâu năm, đều có chung một nhận xét: nghề MGCK bạc quá. Tôi luôn hướng dẫn các bạn MG của tôi, hãy coi tài sản KH như chính là tài sản của mình. Hãy cố sức bảo vệ nó, nhân nó lên nhiều lần. Tuy nhiên, trong nghề này rất hay thường gặp là khi KH mua/bán có lời, đó là quyết định của chính họ. Còn khi thua lỗ thì là do Môi giới xúi.

Quan niệm bạc bẽo này cũng xuất phát một phần từ chính người Môi giới ở Việt Nam. Rất nhiều MGCK chưa có đủ tầm, kiến thức, để tư vấn được cho khách hàng (KH). Chủ yếu chỉ là do mối quan hệ, KH mở tài khoản ủng hộ. Khách hàng luôn được ở vị thế trên, là người ban ơn. Thậm chí nhiều KH còn hiểu là họ “nuôi” Môi giới. Họ chưa hiểu quan hệ win-win, cùng hợp tác để có lợi. Cho nên một sự thật rất đau lòng, người MGCK bị coi thường quá.

Ngoài yếu tố tinh thần, nghề MGCK cũng không phải là “miền đất hứa” để có thể làm giàu. Hầu hết các bạn làm nghề MGCK đều có nền tảng học hành rất công phu, thậm chí có nhiều bạn đi du học về. Thế nhưng với thu nhập hết sức khiêm tốn, các bạn phải “lăn lộn” để đi kiếm khách. Đến khi có khách rồi, phải tìm mọi cách giữ khách. Có những MGCK tháng này kiếm được hàng chục triệu, nhưng tháng sau có thể về “mo” ngay. Sự ổn định trong nghề này là rất xa xỉ. Nếu đơn thuần lấy thu nhập từ nghề MGCK, chắc chắn sẽ rất khó có thể mua nhà, mua xe.

Thực trạng và phân lớp môi giới chứng khoán

TTCK Việt Nam thực sự sôi động từ năm 2006 sau sự kiện Việt Nam gia nhập tổ chức WTO. Nhiều người biết đến và bắt đầu lao vào tìm kiếm cơ hội đổi đời từ đầu tư chứng khoán. Để phục vụ nhu cầu này, một nghề mới bắt đầu xuất hiện và được gọi là “cò chứng khoán”.

Các “cò chứng khoán” hầu như không có khái niệm gì về tài chính, về doanh nghiệp. Họ chỉ đơn thuần mua đi bán lại hoặc giới thiệu ăn chênh lệch. Có thể kể đến những tay cò nổi tiếng trong giới như vợ chồng M-Đ, cò H “dầu khí”, cò T “MB”, cò S “bê đê”. Có người trong số họ sau này cũng phất lên, nhưng hầu hết đều “của thiên trả địa”.

Cùng với sự phát triển mang tính tự phát của giới cò tự do này, các công ty chứng khoán cũng mọc lên như nấm. Ban đầu chỉ một vài công ty sau đó đỉnh điểm có tới 104 CTCK. Các CTCK tập hợp các cò tự do lại, gọi là “họp chợ” để khách hàng mở tài khoản tại nơi đó, khi giao dịch thì phải nộp phí. Vì hầu hết là giao dịch OTC, nên mỗi chợ thu phí một kiểu.

Sự phát triển của lớp cò tự do này cũng dần đi đến thoái trào bởi các CTCK bắt đầu nhận ra miếng bánh béo bở từ mảng này. Trước đó, các CTCK chỉ có nhân viên giao dịch thực hiện lệnh mua bán của NĐT và vài nhân viên phân tích tổng hợp, thì sau này bắt đầu xuất hiện lớp nhân viên môi giới đầu tiên. Những môi giới xuất sắc nhất thời kỳ này về sau đều thành danh, có những người vươn lên nắm những trọng trách cao nhất tại một số CTCK.

Sau giai đoạn sơ khai với lớp môi giới gạo cội có kiến thức và quan hệ vững vàng, đến giai đoạn thị trường bùng nổ, nghề MGCK có một sức hút mạnh mẽ kèm theo sự thay đổi lớn nhận thức của người làm nghề. Những trận đánh “kinh thiên động địa” với PVA lên 120.000 đồng/cp, KSS lên 80.000 đồng/p, AAA lên 95.000 đồng/cp, PTC lên 90.000 đồng/cp… luôn gắn với những môi giới đình đám như A KE, N Thăng Long, N SB. Nhiều môi giới giàu lên nhanh chóng. Nghề MGCK lên hương.

Khi đó họ kháo nhau rằng chỉ cần chơi với một mối “đội lái” nào đó, đi hô hào khắp nơi là có thể kiếm hoa hồng bộn tiền. Các MGCK ngày đặt lệnh, tối đi nhậu, có một cuộc sống vô cùng dư giả. Lúc này mấy mớ kiến thức ở trường Đại học vứt xó, chủ yếu phải “chém” cho giỏi, “nổ” cho vang. Nhận thức về nghề môi giới thay đổi hoàn toàn. Còn NĐT thì bị lùa vào vòng xoáy của cuộc chơi không khác gì con bạc trong casino.

“Bạo phát bạo tàn”, cái gì lên nhanh quá cũng không bền. Sau phong trào “nhà nhà là tàu, người người là lái”, đến giai đoạn mất phanh của thị trường. Một loạt cổ phiếu lao dốc đến mức kinh hoàng, khiến lớp môi giới “hô hào” ngã gục. Nhiều môi giới phải bỏ nghề, thậm chí vướng vòng lao lý. Có những môi giới còn rơi vào cảnh trắng tay ê chề, nợ nần chồng chất…

Đúng là chỉ khi thủy triều rút, mới biết ai không mặc quần. Môi giới lúc này mới bộc lộ đầy đủ những yếu kém của mình về kiến thức và bản lĩnh. NĐT mất lòng tin vào đội ngũ môi giới nghiêm trọng.

Nếu xác định Chứng khoán là nghiệp, thì phải biết trân quí nghề này

Một người MGCK đích thực phải có sự hiểu biết phân tích tài chính ngang tầm một chuyên viên phân tích, có được đầu óc quản lý của một "banker", có một khả năng "sales" của một MC. Và quan trọng hơn hết, họ phải có được sự tận tâm từ trái tim, sự chính trực vô song, sự tỉnh táo cao độ.

Không có con đường nào bằng phẳng mà có thể mang lại thành công. Chỉ có thể rèn luyện liên tục, học hỏi không ngừng nghỉ, mới hy vọng thành công. Trước khi có ý định trở thành người MGCK, bạn hãy tự soi lại bản thân xem mức độ đam mê đến đâu?

Có đam mê là điều kiện cần, còn điều kiện đủ là phải trau dồi tri thức. Chứ không nên dựa vào vũ khí duy nhất là “dẻo mồm” hay quan hệ rộng mà có thể thành công với nghề. Chỉ khi có đầy đủ kiến thức, bạn mới có khả năng mang lại lợi ích cao nhất cho khách hàng.

Ngoài ra, bản thân các môi giới phải tự biết tôn trọng nghề nghiệp của mình, tự biết yêu quí và tôn trọng bản thân. Hãy đừng làm nó “rẻ tiền” đi. Hiệu quả đầu tư của khách hàng luôn là thước đo giá trị cao nhất. Dù vậy, đừng bao giờ cho phép khách hàng “xà xẻ” mình. Hãy đừng chấp nhận việc để khách hàng mắng mình. Hãy luôn hiểu giá trị bản thân. Dù khiêm tốn học hỏi, nhưng trong quan hệ xã hội, người Môi giới rất cần được tôn trọng.

Môi trường làm việc cũng là một yếu tố nên cân nhắc. Nếu ở một môi trường có tầm nhìn xa, có sự trọng thị con người, khả năng thành công sẽ cao hơn. Môi trường đó phải biết nâng đỡ mình, luôn giúp mình nâng tầm cao hơn, giúp cho mình có được hình ảnh sau này.

Một điều cuối cùng, vô cùng quan trọng là bạn định làm nghề Môi giới chứng khoán bao lâu? Tôi luôn khuyên các anh em của tôi, đừng bao giờ coi nghề Môi giới chứng khoán là mục tiêu trọn đời. Đó chỉ là một giai đoạn nhất định. Không ai đi làm Môi giới chứng khoán đến già cả. Bản thân nghề này chưa chắc đã mang lại sự nghiệp cho anh em. Thế nhưng dù chỉ là nấc thang tạm, hãy làm bằng tất cả tấm lòng thành, nhiệt huyết và cả trái tim.

Cách đây 3 tháng, có một bạn Trưởng phòng MG mà tôi rất yêu quí, có nói với tôi là: anh ơi, em chỉ muốn là TPMG cấp thấp nhất, thậm chí nếu xuống MG bình thường cũng được. Tôi ngạc nhiên lắm, vì nghĩ trong khi nhiều người đang muốn “ngoi” lên, sao bạn này lại muốn xuống. Về sau tôi mới hiểu. Bạn có một định hướng nghề nghiệp rất tuyệt vời. Bạn thành lập nhóm tư vấn đầu tư của riêng mình. Với tuổi trẻ như thế, mà đã nghĩ xa thật. Hơn hẳn lứa “ngốc” chúng tôi. Hiện nay, có một số bạn đã chuẩn bị sẵn sàng cho tương lai. Điều đó thật tuyệt vời. Hãy luôn có định hướng xa. Hãy coi MGCK là cơ hội để tích lũy quan hệ, kiến thức, để có thể xây tương lai cho mình sau này.