Phần Lan thấm thía “nỗi đau” Nokia

Thập niên 1990, Nokia nổi lên như một trong những công ty sản xuất điện thoại di động hàng đầu thế giới, giúp kinh tế Phần Lan thoát khỏi thời kỳ tối tăm sau Chiến tranh lạnh. Nokia giúp Phần Lan trở thành một trong những trung tâm công nghệ của châu Âu; từ năm 1993 đến năm 2008, quy mô kinh tế tăng trưởng gấp 3 lần.

Nay Phần Lan đang cảm thấy nỗi đau của Nokia. Ngày thứ Ba vừa rồi, Nokia cảnh báo bộ phận kinh doanh điện thoại di động, nòng cốt hoạt động kinh doanh của hãng, sẽ có thể không có lãi. Như vậy thêm một thông tin cho thấy vị thế ngày một yếu đi của Nokia trên thị trường điện thoại thông minh.

Năm 2007, Nokia dường như chỉ “khoanh tay” đứng nhìn khi iPhone của Apple định hình lại điện thoại di động như một sản phẩm giống chiếc máy tính cá nhân với màn hình cảm ứng và phần mềm nhanh nhạy.

Từ đó đến nay, giá trị thị trường của công ty Phần Lan này, dù vẫn là hãng sản xuất điện thoại di động đứng đầu thế giới tính theo doanh số, đã mất tời 75% bởi hãng chật vật cạnh tranh với Apple và nay đến lượt Android của Google, đối thủ thậm chí còn đang sợ hơn.

Phần Lan gặp khó ở chỗ Nokia đã tác động quá sâu rộng đến mọi mặt của kinh tế Phần Lan. Cho đến nay, Nokia vẫn là công ty lớn nhất Phần Lan, đóng góp 14% vào xuất khẩu và 1,6% GDP năm 2009 (năm 2000, tỷ lệ này ở mức 4%).

Ông Risto Siilasmaa, người sáng lập kiêm chủ tịch của công ty an ninh công nghệ F-Secure Corp, nhận xét: “Tại Phần Lan, Nokia được coi như một đối thủ lớn, một con vịt to trong một cái hồ nhỏ và nó như con dao hai lưỡi.”

Sự đi xuống của Nokia không giống như thảm họa kinh tế mà việc hệ thống ngân hàng Iceland sụp đổ đã gây ra với quốc gia Bắc Âu này và kinh tế Phần Lan có quy mô bé hơn so với Hy Lạp thế nhưng tác động của việc hoạt động kinh doanh của Nokia đi xuống có thể cảm nhận được rõ ràng: xuất khẩu dịch vụ của Phần Lan giảm 7% trong năm 2010.

Năm 2009, doanh thu thuế mà Nokia mang lại rơi xuống mức khoảng 100 triệu euro, chỉ bằng phần nhỏ so với con số 1,3 tỷ euro tương đương 1,86 tỷ USD vào năm 2007.

Các thành phố trên khắp Phần Lan đã buộc phải thích nghi. Tại Salo, thành phố cách trụ sở của Nokia khoảng 60 dặm về phía Bắc, các quan chức địa phương cho biết họ đã phải cắt giảm một số dịch vụ y tế và chương trình giải trí.

Là công ty tư nhân lớn nhất Phần Lan cho đến nay, công ty tuyển dụng khoảng 20.000 lao động. Quan chức chính phủ và một số công ty đang cố gắng phát triển các công ty công nghệ mới, một số trong nhóm này tập trung vào hệ thống Android của Google. Thế nhưng khi nguồn vốn đầu tư mạo hiểm cạn kiệt và văn hóa tránh rủi ro của Phần Lan tăng cao, nỗ lực đã bị cản trở rất nhiều.

Ông Will Cardwell, trưởng trung tâm nghiên cứu về doanh nghiệp tại đại học Aalto University của Phần Lan, nói: “Khó khăn ở đây là làm sao thuyết phục được nhà đầu tư tiềm năng rằng không có Nokia đứng sau.” Vào năm 2010, ông Will Cardwell đã lập ra chương trình để ứng dụng nghiên cứu của trường đại học vào các sáng tạo công nghệ dành cho các công ty công nghệ như Google và Sun Microsystems.

Nokia, công ty được sáng lập năm 1865 với hoạt động ban đầu là sản xuất giấy, sau 3 thập kỷ đã phát triển thành công ty sản xuất cáp điện và cao su, nền móng cho hoạt động kinh doanh điện thoại di động.

Năm 1991, khi liên bang Xô Viết, đối tác thương mại quan trọng hàng đầu của Phần Lan, sụp đổ; kinh tế Phần Lan suy thoái sâu. 1 năm sau đó, chủ tịch và sau này là giám đốc điều hành của Nokia, ông Jorma Ollila, quyết định tập trung vào công việc kinh doanh viễn thông.

Chiến lược này đã giúp Nokia có được thế thống trị trong lĩnh vực điện thoại di động nhờ chuỗi dây chuyền sản xuất và cung cấp sản phẩm hoạt động hiệu quả. Phần Lan trở nên giàu có và nổi danh hơn. Phần Lan, cuối cùng cho đến nay, vẫn đi bằng “chiếc ủng” do công việc kinh doanh cao su trước đây của Nokia tạo ra.

Bao lâu nay, nhiều chuyên gia tại Phần Lan cho rằng, nước này đã “cưỡi lên lưng” của duy nhất một công ty công nghệ, không tận dụng được bong bóng mà Nokia tạo ra như nền tảng để xây dựng ngành công nghệ quy mô lớn và hoạt động phức hợp hơn.

Dù Nokia dành hàng tỷ euro mỗi năm vào hoạt động nghiên cứu và phát triển tại Phần Lan, các công ty công nghệ Phần Lan nhìn chung hoạt động dựa vào cung cấp sản phẩm cho Nokia thay cho việc tấn công thị trường mới.

Ông Teemu Polo, cựu chiến lược gia phần mềm 36 tuổi của Nokia, nhận xét: “Người ta tập trung quá nhiều vào hệ thống của Nokia. Cần phải có thị trường cho một cái gì khác.” Hiện nay ông đang tập trung vào công ty mới do ông lập ra, chuyên phát triển ứng dụng và dịch vụ cho hệ thống điện thoại thông minh sử dụng phần mềm Android của Google. Tuy nhiên ông cho biết việc chuyển sang làm việc cho đối thủ của Nokia rất hiếm xảy ra tại Phần Lan.

Nhiều chuyên gia tại Nokia lo ngại rằng ngay cả nếu công việc của Nokia phục hồi, hãng cũng sẽ chuyển trọng tâm sang Bắc Mỹ. Trên thực tế, ông Stephen Elop, giám đốc điều hành không phải người Phần Lan đầu tiên của Nokia và từng làm việc tại Microsoft, đã quyết định ngừng sử dụng Symbian, hệ điều hành riêng của Nokia để chuyển sang dùng phần mềm của Microsoft. 7.000 người sẽ mất việc.

Nokia hiện còn đang hỗ trợ cho hàng trăm nhà thầu phụ tại Phần Lan, CEO của Nokia khẳng định hoạt động này tiêu tốn quá nhiều chi phí.

Trong bài phỏng vấn vào tháng 2/2011, ông nói: “Quan hệ giữa Nokia và người dân Phần Lan cũng như nền kinh tế Phần Lan cực kỳ đặc biệt và tôi dám khẳng định nó đặc biệt nhất trên thế giới này. Chúng tôi tin cái tốt nhất cho Phần Lan chính là một Nokia thịnh vượng.”

Chính phủ Phần Lan đang cố gắng phát triển thêm công ty công nghệ mới để giúp hỗ trợ cho sự phát triển của Nokia thông qua tổ chức chuyên cấp vốn cho lĩnh vực công nghệ Tekes, mức chi tiêu mỗi năm lên tới 600 triệu euro. Thế nhưng các công ty công nghệ mới tại Phần Lan đang đương đầu với rất nhiều thách thức, đặc biệt khi nguồn vốn tư nhân cạn kiệt.

Dù vậy, Phần Lan cũng có một số thành công nhất định, phải kể đến công ty Rovio Mobile sản xuất trò chơi cho điện thoại thông minh Angry Birds. Trong trò chơi này, những con chim với vẻ mặt giận dữ sẽ tự lao vào các con lợn đã trộm trứng của chúng.

Từ khi được đưa lên điện thoại iPhone vào năm 2009, trên khắp thế giới đã có hơn 200 triệu lượt tải Angry Birds. Anh Mikko Kuusi, sinh viên tại đại học Aalto University và hiện đang giữ chức chủ tịch hiệp hội doanh nghiệp, nói: “Điểm mấu chốt ở chỗ cần thay đổi văn hóa của Phần Lan.”

Ngọc Diệp
Theo WSJ