Động đất Nhật mang đến lời cảnh tỉnh đúng lúc cho thị trường tài chính thế giới

Nếu có khi nào đó nhà đầu tư cần một cái nhắc cho họ nhớ họ cần phải khiêm nhường, tuần này điều đó đã đến.

Kỷ niệm 2 năm sau ngày thị trường chứng khoán Mỹ rớt xuống mức thấp nhất trong 12 năm, thị trường chứng khoán Mỹ đã tăng điểm gấp đôi.

Tuy nhiên người ta không khỏi lo lắng về tình hình Trung Đông và khủng hoảng nợ châu Âu, nỗi sợ về việc thị trường tăng điểm sẽ vẫn mang theo mầm mống hủy hoại của nó đã trở thành sự thật. Ngày thứ Sáu, thế giới choáng váng với tin từ Nhật.

Thậm chí trước khi trận động đất xảy ra, nhà đầu tư huyền thoại Bill Gross của Quỹ đầu tư trái phiếu lớn nhất thế giới (PIMCO) đã khiến thị trường run sợ bằng việc thông bố đã bán toàn bộ trái phiếu chính phủ Mỹ.

Còn một nhà đầu tư vĩ đại khác, ông Carl Icahn khuyên nhà đầu tư nên rút tiền về: “Dù chúng ta không dự đoán về khả năng thị trường mất định hướng, khả năng trên cũng thể loại bỏ. Xét đến việc thị trường tăng điểm mạnh suốt 2 năm qua và lo lắng về triển vọng kinh tế cũng như bất ổn tại Trung Đông, tôi không muốn phải chịu trách nhiệm với một vài đối tác trong trưởng hợp thị trường khủng hoảng thêm lần nữa.”

Rủi ro đó lớn đến thế nào? Động đất có thể không khiến thị trường chấn động. Sự biến động mạnh trên thị trường liên quan nhiều hơn đến hành vi của thị trường chứ không phải sự kiện trong thế giới thực xung quanh nó.

Sự sụp đổ của phố Wall năm 1929, ngày thứ Hai đen tối năm 1987 và sự sụp đổ của thị trường chứng khoán Tokyo năm 1990 cũng như thị trường Nasdaq năm 2000, đều khởi đầu với rất ít hoặc chẳng chút mối liên quan nào với thế giới thực. Nhìn chung, sự sụp đổ đều bắt nguồn từ việc thị trường đã tăng điểm quá mức.

Tuy nhiên, không phải không có ngoại lệ. Ví dụ, sự chấn động của thị trường sau động đất Kobe năm 1995 và thời kỳ thị trường sụt giảm không ngừng sau khi OPEC cấm xuất khẩu dầu mỏ vào năm 1973.

Bởi hiện nay, tiền chi cho dầu chiếm tỷ lệ ít hơn trong chi tiêu, chuyên gia Veronique Riches-Flores của ngân hàng Société Générale cho rằng giá dầu phải tăng đến 200USD/thùng mới có thể tạo ra ảnh hưởng chết chóc lên kinh tế phương Tây như năm 1973. Giá dầu hiện nay mới chỉ trên mức 100USD/thùng.

Khi đánh giá ảnh hưởng của sự kiện tuần này lên triển vọng tài chính, người ta đặt ra câu hỏi liệu thị trường có thể chống đỡ”

2 năm trước đây, người ta quá bi quan đến nỗi việc thị trường tăng điểm nhảy vọt, thậm chí gấp đôi trong 2 năm, cũng không đáng ngạc nhiên. Thời kỳ năm 1932, thị trường còn tăng điểm mạnh hơn. Lợi nhuận doanh nghiệp hồi phục mạnh hơn mọi kỳ vọng. Vẫn còn thiếu quá nhiều dấu hiệu để khẳng định bong bóng trên thị trường sắp vỡ.

Chuyên gia Ian Harnett của Absolute Strategy chỉ ra bong bóng thường bị thổi phồng bởi nhóm nhà đầu tư cá nhân vay tiền đổ vào thị trường. Hiện nay, không có hiện tượng nào như vậy. Tâm điểm chú ý của thị trường thường là các vụ mua bán và sáp nhập doanh nghiệp. Dù hoạt động này đã tăng trưởng tốt, nó vẫn chỉ khoảng 25% mức của năm 1999.

Các tính toán cho thấy giá chứng khoán Mỹ hiện ở mức đắt tương đương năm 1901 và 1966. Cổ phiếu trên thị trường Mỹ tất nhiên không rẻ. Tuy nhiên giữa việc thị trường quá đắt và thị trường sắp bùng nổ khác nhau.

Vậy tại sao tỷ phú Icahn lo lắng? Giá của tiền và tài nguyên đang thay đổi. Thập niên 1980, lãi suất ở mức thấp khiến thị trường có thêm năng lượng. Điều đó không thể xảy ra lần này khi lãi suất cơ bản ở mức gần 0%. Một khi lãi suất tăng lên, bong bóng trên thị trường có thể vỡ.

Ngoài lãi suất, còn phải nói đến giá hàng hóa. Trong lịch sử, các đợt tăng giá hàng hóa lớn thường diễn ra khi thị trường chứng khoán sụt giảm mạnh. Giá hàng hóa cao như thuế đánh vào tăng trưởng kinh tế. Trong 2 năm qua, chưa kể đến việc giá dầu tăng mạnh thời gian gần đây, giá hàng hóa nông nghiệp đã tăng gấp đôi, giá kim loại công nghiệp tăng hơn gấp đôi.

Cuối cùng, lãi suất dài hạn quyết định bởi thị trường. Ông Gross cho rằng sẽ chẳng có bên mua nào một khi FED ngừng mua trái phiếu Bộ Tài chính Mỹ (điều sẽ xảy ra vào mùa hè này). Lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ tăng, chi phí tài chính lên cao và ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường chứng khoán chắc chắn sẽ đến.

Lá thư của tỷ phú Icahn có thể không giống như người ta nghĩ. Ông thực tế không bán ra cổ phiếu từ quỹ của mình thế nhưng vay tiền để trả tiền mặt cho nhà đầu tư. Một số chuyên gia quản lý quỹ chỉ ra ảnh hưởng ở chỗ ông đẩy mạnh nắm giữ cổ phiếu của riêng ông.

Khủng hoảng Nhật không khỏi khiến rủi ro tài chính tăng cao. Ban đầu, dòng tiền có thể trở về Nhật và đẩy đồng yên tăng giá. Đồng yên lên giá, các công ty xuất khẩu sẽ gặp cực kỳ nhiều khó khăn và tác động đến nhiều nhà đầu tư.

Tình hình tài khóa của Nhật hiện vốn đã quá khó khăn. Bất chấp một số lạc quan rằng tác động tiêu cực về kinh tế sẽ được chặn lại, thảm họa ngày thứ Sáu khiến rủi ro chịu chấn động của thị trường tài chính trở nên lớn hơn.

Ngọc Diệp
Theo FT