Thấy gì từ chuyến thăm của ông Obama?

Tổng thống Mỹ Barack Obama sẽ có chuyến thăm đến Việt Nam từ ngày 23 đến 25-5 thu hút sự quan tâm đặc biệt không chỉ của Mỹ, Việt. Theo Bộ Ngoại giao Mỹ, chuyến thăm nhằm nêu bật cam kết của chính quyền Obama với việc tái cân bằng ở châu Á-Thái Bình Dương.

Trao đổi với chúng tôi, GS Ngô Vĩnh Long - khoa Lịch sử Trường ĐH Maine, Mỹ nhận định: “Chuyến thăm của Tổng thống Obama lần này, đặc biệt trong bối cảnh ông Obama sẽ rời Nhà Trắng vào cuối năm nay, giúp cho ông có thể làm một số việc mà khi ông còn nhiều thời gian tại chức khó làm vì những ràng buộc chính trị nhất thời”.

“Thời điểm thuận lợi” cho Tổng thống Obama

. Phóng viên: Năm 2015, chuyên gia từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) của Mỹ có bài nhận định “Đã đến lúc Tổng thống Obama đến Việt Nam”. Tuy nhiên, đến tháng 5-2016, chuyến đi mới được tiến hành. Ông nghĩ gì về thời điểm của chuyến thăm?

- GS Ngô Vĩnh Long: Vào thời điểm hiện tại, trước khi ông sắp rời ghế tổng thống, ông rảnh tay hơn để đưa ra một số quyết định quan trọng nhằm “lót đường” cho chính sách của Mỹ đối với Việt Nam nói riêng và khu vực nói chung mà tân tổng thống sẽ khó có thể làm.

Nên nhớ là cựu tổng thống Mỹ trước đây, ông Bill Clinton đã sang thăm Việt Nam vào năm 2000 trước khi ông rời ghế tổng thống (vào năm 2001) là để đặt nền tảng cho sự phát triển quan hệ giữa hai nước, mặc dù tình hình ở Việt Nam và Mỹ lúc đó còn rất phức tạp.

. Theo ông, chuyến thăm này sẽ mang lại ý nghĩa gì đối với quan hệ Mỹ-Việt nói riêng và Mỹ với khu vực nói chung trong thời gian tới với bối cảnh Trung Quốc ngày càng hung hăng hơn, liên tục gia tăng sức ép trên biển, gây quan ngại cho nhiều nước trong khu vực?

+ Ông Obama trong chuyến đi này không phải chỉ đến thăm riêng Việt Nam mà còn để gặp lãnh đạo các nước trong khu vực với mục đích thảo luận về tình hình an ninh chung trước sự bành trướng của Trung Quốc trên nhiều lĩnh vực trong thời gian qua.

Qua chuyến đi này, Mỹ muốn gửi thông điệp đến tất cả các nước trong khu vực và ngoài khu vực về quyết tâm của Mỹ trong vấn đề “tái cân bằng” chiến lược toàn cầu của Mỹ đến châu Á, đặc biệt là khu vực Đông Nam Á. Lợi ích và sức mạnh lâu dài của Mỹ tùy thuộc vào việc duy trì sức mạnh và bảo vệ an ninh trên biển, mà biển Đông là nơi quan trọng hàng đầu vì hơn một nửa tổng lượng hàng mậu dịch của toàn cầu mỗi năm được chuyên chở qua đây.

Khả năng gỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí sát thương?

. Tổng thống Obama đến Việt Nam trong khoảng thời gian hai ngày và làm việc ở Hà Nội lẫn TP.HCM, ông kỳ vọng hai nước sẽ tập trung ưu tiên thảo luận về những vấn đề gì với kết quả được dự báo ra sao?

+ Theo quan điểm của cá nhân tôi, hai nước sẽ tập trung thảo luận các vấn đề an ninh trên biển Đông và trong khu vực. Phía Mỹ sẽ nêu vấn đề giúp Việt Nam trong lĩnh vực quốc phòng, đặc biệt là tại biển Đông...

. Hãng Reuters (Mỹ) đưa tin nhiều tập đoàn vũ khí hàng đầu của Mỹ đã đến Việt Nam ngay trước thềm chuyến thăm của Obama. Phải chăng đó là dấu hiệu khả quan cho việc dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ khí sát thương của Mỹ với Việt Nam sau chuyến thăm này?

+ Đối với Việt Nam, việc gỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ khí sát thương có ý nghĩa như một minh chứng về mức độ “tin cậy chiến lược” của Mỹ với Việt Nam. Trong khi đó, phía Mỹ cũng biết là việc gỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận không đồng nghĩa với việc Việt Nam sẽ có ý định hay có đủ năng lực tài chính để mua vũ khí của Mỹ, trừ một số vũ khí có thể. Việc chính phủ Mỹ (và có thể cả chính phủ Việt Nam) mời các tập đoàn vũ khí Mỹ đến thăm Việt Nam chủ yếu là để đánh tiếng và vận động dư luận Mỹ hay ngay cả quốc hội Mỹ gỡ bỏ lệnh cấm vận.

. Theo ông, có khả năng Mỹ sẽ gỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ khí sát thương trong chuyến đi này của Obama hay không?

+ Vấn đề vận động dư luận Mỹ để gỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ khí sát thương đối với Việt Nam hiện nay vẫn còn đang vấp phải một số khó khăn nhất định. Tuy nhiên, nếu phía Việt Nam hành xử một cách khéo léo trước và trong chuyến thăm của Tổng thống Obama thì tôi nghĩ Tổng thống Obama sẽ công bố gỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận trong chuyến thăm này.

Nếu những khó khăn giữa hai bên vẫn chưa được giải quyết triệt để thì cá nhân tôi nghĩ chính phủ Mỹ sẽ chờ thời điểm thuận tiện hơn. Tuy nhiên, dù thế nào đi chăng nữa thì cá nhân tôi nghĩ rằng Mỹ cũng sẽ bỏ cấm vận trước khi ông Obama rời ghế tổng thống. Mục đích là để tân tổng thống Mỹ khỏi phải bận tâm đối với vấn đề này. Bởi lẽ lệnh cấm vận này đã được bàn trong thời gian dài…

. Xin cám ơn ông.