Phá giá nhân dân tệ có thể "thổi bùng" khủng hoảng ở châu Á?

Nền kinh tế lớn nhất châu Á đang giảm tốc, Cục dự trữ liên bang Mỹ (Fed) chuẩn bị “kích hoạt” chu kỳ tăng lãi suất và Trung Quốc vừa mới phá giá đồng nhân dân tệ.

Quay trở lại năm 1994, chuỗi sự kiện này cuối cùng đã tạo nên làn sóng phá giá tiền tệ, thổi bùng lên khủng hoảng tài chính châu Á, khiến hàng loạt ngân hàng và doanh nghiệp sụp đổ. Châu Á chìm trong suy thoái.

Liệu những diễn biến gần đây của thị trường tài chính quốc tế có khiến kịch bản trên lặp lại? Theo Bloomberg, có rất nhiều điểm tương đồng nhưng cũng có không ít điểm khác biệt. Lần này, các nền kinh tế châu Á có cán cân vãng lai, tình hình tài khóa và dự trữ ngoại hối khỏe mạnh hơn. “Tấm đệm” chống khủng hoảng đã “dày” hơn so với trong quá khứ.

Động thái phá giá đồng nhân dân tệ được Trung Quốc đưa ra trong bối cảnh nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đồng thời là nền kinh tế lớn nhất châu Á đang suy giảm sâu (năm 1994 đó là Nhật Bản). Cùng lúc đó thị trường hàng hóa đang gây ra những “nỗi đau” cho các quốc gia từ Brazil tới Australia, Malaysia và Nam Phi. Giờ đây các công ty Trung Quốc đang đe dọa sẽ làm xáo trộn hoạt động xuất khẩu của các nước châu Á và thị trường mới nổi.

“Giông tố sẽ xảy đến với các nước như Brazil và Nam Phi”, Stephen Jen, đồng sáng lập của quỹ đầu cơ SLJ Macro Partner, nói. “Tuy nhiên, tôi không cho rằng một cuộc khủng hoảng sẽ nổ ra ở châu Á. Lý do lớn nhất là khủng hoảng năm 1997 đã “dọn sạch” hệ thống tài chính châu Á và do đó khu vực này đã trở nên kiên cường hơn”.

Phép màu tăng trưởng

Trước năm 1994, châu Á là “con cưng” của dòng vốn đầu tư toàn cầu, thậm chí được một số người coi là phép màu tăng trưởng của thế kỷ 20. Tuy nhiên thời kỳ tươi đẹp ấy không được bao lâu.

21 năm trước, động thái phá giá của Trung Quốc được nhận định là nguyên nhân phụ gây ra khủng hoảng ở các thị trường mới nổi, trong khi động thái nâng lãi suất của Fed mới là nguyên nhân chính.

Còn năm nay, ngay sau động thái bất ngờ của Trung Quốc, Việt Nam nâng tỷ giá và đồng nội tệ của Kazakhstan giảm hơn 20% so với USD sau khi NHTW nước này thả nổi tỷ giá. Đồng rand của Nam Phi và lira của Thổ Nhĩ Kỳ cũng giảm giá sâu.

Trước đây, chủ đề khủng hoảng tài chính châu Á là neo đồng bản tệ vào USD, là dự trữ ngoại hối và dòng tiền nóng. Bối cảnh ngày nay khác biệt ở hai đặc điểm đầu tiên. Tuy nhiên, điểm thứ ba giống nhau đến kỳ lạ. Trung Quốc đang gặp rủi ro trước các khoản nợ ngân hàng trị giá 1.000 tỷ USD niêm yết bằng đồng bạc xanh. Các giao dịch carry trade (trong đó nhà đầu tư bán đồng tiền có lãi suất thấp và dùng vốn để mua đồng tiền có lãi suất cao hơn, kiếm lời từ chênh lệch lãi suất giữa 2 đồng tiền) bắt đầu bung ra sau khi Trung Quốc phá giá nhân dân tệ.

Một đồng nội tệ yếu đang tạo thêm gánh nặng cho các công ty Trung Quốc vốn đã phải chịu nhiều áp lực. Giờ đây họ phải trả nhiều nhân dân tệ hơn cho những khoản nợ bằng USD.

Châu Á cũng đang đối mặt với một rủi ro mới: các nền kinh tế trong khu vực phụ thuộc quá nhiều vào một Trung Quốc đang giảm tốc. Trong những năm 1990, kinh tế Mỹ hùng mạnh là khách hàng chính của các sản phẩm từ châu Á.

Theo đánh giá của ngân hàng Bank of America Merrill Lynch, đến cuối năm nay đồng nhân dân tệ sẽ giảm xuống còn 6,5 nhân dân tệ đổi 1 USD và giảm xuống mức 6,9 nhân dân tệ đổi 1 USD vào cuối năm 2016. Như vậy nhân dân tệ sẽ giảm tới 10% so với USD. Ngân hàng này ước tính mức giảm 10% của nhân dân tệ sẽ khiến đồng tiền của các nước còn lại ở châu Á giảm từ 5 đến 20%.

Chuyên gia Shweta Singh của Lombard Street Research nhận định ở châu Á, các nước Việt Nam, Thái Lan, Hàn Quốc và Malaysia dễ bị tổn thương hơn, trong khi ở châu Âu Hungary và Ba Lan phải gánh chịu nhiều rủi ro, đặc biệt là Thổ Nhĩ Kỳ.

Sẽ không có khủng hoảng?

Tuy nhiên không phải ai cũng đồng tình rằng châu Á chắc chắn sẽ bước vào một cuộc khủng hoảng mới. David Loevinger, chuyên gia nghiên cứu về Trung Quốc tại Bộ Tài chính Mỹ, cho rằng ý tưởng phá giá nhân dân tệ khiến châu Á lâm vào khủng hoảng chỉ là “tin vịt”.

Nguyên nhân là do hiện tại các đồng tiền châu Á không còn bị neo vào đồng USD một cách cứng nhắc. Các nước bị thiệt hại nhiều nhất trong cuộc khủng hoảng trước giờ đây đã linh hoạt hơn và có khả năng điều chỉnh theo hoàn cảnh.

Triển vọng chính sách tiền tệ của Mỹ cũng đã rất khác. Trong khi Fed hành động khá mạnh tay trong năm 1994, giờ đây triển vọng kinh tế toàn cầu ảm đạm hơn và một đồng USD mạnh khiến Mỹ phải thận trọng hơn.

Tuy vậy điểm tương đồng của hiện tại và quá khứ là “một nhóm các nền kinh tế mới nổi mong manh” gồm toàn bộ châu Mỹ Latinh, Thổ Nhĩ Kỳ và Nam Phi.