Cổ phiếu không phải là chiếc vé số

Bị bán quá mức, đó là động từ miêu tả chính xác trạng thái thị trường tuần qua. Một cuộc rút lui nhẹ nhàng vào ngày đầu tuần đã biến thành cuộc tháo chạy tập thể thực sự trong những ngày sau đó: VN-lndex và HNX-lndex giảm mạnh mà không có bất cứ sự chống dỡ nào.

Ngược dòng thời gian, sự bi quan có phần thái quá của NĐT hiện nay có nhiều nét tương đóng so với cách đây 1 năm thời điểm tháng 12/2008. Tuy nhiên, hai bối cảnh khác xa nhau...

Gam màu tươi sáng hơn

Năm 2008, kinh tế Việt Nam chịu tác động kép của hai cuộc khủng hoảng. Trong nước, vào quý IV/2008 khi con ngựa lạm phát đang phi tốc độ phi mã được gần cương thì cuộc khủng hoảng tài chính Mỹ ập đến.

Tháng 12/2008, TTCK vẫn tiếp tục xu thế đi xuống trước đó. Đây cũng là thời điểm giao thoa giữa nhiều chính sách tác động mạnh đến thị trường: lãi suất cơ bản giảm mạnh, tỷ giá bình quân liên ngân hàng tăng vọt về cuối năm...

Đám mây đen của cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu phủ bóng xuống TTCK Việt Nam với động thái bán ròng dai dẳng của khối NĐT nước ngoài làm nản lòng những NĐT nội địa kiên định nhất. Điểm sáng duy nhất khi đó là gói kích cầu thứ nhất được công bố và triển khai hơn một tháng sau đó.

Một năm sau, bức tranh đã rất khác. Phần lớn các gam màu tươi sáng hơn. Điều quan trọng nhất là cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới trăm năm mới có một lần đang đi đến hồi kết. Trong quý III GDP của Mỹ tăng 3,5%, Trung Quốc tăng 8,9%, cho thấy các nền kinh tế lớn đã có những bước phục hồi mạnh mẽ.

Một trong các minh chứng thuyết phục nhất, chỉ số Dow Jones đang tiệm cận 10.500 điểm, tương ứng với thời điểm tháng 3/2008 trước khi Ngân hàng Mỹ Bear Steams sụp đổ. Tương tự, các chỉ số chứng khoán khắp nơi trên thế giới đều đang ở mức cao nhất trong 12 tháng qua.

Trên thị trường, xu thế chủ đạo của khối NĐT nước ngoài vẫn là mua ròng. Hiện nay, quy mô giao dịch của NĐT nước ngoài vẫn khá khiêm tốn, nhưng chiến lược giao dịch dựa trên các nhân tố cơ bản của khối ngoại đáng tham khảo, là bệ đỡ tâm lý cho một bộ phận NĐT nội địa. Ở góc độ cơ bản, chỉ số quan trọng nhất định giá cổ phiếu là lợi nhuận DN niêm yết.

Theo nghiên cứu của Bộ phận Phân tích CTCK BSC, lợi nhuận của các DN niêm yết vẫn không ngừng tăng lên. Khi phân tích mẫu gồm 310 DN niêm yết, chuyên viên của BSC nhận thấy lợi nhuận của các DN niêm yết có sự phục hồi rất mạnh vào quý I/2009 so với quý IV/2008.

Đà tăng trưởng tiếp tục diễn ra khi lợi nhuận quý II tăng 67% so với quý I/2009. Vào quý III , lợi nhuận tăng 9% so với quý II. Đây là minh chứng rõ nhất về cơ sở sự phục hồi của TTCK trong một chu kỳ lớn dài 8 tháng.

Nhưng... còn đó những hoài nghi

Tuần qua, sự giảm điểm mạnh của hai chỉ số chứng khoán có lẽ không gắn với bất cứ một tin tức xấu nào. Mọi lý do giải thích cho sự tụt dốc của thị trường đã trở nên nhàm chán với khá nhiều NĐT: các ngân hàng đang rút tiền về để đảm bảo tính thanh khoản, tỷ lệ tăng trưởng tín dụng đã bị vượt quá từ lâu nên phải phanh gấp vào cuối năm, sự biến động của tỷ giá USD/VND trên thị trường tự do, nỗi lo giải chấp cổ phiếu...

Tuy nhiên, sự lo ngại của NĐT không phải không có lý, Giám đốc một quỹ đầu tư nói với ĐTCK rằng, các thay đổi trong chính cách tiền tệ thông báo cuối tháng 11 đồng ý sẽ tốt cho tương lai. Tuy nhiên, nó lại gián tiếp công nhận, hiện tại đang có nhiều vấn đề chưa ổn định như tăng trưởng tín dụng, tỷ giá...

NĐT chưa thể biết được liệu thời gian tới NHNN có ban hành các biện pháp mới mạnh mẽ hơn (tăng lãi suất cơ bản, tăng dự trữ bắt buộc...)?

Lợi nhuận DN được kỳ vọng là bệ đỡ cho VN-Index. Tuy nhiên, thực tế trong quá khứ giá cổ phiếu biến động theo sự chuyển dịch của dòng tiền hơn là các quy tắc giá trị. Mặt khác, trên bình diện chung, lợi nhuận DN niêm yết về cuối năm khó đột biến. Nhiều DN đứng trước khả năng sẽ phải trích lập thêm dự phòng, đặc biệt là khối CTCK.

Ở phía đối lập vẫn tồn tại điều bất ngờ, nhưng sẽ chỉ mang tính chất đơn lẻ. Hơn nữa, giá cổ phiếu phản ánh kỳ vọng của NĐT về tương lai.

Nhìn xa hơn một chút, quý I/2010 sẽ không hoàn toàn màu hồng: DN không còn hưởng lợi từ chi phí đầu vào (chi phí vốn, nguyên vật liệu); không còn việc giảm thuế và đặc biệt các khoản hoàn nhập chỉ còn đóng góp khiêm tốn tới lợi nhuận...

Tuy nhiên, NĐT lừng danh người Mỹ Peter Lynch từng viết rằng: "Cổ phiếu không phải là chiếc vé xổ số. Mỗi một công ty gắn liền với một cổ phiếu. Có những công ty hoạt động tốt hơn hoặc tồi tệ đi. Nếu một công ty hoạt động tốt, chắc chắn cổ phiếu sẽ tăng giá...".

Vấn đề của thị trường hiện nay dường như là tâm lý. Và tâm lý thường trôi qua rất nhanh, như chuyện đã xảy ra 1 năm trước khi thị trường xuống đáy và bật dậy mạnh mẽ sau đó.

Theo Giang Thanh
 ĐTCK