SARS và 2019-nCoV: Các phương tiện truyền thông xã hội đem lại khác biệt ra sao?

Trước SARS, coronavirus đã được biết đến là một trong những nguyên nhân gây cảm lạnh thông thường. Mặc dù chúng có thể gây bệnh nặng ở các nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn như trẻ sơ sinh, người già và những người có tình trạng sức khỏe tiềm ẩn, thì tác động của chúng với người trưởng thành khỏa mạnh cũng không quá lớn.

Sự xuất hiện của SARS là dấu hiệu đầu tiên cho thấy dạng virus này có thể gây bệnh nặng hơn ở những người trưởng thành khỏe mạnh, với việc lây nhiễm ở vùng dưới phổi. MERS cũng đã gây ra dịch bệnh viêm phổi và bệnh hệ thống kể từ năm 2012.

Chúng ta đang chứng kiến ​​sự bùng phát của một loại coronavirus thứ ba có thể gây viêm phổi nặng, làm thay đổi quan điểm toàn cầu về coronavirus và khả năng gây ra nhiều bệnh hơn. Khi công chúng tìm kiếm thông tin và các nhà khoa học vội vã tìm câu trả lời, những tiến bộ trong phương tiện truyền thông xã hội và công nghệ đã đưa ra rất nhiều thông tin, thật giả lẫn lộn, có tốt có xấu.

Thế giới ngày nay không giống như năm 2002 khi SARS xuất hiện. Các nền tảng truyền thông xã hội, bao gồm Twitter và Facebook, đã cho phép trao đổi thông tin nhanh chóng - và đôi khi là cả thông tin sai lệch. Nhiều công nghệ và kỹ thuật tiên tiến mà các nhà khoa học sử dụng ngày nay để phân tích dữ liệu lớn cũng không tồn tại vào năm 2002.

Một y tá mặc quần áo bảo hộ bên ngoài cửa của một bệnh nhân bị cách ly được chẩn đoán mắc SARS trong phòng bệnh tại bệnh viện Toronto vào tháng 3/2003. Ảnh: Kevin Frayer

Tổ chức Y tế Thế giới đã được cảnh báo về dịch viêm phổi vào ngày 31/12 , được cho là bắt nguồn từ khu chợ ở Vũ Hán, chợ bán buôn hải sản Hoa Nam. Các nhà khoa học Trung Quốc đã nhanh chóng phân lập virus và giải trình tự bộ gen của nó bằng cách sử dụng công nghệ tiên tiến được gọi là giải trình tự thế hệ tiếp theo.

Đến ngày 10/1, mã di truyền đầu tiên mô tả virus này đã được công khai. Một số phân tích ban đầu cho thấy virus có nguồn gốc từ rắn . Các nhà khoa học tại Viện Virus học Vũ Hán sau đó đã báo cáo virus này là một loại coronavirus giống SARS có khả năng bắt nguồn từ loài dơi: trình tự của virus này giống khoảng 96% với virus coronavirus .

Thông tin 2019-nCoV là một loại vi-rút giống như SARS đã cho phép các nhà khoa học suy luận thông tin quan trọng về cách virus lây truyền từ người này sang người khác và cách thức liên kết và xâm nhập vào các tế bào để tạo ra nhiều bản sao của chính nó.

Điều quan trọng, trình tự bộ gen virus cũng cho phép các nhà khoa học bắt đầu thiết kế và tổng hợp protein virut để phát triển vaccine.

Với trình tự có sẵn, một số lượng lớn các nhà nghiên cứu với một loạt các công cụ có thể làm việc trên vaccine và thuốc chống virus cho mối đe dọa dịch bệnh. 

Với việc sử dụng Twitter, Skype, WhatsApp và bioRxiv (một trang web nơi các nhà khoa học có thể tải lên các bài báo khoa học của họ để xem xét công khai), các bác sĩ lâm sàng, nhà virus học, nhà sinh học (nhà sinh học làm việc với dữ liệu lớn) và các nhà dịch tễ học từ khắp nơi trên thế giới đã tập trung và hợp tác tấn công những nỗ lực của họ để chống lại sự bùng phát và ngăn chặn sự lây lan của nó.

Cụ thể, các nhà khoa học đang sử dụng Twitter để cung cấp các ý tưởng giúp nghiên cứu trước về 2019-nCoV.

Đến nay, 2019-nCoV đã lan rộng đến 18 quốc gia và vùng lãnh thổ, với gánh nặng lớn nhất ở Trung Quốc. Một số nhà khoa học dự đoán có thể có tới 100.000 ca nhiễm. Nếu đúng, nó có thể hàm ý rằng virus có thể gây ra một căn bệnh rất nhẹ cũng như nghiêm trọng, điều này sẽ dẫn đến việc - một số lượng lớn các trường hợp nhiễm bệnh không được báo cáo.

Những mô tả đầu tiên về virus cho biết nó không được truyền từ người này sang người khác. Các báo cáo hiện đã chỉ ra rằng bệnh này có lây từ người sang người.

Giám đốc Y tế Công cộng Canada Theresa Tam tham gia một cuộc họp báo sau thông báo về trường hợp được xác nhận giả định đầu tiên về một loại coronavirus mới ở Canada, tại Ottawa, vào ngày 26 tháng 1 năm 2020. Ảnh: Justin Tang

Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ, 2019-nCoV dường như lây lan chủ yếu qua tiếp xúc gần gũi và bởi các giọt nước bọt hoặc dịch được tạo ra khi người nhiễm bệnh ho hoặc hắt hơi. Các khuyến nghị của WHO để giảm phơi nhiễm với virus bao gồm rửa tay thường xuyên, che miệng và mũi bằng khuỷu tay khi hắt hơi và tránh tiếp xúc gần với bất kỳ ai bị sốt hoặc ho .

Tại thời điểm này, sẽ mất thời gian để tạo ra thông tin đáng tin cậy cần thiết để phân tích chi tiết về động lực của truyền và lan truyền 2019-nCoV. Vì vậy, sự tham gia của các phương tiện truyền thông xã hội trong việc mang thông tin chính xác tiếp cận người dân, giữa bối cảnh thông tin phức tạp như ngày nay là vô cùng cần thiết.

Mạng xã hội Lotus của Việt Nam đã xây dựng trang thông tin "Lá chắn Virus Corona", hướng đến việc cập nhật nhanh, đầy đủ và quan trọng nhất là chính xác tình hình dịch bệnh ở Trung Quốc, Việt Nam và nhiều nước trên thế giới từ các cơ quan chính phủ chính thức. Trên "Lá chắn Virus Corona", người dùng có thể dễ dàng tiếp cận, theo dõi bám sát những chủ đề mà mình quan tâm giữa biển thông tin khổng lồ về Corona như hiện nay.