Nga loay hoay tìm đầu ra mới cho dầu thô: Ước gì chỉ giảm giá là xong!

Nga có thể tăng tiêu thụ năng lượng trong nước và thúc đẩy xuất khẩu sang các thị trường mới sau khi một số quốc gia "không thân thiện" từ chối dầu của họ, Tổng thống Valadimir Putin cho biết. Nghe có vẻ đơn giản nhưng thực tế sẽ khó khăn hơn rất nhiều khi làn sóng tẩy chay tiếp theo đối với hoạt động dầu mỏ của Nga đang bắt đầu.

Cho đến nay, có rất ít tác động rõ ràng đến dòng chảy dầu thô từ các cảng xuất khẩu của Nga. Mặc dù trong những tuần đầu tiên sau khi Nga triển khai hoạt động quân sự của Ukraine, các chuyến hàng bằng đường biển có ít đi nhưng không có sự sụp đổ đột ngột như nhiều người dự đoán. 

Lượng dầu xuất khẩu của Nga thậm chí tăng đột biến trong tuần đầu tháng 4, một phần do bão trên Biển Đen dịu bớt, dẫn đến tình trạng tồn đọng tàu chờ bốc hàng tại 1 cảng quan trọng của Nga.

Dòng chảy dầu thô của Nga vẫn không giảm, thậm chí tăng lên kể từ tháng 4.

Tuy nhiên, có một điểm chắc chắn thay đổi – điểm đến của các con tàu bốc hàng đó. Lượng dầu chở sang châu Á từ Biển Đen, Baltic, thậm chí từ cảng Murmansk ở Bắc Cực đã tăng vọt. Dòng dầu thô đến các nước châu Á từ cảng phía Tây của Nga đã tăng từ 0 lên 875.000 thùng/ngày trong tuần đầu tháng 4. Con số này gần bằng tổng các chuyến hàng của Nga đến Đức, Pháp, Hy Lạp, Ý và Anh mỗi ngày – thời điểm trước khi chiến sự nổ ra.

Trong khi các công ty dầu mỏ của Nga phải giảm giá mạnh hơn 30 USD/thùng để bán dầu thô vào châu Âu, họ lại không giảm giá tương tự cho người mua ở Ấn Độ. Tuy nhiên, điều đó có thể thay đổi khi các nhà máy lọc dầu thuộc sở hữu nhà nước của Ấn Độ chuyển sang ác giao dịch tư nhân để tìm kiếm các điều khoản tốt hơn, thay vì mua thông qua đấu thầu công khai.

Tuy nhiên, lượng dầu mà các nhà máy lọc dầu Ấn Độ mua từ Nga chỉ có giới hạn nhất định. Tăng nhập khẩu dầu từ Nga đồng nghĩa họ sẽ phải giảm bớt lượng mua từ nơi khác, có thể làm tổn hại quan hệ với các nhà cung cấp truyền thống của họ trại Trung Đông.

Dầu thô của Nga đang hướng về châu Á nhiều hơn khi doanh số tại châu Âu sụt giảm.

Một vấn đề khác cần giải quyết là thành phần của dầu thô. Mỗi loại dầu thô đều khác nhau và các nhà máy lọc dầu hoạt động có lợi nhất khi họ chế biến 1 loại dầu thô cụ thể. Tăng khối lượng dầu thô của Nga đồng nghĩa các nhà máy này sẽ phải điều chỉnh hoạt động – điều có thể gây ảnh hưởng đến việc tinh chế dầu.

Trong khi đó, dòng dầu thô gia tăng từ các cảng miền tây của Nga đến Ấn Độ và Trung Quốc cũng gây căng thẳng cho thị trường tàu chở dầu. Khoảng cách lớn hơn đồng nghĩa với việc các tàu cần thời gian dài hơn để giao hàng. Thời gian vận chuyển một lô hàng dầu thô từ cảng Novorossiysk trên Biển Đen đến Sikka ở Ấn Độ lâu gấp 3 lần thời gian vận chuyển đến Trieste ở Ý.

Từ Baltic, nơi đã trở thành đầu ra chính của dầu Nga cho các chuyến hàng đi về phía Tây, thời gian thậm chí còn lâu hơn. Nga chỉ mất 1-2 ngày để vận chuyển dầu thô từ Primorsk hoặc Us-Luga đến Phần Lan, Lithuania hoặc Ba Lan hoặc 1 tuần để vận chuyển đến Hà Lan hoặc Đức.

Trong khi đó, một chuyến đi đến bờ biển phía tây của Ấn Độ mất đến 1 tháng hoặc lâu hơn nếu đến bờ biển phía đông. Theo tính toán, nếu muốn chuyển đổi toàn bộ dòng chảy dầu thô từ các cảng ở biển Baltic từ châu Âu sang Ấn Độ đòi hỏi lượng tàu nhiều gấp 5-6 lần so với thông thường. Nhu cầu tăng sẽ đẩy giá vận chuyển – tin tốt cho các chủ tàu nhưng là tin xấu cho những ai phải gánh chịu chi phí vận tải.

Mức tăng tương tự cũng diễn ra với các chuyến hàng từ cảng Murmansk ở Bắc Cực của Nga. Hầu hết các chuyến hàng từ đây đến Rottendam chỉ kéo dài 1 tuần. Trong khi đó, một tàu chở dầu đang trong hành trình kéo dài.1 tháng đến Paradip trên bờ biển phía đông của Ấn Độ.

Nga có thể bán dầu thô của mình cho ai khác?

Một khả năng là vào kho dự trữ chiến lược của Trung Quốc, nếu nước này sẵn sàng giảm giá đủ lớn để khiến loại hàng hoá này trở nên hấp dẫn đối với người mua tại Trung Quốc. Thậm chí, đã có những gợi ý rằng các nhà sản xuất dầu Trung Đông có thể mua dầu thô giá rẻ của Nga để chế biến trong các nhà máy lọc dầu liên doanh nước ngoài, giải phóng áp lực xuất khẩu dầu của họ. Ước tính, khối lượng có thể lên đến 200.000 thùng/ngày nếu mức giảm giá đủ tốt.

Nhưng nếu châu Âu nghiêm túc về việc loại bỏ dầu thô của Nga, Moscow sẽ phải tìm thị trường cho nhiều hơn thế. Khoảng 1,8 triệu thùng dầu thô của Nga được vận chuyển đến châu Âu mỗi ngày trước khi xung đột Nga – Ukraine nổ ra.

Tăng lượng bán đến châu Á – những người không tỏ ra ác cảm với việc mua dầu thô của Nga – là một giải pháp nghe có vẻ hấp dẫn. Nhưng nó sẽ tốn kém hơn rất nhiều đối với Nga so với việc bán cho những người mua châu Âu, vốn trả giá cao cho họ ngay "trước cửa nhà".