Đối thoại Shangri-La nóng ngay từ khai mạc

26 đoàn đại biểu quân sự cấp cao các nước, bao gồm Việt Nam, Mỹ, Nhật Bản, Úc, Anh, Đức, Ấn Độ, Hàn Quốc, Indonesia, Trung Quốc…đến tham dự.

Phát biểu khai mạc diễn đàn năm nay là Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long. Hội nghị năm nay xoay quanh 3 chủ đề chính: khủng bố, thương mại và lãnh thổ. Trong đó, vấn đề tranh chấp biển Đông được dự báo sẽ trở thành chủ đề nóng bỏng và được chú ý nhất.

Thủ tướng Singapore thừa nhận “hành động gây ra những phản ứng,” để nói về tình hình trên biển Đông liên quan tới Trung Quốc. “Mỹ đang phản ứng với các hành động của Trung Quốc bằng việc tăng thêm các chuyến bay và các hoạt động tàu vào gần khu vực đang tranh chấp, bắn tín hiệu là họ không chấp nhận các tuyên bố đơn phương về chủ quyền ở biển Đông” - ông nói.

Thủ tướng Lý Hiển Long phát biểu khai mạc Đối thoại Shangri-La 2015. Ảnh: THANH TUẤN

Dù vậy, Thủ tướng Lý Hiển Long kêu gọi Mỹ và Trung Quốc không sử dụng sức mạnh quân sự để chia Thái Bình Dương (trong đó có biển Đông) thành “hai vùng ảnh hưởng riêng biệt” vì khu vực này “đủ rộng lớn” để chứa cả “hai con hổ”.

Ông Lý cho biết kịch bản này “sẽ khiến các nước trong khu vực càng có ít sự lựa chọn và tăng nguy cơ đối đầu dẫn đến xung đột giữa hai khối quyền lực”. Nhà lãnh đạo Singapore nhấn mạnh khái niệm “đủ rộng lớn” nghĩa là “có đủ không gian trên toàn khu vực châu Á - Thái Bình Dương để Mỹ và Trung Quốc can dự cũng như cạnh tranh một cách hòa bình, đề ra các vấn đề mang tính chất xây dựng mà không làm gia tăng căng thẳng”.

Ông cũng lưu ý cạnh tranh là điều không thể tránh khỏi đối với hai cường quốc Mỹ - Trung ở khu vực Thái Bình Dương nên cần đề ra những chuẩn mực và một bộ quy tắc, trong đó hai nước “tăng cường sức ảnh hưởng” nhưng phải nằm trong khuôn khổ các chuẩn mực và quy tắc này.

Thủ tướng Lý Hiển Long. Ảnh: THANH TUẤN

Trước hàng loạt quan chức quốc phòng và an ninh hàng đầu của Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, các nước châu Âu và khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Thủ tướng Lý cho biết ông ghi nhận sự cạnh tranh năng động giữa Bắc Kinh và Washington, qua đó cho ra đời Ngân hàng Đầu tư hạ tầng châu Á (AIIB – do Trung Quốc khởi xướng) và Hiệp định Thương mại Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP – Mỹ đóng vai trò thúc đẩy chính).

Bên cạnh đó, ông Lý đề cập tới khía cạnh Mỹ đang quan tâm đến AIIB và khuyến khích “bạn bè” của mình tham gia. Còn Trung Quốc đang được dỡ bỏ dần các rào cản để gia nhập TPP. Trong lương lai, ông hy vọng Trung Quốc sẽ là thành viên của TPP và Mỹ cùng Nhật bản sẽ có mặt trong AIIB.

Tuy nhiên, ông Lý cảnh báo mô hình cạnh tranh trong bối cảnh tranh chấp lãnh thổ ở biển Đông và biển Hoa Đông sẽ dẫn đến những căng thẳng và hậu quả xấu. “Tại quần đảo Senkaku/Điếu Ngư, mỗi ngày tàu và máy bay của Bắc Kinh và Tokyo thử giới hạn chịu đựng của nhau. Còn ở biển Đông, có một số quốc gia đang có những hành động đơn phương ở khu vực tranh chấp như khoan dầu, khai hoang, lập tiền đồn và tăng cường hiện diện quân sự” – nhà lãnh đạo Singapore nói, ám chỉ hoạt động xây dựng trái phép của Trung Quốc tại quần đảo Trường Sa của Việt Nam.

Các quan khách lắng nghe phát biểu của thủ tướng nước chủ nhà. Ảnh: THANH TUẤN

Phát biểu của ông Lý được đưa ra giữa bối cảnh tình hình biển Đông đang ngày càng nóng xung quanh việc Trung Quốc lấn đất với quy mô chưa từng có ở trên biển – trong vòng 18 tháng qua diện tích lấn tương đương với khoảng 1.500 sân bóng ở ngoài biển.

Ông John Chipman, tổng giám đốc Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS, đơn vị tổ chức Đối thoại Shangri-La) nhận định căng thẳng Mỹ - Trung sẽ tiếp tục gây sóng gió tại hội nghị năm nay.

Theo ông Chipman, Bắc Kinh tìm cách thay đổi hiện trạng biển Đông và Washington lên tiếng phản đối cùng với những hành động phớt lờ cảnh báo của Trung Quốc. Ông hy vọng hai bên sẽ tiếp tục các cuộc đàm phán quân sự để đảm bảo không xảy ra tai nạn, sự cố trên không và trên biển.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, dẫn đầu Việt Nam tại lễ khai mạc Đối thoại Shangri-La tối 29-5. Ảnh: THANH TUẤN

Ngày tiếp theo, Đô Đốc Tôn Kiến Quốc, phó tổng tham mưu trưởng quân đội Trung Quốc, cũng sẽ bắt đầu với phiên thảo luận về củng cố trật tự khu vực.

Đoàn đại biểu Mỹ do tân Bộ trưởng Quốc phòng Ashton Carter và Tư lệnh Bộ Chỉ huy Thái Bình Dương (PACOM) dẫn đầu. Trung Quốc lần đầu tiên cử một đô đốc hải quân, đó là ông Tôn Kiến Quốc, Phó Tổng tham mưu trưởng Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) tới Shangri-La.

Ông Carter được dự đoán sẽ đưa ra các chính sách nhằm ngăn chặn việc Trung Quốc mở rộng các khu vực lấn đất ngoài biển. Nhưng theo giới quan sát, Mỹ hiện có rất ít giải pháp để cản Trung Quốc vì bất cứ hành vi cứng rắn hơn nào cũng có thể dẫn tới xung đột quân sự trực tiếp với Bắc Kinh – điều mà cả hai bên đều muốn tránh.

Trả lời báo chí trước Đối thoại, ông Carter nhấn mạnh “các diễn biến mới không phải do Mỹ tạo ra. Những diễn biến đó do Trung Quốc tạo ra.” Ông cũng khẳng định việc Mỹ đi tuần hay bay trên các khu vực biển quốc tế là việc Mỹ đã làm trong rất nhiều năm và sẽ tiếp tục làm vậy trong khuôn khổ luật pháp quốc tế cho phép.

Trung Quốc cử một phái đoàn lớn với 28 thành viên tối Đối thoại Shangri-la lần này và giới chuyên gia chờ đợi sẽ có các cuộc đấu khẩu thậm chí quyết liệt hơn giữa hai bên so với năm ngoái. Trong mấy năm gần đây, các trao đổi tại Shangri-la đã đổi từ các vấn đề khu vực sang đối đầu ảnh hưởng giữa Mỹ và Trung Quốc.

Ba ngày trước Đối thoại, Bắc Kinh đã ra sách trắng về chiến lược quân sự, trong đó nhấn mạnh tới việc triển khai hải quân và không quân ra ngoài biển lớn cũng như cho các mục tiêu tấn công. Sách trắng của Trung Quốc cũng chỉ trích Mỹ là “gây rối”, làm phức tạp tình hình khu vực.