Đằng sau con số 113 tỷ USD của "con nghiện" M&A Trung Quốc

Tập đoàn bảo hiểm Anbang của Trung Quốc đang bước vào một cuộc chiến cam go với tập đoàn khách sạn Marriott International để dành quyền thâu tóm Starwood Hotels & Resorts Worldwide, tập đoàn sở hữu thương hiệu khách sạn Sheraton nổi tiếng của Mỹ.

Dù thắng hay thua, mức giá 14 tỷ USD mà Anbang đưa ra hôm 28/3 là minh chứng rõ ràng cho thấy, các công ty Trung Quốc đang tiến hành một chiến dịch thâu tóm ở nước ngoài lớn chưa từng thấy. Tham vọng của chiến dịch này vượt xa những nỗ lực trước đó nhằm thu mua hàng hóa và nguyên liệu thô trên toàn thế giới của Trung Quốc.

Ngay cả khi kinh tế giảm tốc, các công ty Trung Quốc vẫn sở hữu tiềm lực tài chính hùng mạnh. Theo số liệu của Bloomberg, lượng tiền mặt của các công ty Trung Quốc đã tăng 14% lên 3,99 nghìn tỷ USD trong hai năm qua.

Giờ đây, những công ty Trung Quốc lắm tiền nhiều của, thường được chống lưng bởi ngân hàng nhà nước, đang trên đường thâu tóm các công ty thuộc mọi lĩnh vực từ khách sạn, xây dựng, hóa chất cho đến chất bán dẫn, TV màn hình phẳng và hãng phim Hollywood. Đây được cho là chiến lược mở rộng thị phần toàn cầu và nắm bắt các công nghệ mới của Trung Quốc.

Các công ty Trung Quốc tuyên bố đã hoàn thành các thương vụ trị giá 113 tỷ USD kể từ đầu năm nay. Đứng đầu là thương vụ mua lại Syngenta trị giá 46 tỷ USD của tập đoàn hóa chất quốc gia Trung Quốc. Syngenta là một công ty sản xuất thuốc trừ sâu và hạt giống biến đổi gien hàng đầu trên thế giới. Đây là thương vụ M&A ở nước ngoài có giá trị cao nhất từ trước đến nay của Trung Quốc.

Cơn sốt thâu tóm này phản ánh chủ trương của Chủ tịch Tập Cận Bình nhằm khuyến khích các công ty Trung Quốc nắm bắt bí quyết và giành giật thị phần ở nước ngoài trong bối cảnh nền kinh tế trị giá 10,4 nghìn tỷ USD của nước này đang giảm tốc. Đây là một cơ hội tiềm năng cho các ngân hàng đầu tư nhưng cũng đồng thời là mối lo cho các doanh nghiệp Mỹ và Châu Âu khi phải đối mặt với những đối thủ cạnh tranh mới đến từ Trung Quốc.

“Cái chúng ta đang thấy là sự trưởng thành của doanh nghiệp Trung Quốc. Hoạt động M&A của họ là những chiến lược đầu tư có chủ đích nhằm đáp ứng nhu cầu của tầng lớp trung lưu đang gia tăng ở Trung Quốc và nắm bắt các bí quyết kinh doanh mới”, Hernan Cristerna, trưởng bộ phận M&A của JPMorgan Chase & Co cho biết. “Đây là cơ hội để Trung Quốc nổi lên như là một đối tác tiềm năng của thế giới miễn là các doanh nghiệp của họ chứng tỏ được mình là người mua có trách nhiệm”.

Gần như không có tuần nào trôi qua mà không có tin tức về các thương vụ thâu tóm mới của Trung Quốc. Vào ngày 22/3, Bang & Olufsen A/S, hãng sản xuất TV màn hình phẳng của Đan Mạch tuyên bố công ty này sẽ được mua lại bởi Sparkle Roll Group, công ty phân phối ô tô cao cấp của Trung Quốc.

Chính phủ Trung Quốc đang khuyến khích các thương vụ này, thông qua can thiệp trực tiếp vào các công ty quốc doanh hoặc hỗ trợ vốn gián tiếp qua các ngân hàng nhà nước. Chủ trương này được triển khai trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc giảm tốc do chính phủ muốn chuyển đổi nền kinh tế sang tiêu dùng và dịch vụ thay vì dựa trên sản xuất và đầu tư.

Rào cản chính trị

Tuy nhiên, thách thức tiếp theo đang chờ đón các công ty Trung Quốc sẽ là quản lý các tài sản mới. Trong trường hợp của Syngenta, chủ tịch ChemChina, Ren Jianxin đã cam kết giữ nguyên ban lãnh đạo của công ty Thụy Sĩ trên và sẽ tái niêm yết công ty trên thị trường chứng khoán trong vài năm tới. Một thương vụ đình đám khác là việc mua lại thương hiệu ô tô Volvo của Zhejiang Geely Holding Group mà trong đó công ty Trung Quốc trao quyền tự chủ lớn cho Volvo.

“Cách tiếp cận này rất phổ biến ở các công ty Trung Quốc vì suy cho cùng họ chưa đủ khả năng quản lý những công ty mới của mình”, Eric Thun, giáo sư chuyên về doanh nghiệp Trung Quốc của Đại học Oxford cho biết. “Họ vẫn chưa phải là những doanh nghiệp toàn cầu”, ông nói.

Các công ty Trung Quốc cũng đang bị soi xét kỹ lưỡng từ các chính trị gia ở nước họ đầu tư. Một nhà lập pháp của Mỹ đã yêu cầu Ủy ban Đầu tư Nước ngoài của nước này rà soát kỹ lưỡng thương vụ mua lại Terex của Zoomlion, do công ty này có các hợp đồng quan trọng với quân đội Mỹ. Ban lãnh đạo của Fairchild Semiconductor cũng đang cân nhắc từ chối lời đề nghị của China Resources.

Các công ty Trung Quốc tiến hành các thương vụ M&A đầu tiên ở nước ngoài cần chứng minh cho nhà đầu tư và chính phủ các nước rằng họ sẽ tuân thủ các cam kết và tôn trọng hoạt động kinh doanh của các công ty mình mua lại.

“Nếu không làm được như vậy, doanh nghiệp Trung Quốc sẽ bỏ lỡ cơ hội tạo dựng vị thế trên trường quốc tế và sẽ mất rất nhiều thời gian để làm lại từ đầu”, Cristerna kết luận.