Vén màn bí mật sau quyết định của các NHTW
Thống đốc NHTW là những người “cô đơn” nhất trong chính phủ. Nếu quá thân thiết với khối tư nhân, họ sẽ thiếu công bằng khi ra quyết định. Để duy trì sự độc lập, họ luôn giữ khoảng cách với các chính trị gia.
- 13-12-2012"Canh bạc" của các NHTW
Kể từ khi cuộc khủng hoảng tài chính bắt đầu nổ ra năm 2007, các thống đốc NHTW đã dựa vào nhau để tìm ra các lời khuyên. Sát cánh bên nhau, họ giúp vực dậy tinh thần cho nền kinh tế thế giới đang trì trệ, giảm lãi suất xuống mức thấp kỷ lục và bơm hàng nghìn tỷ USD, euro, bảng Anh và yên Nhật vào các ngân hàng và thị trường tài chính đang kiệt quệ.
MIT - "Cái nôi" của các NHTW
Ba trong số những thống đốc NHTW quyền lực nhất trên thế giới đã bắt đầu sự nghiệp của họ ở tòa nhà có tên gọi E52 – nơi đặt trụ sở của phòng kinh tế trực thuộc Viện công nghệ Massachusetts (MIT). Ben Bernanke (Chủ tich của Cục dự trữ liên bang Mỹ - Fed) và Mario Draghi (Chủ tịch của NHTW châu Âu – ECB) đều đã theo học tiến sĩ ở đây trong cuối những năm 1970. Chủ tịch NHTW Anh Mervyn King đã có 1 thời gian ngắn giảng dạy ở đây trong những năm 1980. Ông còn cùng làm việc trong 1 phòng với Bernanke.
Rất nhiều nhà kinh tế học xuất thân từ MIT với niềm tin mạnh mẽ rằng chính phủ có thể giúp nền kinh tế thoát khỏi suy thoái. Với niềm tin đó, các NHTW đóng vai trò đặc biệt quan trọng, không chỉ bởi họ có thể thiết lập các mức lãi suất mà còn bởi họ gây ảnh hưởng lên công chúng trên phạm vi rộng lớn với những nhận định được đưa ra 1 cách thận trọng.
Tại MIT, các thống đốc NHTW “mơ màng” với những mô hình toán học và trao đổi ý kiến trong phòng hội thảo với những đồ ăn rẻ tiền. Giờ đây, họ tụ họp tại Basel và trao đổi những vấn đề thực tế. Các bữa tối là 1 phần trong cuộc họp thường kéo dài 2 ngày và được tổ chức 6 lần 1 năm. Khách tới dự bao gồm lãnh đạo của các NHTW từ nhiều nền kinh tế lớn như Mỹ, châu Âu, Anh và Nhật Bản. Một số thống đốc NHTW từ Ấn Độ, Trung Quốc, Mexico, Brazil và một số nước khác cũng tham dự.
Họp kín
“Đó là nơi mà mọi thứ thực sự tồi tệ và đi xuống”, Nathan Sheets, chuyên gia kinh tế đến từ Citigroup và đã từng là người phụ trách các vấn đề quốc tế của Fed, cho biết. Mặc dù không tham dự trực tiếp, ông khá quen thuộc với những bữa tối này. “Tất cả những người tham dự đều đặc biệt quan trọng”, Sheets nói.
Thống đốc NHTW Anh sẽ dẫn dắt các cuộc thảo luận diễn ra trong căn phòng được thiết kế bởi hãng kiến trúc Herzog & de Meuron đến từ Thụy Sĩ. Đây cũng là công ty đã thiết kế sân vận động tổ chim cho Olympics Bắc Kinh hồi năm 2008. Người tham gia họp sẽ ngồi vào các ghế đã được chỉ định sẵn, quây quanh chiếc bàn tròn trong căn phòng được trang trí với hoa lan trắng, bao bọc bởi những bức tường màu trắng và trần nhà màu đen.
“Đây là cách để mọi chuyện được bàn bạc 1 cách hoàn toàn bí mật”, chủ tịch NHTW Anh nói. “Sẽ là lợi thế rất lớn nếu bạn có thể biết các thống đốc đang bàn bạc vấn đề gì và họ sẽ làm gì trong tương lai”, ông bổ sung thêm.
Các vấn đề quan trọng sẽ theo sau món khai vị, rượu và những cuộc chuyện trò nhỏ lẻ. Ông King thường yêu cầu các đồng nghiệp nói về triển vọng tại đất nước họ và những người còn lại sẽ đưa ra câu hỏi. Không ai chuẩn bị giấy tờ cho những cuộc họp này và cũng không có biên bản nào được ghi lại.
Nhóm gồm 18 người này đã từng đưa ra 1 thông báo chung trước công chúng: hồi tháng 9 vừa qua, họ hứa hẹn sẽ xem xét giải pháp cho thị trường cho vay liên ngân hàng sau vụ scandal thâu tóm lãi suất Libor.
Bữa tối diễn ra vào chủ nhật. Hôm sau, vào sáng thứ 2, họ gia nhập vào nhóm lớn hơn gồm các thống đốc NHTW của tất cả các nước trên thế giới. Các trợ lý ngồi ngay cạnh người quản lý của họ trên bàn thảo luận. Đây là diễn đàn rất quan trọng, mọi người có thể tự do phát biểu và hiểu thêm về hiện trạng của nền kinh tế toàn cầu.
Mâu thuẫn ?
Các thống đốc thường hành động dựa trên mục tiêu chung là đem đến công ăn việc làm cho tất cả mọi người trên thế giới. Mặc dù vậy, vẫn có đôi lần khác biệt.
Ví dụ, tháng 10 năm 2010, Fed thực hiện gói nới lỏng định lượng trị giá 600 tỷ USD. Một vài ngày sau đó, Chủ tịch Fed New York - William Dudley – cùng với phó chủ tịch Fed là Janet Yellen tham dự cuộc họp và hoàn toàn bất ngờ trước phản ứng giận dữ của các nước đang phát triển. Họ đã phải giành phần lớn thời gian để giải thích về các động thái của Fed bởi nhiều người còn lại cho rằng chúng sẽ gây nên lạm phát hoặc khiến dòng tiền ồ ạt chảy vào các nước phát triển theo cách không mong muốn.
Vai trò của Ngân hàng thanh toán quốc tế (BIS) đã được mở rộng rất nhiều kể từ khi ngân hàng này được thành lập vào năm 1930. Trong những năm 1970, BIS trở thành trung tâm của mọi cuộc thảo luận về các tiêu chuẩn áp đặt lên vốn của các ngân hàng. Trong những năm 1990, đây là nơi các cuộc họp của các thống đốc NHTW diễn ra.
Các thống đốc cũng có thể có những phương hướng giải quyết vấn đề khác nhau. Bernanke, Draghi và Masaaki Shirakawa (thống đốc NHTW Nhật Bản) tập trung nhiều hơn vào các thách thức trong nước. Ông Shirakawa thường cảnh báo những người còn lại về sự hiệu quả của các chính sách nới lỏng tiền tệ.
Tuy nhiên, dù có những nghi ngờ và bất đồng về giải pháp hồi sinh kinh tế toàn cầu, họ vẫn là 1 nhóm khá thống nhất. Họ được gắn kết bởi nỗ lực duy trì tăng trưởng và ổn định tài chính. Thậm chí, trong bối cảnh khủng hoảng như hiện nay, có thể chỉ cần 1 cú điện thoại và thỏa thuận sẽ được thông qua.
Mùa hè năm nay, các NHTW cũng liên hệ chặt chẽ với nhau và sẵn sàng cho một vòng kích thích tiền tệ mới. Hôm 8/6, Bernanke và King nói chuyện qua điện thoại trong nửa tiếng đồng hồ trước thềm cuộc họp tại NHTW của họ. Một vài ngày sau, Bernanke cũng trò chuyện qua điện thoại với Mark Carney (thống đốc NHTW Canada) và Stanley Fischer (thống đốc NHTW Israel).
Trên thế giới hiện nay đang tồn tại 2 quan điểm trái chiều về các thống đốc. Một bên cho rằng các NHTW đã không hành động đủ để lấp đầy các lỗ hổng của nền kinh tế. Phía còn lại cho rằng các chính sách nới lỏng không thể hỗ trợ nền kinh tế mà chỉ gây nên những rủi ro khác như lạm phát hay bong bóng tài chính mà thôi.
Hồi tháng 8, mâu thuẫn giữa 2 nhóm này bị đẩy lên cao trào trong hội nghị thường niên của Fed được tổ chức ở Jackson Hole, Wyo. Adam Posen, người vừa hoàn thành nhiệm kỳ 4 năm trong hội đồng chính sách tiền tệ của NHTW Anh, phê phán kịch liệt các thống đốc, cho rằng họ không sẵn sàng hành động mạnh hơn nữa để kích thích nền kinh tế.
Trong khi đó, Athanasios Orphanides, giáo sư tại MIT và cũng là cựu thống đốc NHTW Cộng hòa Síp lại có quan điểm trái ngược. Trong những năm 1970, các NHTW đã cố gắng đưa tỷ lệ thất nghiệp xuống mức thấp như những năm 1960. Ông cho rằng họ đã gặp sai lầm khi để lãi suất quá thấp trong 1 thời gian quá dài. Nếu các NHTW lặp lại sai lầm này và đánh giá quá cáo khả năng giảm tỷ lệ thất nghiệp của họ, thảm họa sẽ đến.
Bernanke chỉ im lặng trong suốt cuộc tranh cãi này. Tuy nhiên, ông và những thống đốc khác đã sẵn sàng cho việc triển khai nhiều gói kích thích tiền tệ. Một vài ngày sau, ECB thông báo kế hoạch mua trái phiếu của các nước gặp rắc rối. Sau đó, Fed thông báo gói QE3. Bất chấp của sự lưỡng lự của ông Shirakawa, NHTW Nhật Bản liên tiếp thông báo mở rộng chương trình mua trái phiếu.
Trong khi đó, các chuyên gia kinh tế tại BIS ngày càng hoài nghi sự tròng trành của các NHTW. Họ cho rằng những cảnh báo về bong bóng tín dụng đã bị phớt lờ trước khi khủng hoảng xảy ra. "Không một ai nghiêm túc', William White, cựu chuyên gia kinh tế cấp cao của BIS nói.
Bây giờ, rất có thể các NHTW sẽ 1 lần nữa lâm vào những rắc rối trong dài hạn, những rắc rối bắt nguồn từ đòi hỏi quá cao về tăng trưởng trong ngắn hạn.
Thu Hương
CÙNG CHUYÊN MỤC
