Xuất khẩu của Việt Nam hiện đã vượt qua Malaysia và Thái Lan

''Sau khi những hậu quả nặng nề nhất của đại dịch qua đi, niềm hy vọng lớn lao đã được thắp lên ở Việt Nam. Các thị trường khác trên thế giới cũng rộn ràng không kém khi nền kinh tế toàn cầu tăng trưởng ở mức 5,5% trong năm 2021, mức tăng trưởng cao nhất kể từ năm 1976. Đó là một cảm giác lạc quan mà đã lâu rồi chúng ta chưa được cảm nhận'', chủ tịch Eurocham nói.

Tâm thế lạc quan là điều dễ hiểu, nhưng "con tàu" kinh tế toàn cầu đã rẽ ra những hướng khác khó lường

Xung đột Nga - Ukraine đã tác động mạnh đến châu Âu và nền kinh tế toàn cầu bị giáng một đòn nghiêm trọng. Hệ quả là giá năng lượng tăng đột biến lan rộng trên khắp các thị trường toàn cầu, đẩy giá hàng hóa lên cao và làm gián đoạn chuỗi cung ứng. Các mặt hàng tiêu dùng, dệt may, linh kiện điện tử… ngày càng trở nên đắt đỏ và khan hiếm nguồn cung hơn. Các nước đang phát triển chú trọng sản xuất như Việt Nam đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi những áp lực này. Nhiều khả năng những tác động đó sẽ ngày càng nghiêm trọng và gia tăng khi xung đột này kéo dài. Trong tương lai gần, các rủi ro và tình hình bất ổn sẽ vẫn ở mức cao.

"Chúng tôi cũng đang quan sát Trung Quốc, nước láng giềng phía bắc của Việt Nam vẫn tiếp tục áp dụng biện pháp giãn cách để đối phó với những diễn biến mới của dịch bệnh. Gần 55% nguyên liệu thô và phụ kiện của Việt Nam dùng trong dệt may và da giày được nhập khẩu từ Trung Quốc, theo Bộ Công Thương. Chừng nào Trung Quốc còn theo đuổi chiến lược "zero COVID", kéo theo tình trạng tắc nghẽn nguồn cung ứng và logistics thì Việt Nam còn gặp khó khăn trong việc thu mua nguyên liệu đầu vào thiết yếu như linh kiện điện tử, phụ tùng máy móc, vải vóc và hóa chất. Thực tế này đe dọa tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam" - Chủ tịch Eurocham đánh giá.

Ông Alain Cany, Chủ tịch EuroCham, Chủ Tịch Tập đoàn Jardine Matheson tại Việt Nam

Tình trạng thiếu hụt lao động toàn cầu lại càng kìm hãm tăng trưởng. Năm 2022, Tổ chức Lao động Quốc tế dự đoán mức thâm hụt số giờ làm việc toàn cầu tương đương với 52 triệu lao động toàn thời gian bị mất việc trên thế giới. Riêng Việt Nam lại đặc biệt gặp khó khăn trong việc có đủ nhân công cần thiết nhằm duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng.

Tổng hòa tất cả những yếu tố này đã khiến niềm tin của nhà đầu tư sụt giảm trên thế giới và Việt Nam không phải ngoại lệ. Chỉ số Môi trường Kinh doanh (Business Climate Index – BCI) của EuroCham Quý 2/2022 cho thấy niềm tin vào môi trường đầu tư của Việt Nam đã giảm 4,4 điểm xuống 68,8. Liên Hiệp quốc (UN), Ngân hàng Thế giới (World Bank), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cũng đã điều chỉnh giảm dự báo tăng trưởng toàn cầu.

Trong bối cảnh thế giới vẫn còn bất ổn, triển vọng của Việt Nam khá tích cực

Mặc dù Ngân hàng Thế giới dự báo tăng trưởng toàn cầu sẽ suy yếu chỉ ở mức 2,9% cho năm 2022, Việt Nam được kỳ vọng sẽ tăng trưởng ở mức 6,5%.

Động lực tạo nên mức tăng trưởng này chính là lực lượng 56 triệu lao động trẻ, năng động và ngày càng am hiểu công nghệ, giúp Việt Nam trở thành một trong những lực lượng lao động lớn nhất thế giới xét cả về số lượng tuyệt đối và tỷ lệ tương quan với dân số.

Với nguồn cung lao động chất lượng cao và giá cả phải chăng của Việt Nam, không có gì ngạc nhiên khi các nhà đầu tư nước ngoài muốn chuyển hoạt động sản xuất sang quốc gia này.

Sản xuất phục vụ xuất khẩu và đầu tư trực tiếp từ nước ngoài là hai yếu tố đang thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Tính đến năm 2021, xuất khẩu của Việt Nam chiếm 19% GDP, tăng lên đáng kể so với mức dưới 1% của năm 2010. Trên thực tế, xuất khẩu của Việt Nam hiện đã vượt qua Malaysia và Thái Lan.

Năm 2021, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đạt 336 tỷ USD, trong khi Malaysia là 270 tỷ USD và Thái Lan là 271 tỷ USD.

Minh chứng là một loạt các dự án FDI tên tuổi được triển khai ở Việt Nam. LEGO, một thành viên EuroCham, đang đầu tư 1 tỷ USD vào Bình Dương để xây dựng nhà máy. Trong tương lai, đây sẽ là nhà máy đầu tiên tại Việt Nam và là nhà máy thứ hai ở châu Á của LEGO.

Pegatron, nhà cung cấp của Apple, hiện có kế hoạch đầu tư tới 1 tỷ USD vào Việt Nam. Foxconn đã cam kết rót 300 triệu USD để nâng cấp cơ sở sản xuất ở Bắc Giang. Samsung sẽ bắt đầu sản xuất linh kiện bán dẫn tại Việt Nam từ năm 2023, còn Apple dự định sẽ sản xuất đồng hồ Apple Watch tại đây.

Theo Bộ Kế hoạch & Đầu tư, vốn FDI thực hiện trong 8 tháng đầu năm 2022 đạt 12,8 tỷ USD, tăng 10,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Việt Nam liên tục là một trong những quốc gia thu hút FDI hàng đầu thế giới xét về tỷ trọng với GDP, chỉ đứng sau Malaysia trong nhóm các nền kinh tế ASEAN.

Trong bối cảnh các công ty đa quốc gia tìm cách mở rộng hoạt động tại Việt Nam, một phần do chiến lược China+1 và một phần 15 Hiệp định Tự do Thương mại Việt Nam đã tham gia, thị trường xuất khẩu FDI sẽ còn tiếp tục tăng trưởng.

Để thu hút các nhà đầu tư này, kích thích đầu tư tư nhân và đưa Việt Nam trở thành một nền kinh tế vững mạnh hơn, ông Alain Cany có một số khuyến nghị để hai khối công tư có thể phối hợp hiệu quả.

Việt Nam xếp thứ 70/190 trong báo cáo Môi trường Kinh doanh năm 2020 của Ngân hàng Thế giới. Khó khăn trong thành lập doanh nghiệp, đăng ký tài sản và nộp thuế là những nguyên nhân chính được nhắc đến trong báo cáo này.

Trong một môi trường toàn cầu đầy cạnh tranh, Chủ tịch Eurocham khuyến nghị, Việt Nam cần tạo điều kiện dễ dàng hơn cho hoạt động kinh doanh nhằm thu hút đầu tư, chia sẻ kiến thức và chuyển giao công nghệ. Để làm được điều đó, Việt Nam cần hết sức ưu tiên cải thiện khuôn khổ pháp lý, thủ tục hành chính và ưu đãi cho doanh nghiệp.

Tiếp theo, các nhà đầu tư cả hai khối công tư cần đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh.

Với bờ biển dài hơn ba nghìn cây số, Việt Nam rất dễ bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu. Lũ lụt và xâm nhập mặn do mực nước biển dâng cao đang tàn phá nhà cửa và sinh kế của người dân. Những dự báo cho tương lai cũng ảm đạm không kém. Trong trường hợp mực nước biển dâng 100cm, một nửa đồng bằng sông Cửu Long sẽ chìm dưới nước. Tác động về người và của khi ấy thực sự nằm ngoài sức tưởng tượng của chúng ta.

Trước tình hình này, Việt Nam đã trở thành một quốc gia có tham vọng về bền vững. Hội nghị COP26 năm 2021 đánh dấu một cột mốc quan trọng đối với Việt Nam khi Thủ tướng Phạm Minh Chính cam kết đạt mức cân bằng phát thải vào năm 2050. Chủ tịch Eurocham cho biết ông có thể thấy rõ quyết tâm của Thủ tướng khi gặp ông ở Glasgow. Sau COP26, các mục tiêu đầy tham vọng cho năm 2030 đã được đặt ra, bao gồm giảm mức tiêu thụ năng lượng trên GDP, thúc đẩy năng lượng tái tạo, tăng cường kinh tế số và mở rộng độ bao phủ rừng. Một chiến lược toàn diện, ví dụ như Chiến lược Quốc gia về Tăng trưởng Xanh Giai đoạn 2021-2030 của Việt Nam, đã tiếp thêm động lực cho đất nước.

Chắc chắn, quá trình triển khai những thay đổi lớn lao và phát triển năng lượng tái tạo đòi hỏi những khoản đầu tư không nhỏ. Chính phủ Việt Nam sẽ cần kêu gọi sự hỗ trợ để thay đổi và khối FDI sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp công nghệ, chuyên môn và nguồn vốn.

Ông cũng khuyến khích mọi người hãy cùng chung tay đóng góp vào chương trình khí hậu của Chính phủ thông qua tài trợ vốn, triển khai các sáng kiến kinh tế tuần hoàn, cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng và sử dụng năng lượng sạch. Hãy cùng dẫn lối mở đường, chúng ta sẽ giúp thúc đẩy thay đổi diễn ra trong toàn bộ nền kinh tế Việt Nam.

Mặc dù các thành viên EuroCham sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam giải quyết vấn đề thiếu hụt nguồn vốn xanh, tiềm năng vẫn bị hạn chế do những khó khăn trong pháp lý, tình trạng quan liêu và cơ sở hạ tầng mạng lưới chưa đủ đáp ứng.

Tình trạng đó cũng diễn ra ở các cơ sở hạ tầng quan trọng của Việt Nam, dù là cơ sở hạ tầng năng lượng hay giao thông. Theo Chỉ số Môi trường Kinh doanh mới nhất của EuroCham, một lĩnh vực quan trọng Việt Nam cần cải thiện để thu hút thêm FDI là phát triển cơ sở hạ tầng. Về vấn đề vốn đầu tư cho cơ sở hạ tầng, chính phủ dự kiến sử dụng ngân sách nhà nước để đáp ứng 2/3 nhu cầu, phần còn lại kỳ vọng đến từ đầu tư tư nhân.

Vốn FDI đang sẵn có và có thể hỗ trợ. Tuy nhiên, kể từ khi Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư của chính phủ có hiệu lực vào đầu năm 2021, số lượng các dự án đầu tư theo phương thức đối tác công-tư (PPP) trên thực tế đã giảm dần. Trong năm 2021 và 2022, hầu như không có nguồn vốn tư rót vào cơ sở hạ tầng công. 

Theo vị này, nguyên nhân là do hiện nay, khuôn khổ pháp lý của Chính phủ còn quá đơn giản, không xác định rõ quyền của nhà đầu tư và không đủ để điều chỉnh nhiều vấn đề lớn liên quan đến phương thức PPP. Ông hy vọng rằng Chính phủ sẽ tiếp tục khai thông thủ tục hành chính và xây dựng khung pháp lý toàn diện để các công ty FDI có thể đóng góp nhiều hơn.

Việt Nam cũng có những mục tiêu đầy tham vọng với nền kinh tế số. Mục tiêu đặt ra là năm 2030, kinh tế số đóng góp 30% vào GDP. Eurocham kêu gọi các doanh nghiệp Việt Nam tận dụng các điều kiện thuận lợi hiện tại và duy trì tiến trình số hóa của Việt Nam bằng cách tăng cường đầu tư cho phát triển số và lồng ghép số hóa trong mô hình kinh doanh. Về phía nhà nước, chính phủ phải khuyến khích đổi mới, số hóa các thủ tục, và điều chỉnh các quy định cho phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế.

Để phát triển Việt Nam trong tất cả các lĩnh vực quan trọng bao gồm chuyển đổi xanh, cải thiện cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế số, vươn lên trên chuỗi giá trị toàn cầu trong lĩnh vực sản xuất phục vụ xuất khẩu…, hai khối công và tư phải phối hợp với nhau để nâng cao năng lực nguồn nhân lực của Việt Nam. Đây là một nhiệm vụ hết sức cấp thiết.

Theo Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, tỷ lệ lao động "có tay nghề" của Việt Nam chỉ đạt 26,1%. Các quan chức Chính phủ muốn tăng tỷ lệ này lên 75% vào năm 2030, với 40% có chứng chỉ chính thức. Điều này sẽ giúp đảm bảo người lao động của Việt Nam có việc làm trong tương lai và tạo nền tảng vững chắc hơn cho sự tăng trưởng chất lượng cao trong tương lai.

Để đạt được mục tiêu này, chính phủ phải tập trung vào đào tạo để nâng cao kỹ năng và khả năng của người lao động. Khối tư nhân cũng đóng một vai trò to lớn. Thông qua chia sẻ kiến thức và triển khai các sáng kiến phát triển nhân tài, chúng ta sẽ phát triển tối đa tiềm năng cho lực lượng lao động của Việt Nam.

Đối với vấn đề này và tất cả các sáng kiến hợp tác khác, đại diện Eurocham khuyến nghị khối tư nhân nên tập trung vào các doanh nghiệp vừa và nhỏ, vì 96% doanh nghiệp mới trong nước là doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ.