Thị trường tài chính rung lắc, liệu ông Trump đã nhận ra rằng cuộc chiến này không phải điều tốt cũng không hề dễ dàng giành chiến thắng?

Ngay trong phiên giao dịch đầu tiên của tuần này, Phố Wall đã chứng kiến ngày tồi tệ nhất của tháng khi cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc bước vào một giai đoạn mới với nhiều mối đe doạ, rủi ro hơn có thể sẽ khiến sự phục hồi sau khủng hoảng tài chính của Mỹ bị suy yếu.

Kết thúc phiên giao dịch ngày 5/8, chỉ số trung bình công nghiệp Dow Jones giảm gần 800 điểm, S&P 500 thì mất 3%, giá dầu "rơi tự do". Chênh lệch giữa lợi suất kho bạc 3 tháng vào 10 năm - vốn được gọi là đường cong lợi suất, đã bị đảo ngược ở mức kinh hoàng nhất kể từ năm 2007 - thời điểm trước khi Mỹ bước vào Đại Khủng hoảng.

Hồi tháng 3/2018, Tổng thống Donald Trump truyên bố rằng "những cuộc chiến tranh thương mại là điều tốt và dễ dàng để dành chiến thắng." Và rất nhiều diễn biến trên toàn cầu đã chứng minh rằng mọi thứ không hề như ông đã nói.

Đồng NDT, vốn được PBOC kiểm soát rất chặt chẽ, đã rớt giá mạnh và chạm mức thấp nhất khi giao dịch ở hải ngoại, đánh dấu bước leo thang kịch tính nhất trong cuộc chiến giữa Nhà Trắng và Bắc Kinh. Thế nhưng, sự mất giá của đồng NDT không chỉ là một điềm báo. Một đồng NDT có giá trị thấp hơn sẽ tác động ngay lập tức đến thương mại toàn cầu, giúp hàng xuất khẩu của Trung Quốc hấp dẫn hơn, trong khi đồng thời giảm nhu cầu đối với những dịch vụ và hàng hoá toàn cầu - như iPhone, dầu và du lịch. Chưa dừng ở đó, hãng tin Tân Hoa Xã của Trung Quốc cũng tuyên bố rằng các công ty Trung Quốc sẽ ngừng mua hoàn toàn hàng nông sản của Mỹ.

Về phía Mỹ, nền kinh tế nước này vẫn duy trì đà tăng trưởng mạnh. Tỷ lệ thất nghiệp thấp, tâm lý người tiêu dùng tích cực và tăng trưởng tiền lương vẫn đầy hứa hẹn đối với những người lao động thu nhập thấp. Tuy nhiên, sự mất giá của đồng NDT lại là một tin đặc biệt tồi tệ đối với những công ty đa quốc gia vốn có sự phủ sóng ở thị trường Trung Quốc. Cổ phiếu của những công ty công nghệ như Apple và IBM, cả 2 đều có doanh thu hàng tỷ USD hàng năm từ thị trường Trung Quốc, đã lao dốc mạnh vào phiên giao dịch hôm thứ Hai.

Nhìn chung, khá hợp lý khi nói rằng Tổng thống Mỹ không quyết định diễn biến của thị trường chứng khoán hay đà tăng tưởng kinh tế nói chung của quốc gia, có lẽ cũng giống như việc một vị thuyền trưởng điều khiển sóng biển. Tuy nhiên, ở trường hợp này, vị thuyền trưởng dường như cố ý chèo lái con thuyền vào vùng nguy hiểm và mọi người trên tàu phải hét lên với ông ấy rằng "Dừng lại ngay!". Tổng thống Donald Trump đã kiên quyết về việc áp thuế với Trung Quốc bất chấp sự phản đối từ những cố vấn kinh tế của ông - chưa kể đến cộng đồng chuyên gia kinh tế. Trong một cuộc thăm dò của Đại học Chicago gồm khoảng hơn 10 nhà kinh tế quốc tế, không có ai đồng tình với tuyên bố rằng "vòng thuế quan trừng phạt mới nhất của Mỹ có thể chủ yếu ảnh hưởng đến các hộ gia đình Mỹ."

Chỉ bởi cuộc chiến tranh thương mại của ngài tổng thống đang diễn ra quá kịch tính, không có nghĩa là ông Trump hoàn toàn sai lầm trong việc dự đoán rằng Trung Quốc là một "diễn viên" tồi. Từ lâu, đất nước này đã lạm dụng tài sản trí tuệ để sản xuất hàng giả, hàng nhái, đánh cắp bí mật thương mại và ép buộc các công ty phải từ bỏ tài sản trí tuệ của họ để hoạt động ở đại lục. Một cuộc khảo sát của CNBC năm 2019 cho thấy 1/5 các tập đoàn của Mỹ nói rằng Trung Quốc đã ăn cắp tài sản trí tuệ của họ trong năm qua.

Tuy nhiên, ngài tổng thống vẫn đang chơi một ván poker mang theo rất nhiều rủi ro, với tỷ lệ tiền lương và tiết kiệm của Mỹ là những con chip ở giữa chiếc bàn. Hơn nữa, đương nhiên, rủi ro luôn có khả năng bị đẩy lên cao hơn khi chiến tranh thương mại có thể trở thành một cuộc chiến theo đúng nghĩa đen. Năm 2015, tờ Global Times của Trung Quốc đã viết trong một bài xã luận nổi tiếng rằng nếu Mỹ ép Trung Quốc chấp nhận tất cả những yêu cầu về thương mại, "thì chiến tranh Mỹ - Trung là điều không thể tránh khỏi ở Biển Đông."

Theo đó, một cuộc xung đột vũ trang giữa hai nước sẽ vừa là sự thảm khốc vừa bất chấp mọi quy tắc. Theo một nghiên cứu của JPMorgan được nhà phân tích Michael Cembalest thực hiện, Mỹ và Trung Quốc có mối liên hệ về kinh tế mật thiết hơn thông qua thương mại song phương, FDI và lượng nắm giữ của các ngân hàng trung ương lớn hơn bất kỳ 2 quốc gia nào từng tuyên chiến với nhau kể từ những năm 1930. Một cuộc chiến dữ dội giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn cực kỳ khó xảy ra, nhưng nếu ông Trump đã cho thế giới thấy điều gì trong 2 năm rưỡi vừa qua, thì đó là vị tổng thống này dường như không bị tiền lệ của lịch sử ngăn cản.