Nhiều kiểu "lách" thuế khi chuyển nhượng nhà, đất

"Thay vì anh, chị, em chuyển nhượng trực tiếp cho nhau sẽ phải nộp thuế, người dân sẽ "đi đường vòng" bằng cách vợ (hoặc chồng) chuyển nhượng cho nhau, sau đó mới chuyển nhượng cho anh, chị, em ruột"

Những bất cập này nếu không được xem xét, sửa đổi sẽ gây phiền phức và ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của người nộp thuế.

Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đi vào cuộc sống đã hơn 2 năm nay, bộc lộ nhiều điểm bất hợp lý gây khó khăn cho người nộp thuế, trong đó có lĩnh vực chuyển nhượng bất động sản (BĐS).

Nhiều điều bất hợp lý

Theo quy định tại Luật Thuế TNCN và Thông tư 161/2009/TT – BTC, mọi cá nhân có thu nhập từ chuyển quyền mua căn hộ, mua nền nhà đều có nghĩa vụ phải nộp thuế TNCN. Cơ quan thuế không quan tâm BĐS đó là nhà đã bàn giao hay đang xây dựng, căn hộ chỉ mới có trong hồ sơ dự án, thiết kế bản vẽ thi công; là đất thuộc dự án khu đô thị mới, dự án khu nhà ở đã phân lô giao nền hay mới trong giai đoạn đền bù giải tỏa... mà chỉ cần có chuyển nhượng quyền mua căn hộ, mua nền đất thì đều phải kê khai, nộp thuế TNCN.

Thế nhưng, trường hợp đó là BĐS tương lai duy nhất thì Bộ Tài chính lại “tước bỏ” gần như hoàn toàn quyền được miễn thuế TNCN bằng việc ra quy định tại Thông tư 02/2010/TT-BTC: “Việc miễn thuế TNCN chỉ áp dụng đối với cá nhân chuyển nhượng nhà ở, đất ở duy nhất mà nhà ở, đất ở này đã được cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng”...

Theo các chuyên gia về thuế, nếu cá nhân đã có giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở, quyền sử dụng đất ở thì họ sẽ chuyển nhượng quyền sở hữu nhà ở hoặc quyền sử dụng đất ở đó chứ không thể chuyển nhượng quyền mua căn hộ, nền nhà được. Còn nếu nhà hoặc công trình xây dựng đó chưa hình thành hoặc đang hình thành theo hồ sơ dự án, thiết kế bản vẽ thi công thì vào thời điểm đó không thể có giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở, quyền sử dụng đất ở vì không cơ quan Nhà nước có thẩm quyền nào cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu, quyền sử dụng cho họ.

Trên thực tế, nhiều trường hợp góp vốn đã được giao đất hoặc căn hộ nhưng nhiều năm sau vẫn chưa có sổ đỏ, giấy hồng, khi chuyển nhượng các BĐS này đều không được miễn thuế TNCN. Chẳng hạn, hàng ngàn căn hộ thuộc Công ty Phú Mỹ Hưng chưa có chủ quyền, nếu các chủ hộ ở đây chuyển nhượng căn hộ thì không được miễn thuế TNCN, dù đó là căn hộ duy nhất của họ.

Tưởng chặt mà lỏng

Theo Thông tư 84/2008/TT – BTC về hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thuế TNCN, thu nhập từ chuyển nhượng, thừa kế, quà tặng là BĐS giữa anh, chị, em ruột với nhau được miễn thuế.

Tuy nhiên, thực tế khi làm thủ tục cấp sổ đỏ đối với tài sản BĐS thì cả hai vợ chồng cùng đứng tên trên sổ đỏ. Khi anh, chị, em ruột chuyển nhượng BĐS cho nhau thì vẫn phải đóng thuế TNCN cho 1/2 tài sản của chị dâu, anh rể; em dâu, em rể. Từ thực tế này dẫn đến tình trạng người dân “đi đường vòng” để lách thuế: thay vì anh, chị, em chuyển nhượng trực tiếp cho nhau sẽ phải nộp thuế, người dân chọn cách vợ (hoặc chồng) chuyển nhượng cho nhau, sau đó mới chuyển nhượng cho anh, chị, em ruột.

Tương tự, trường hợp cha dượng, mẹ kế chuyển nhượng, thừa kế, tặng quà cho con riêng của vợ hoặc chồng cũng phải “đi đường vòng” như vậy. Thủ tục chuyển nhượng sẽ qua nhiều lần, phiền hà, khiến người dân mất nhiều thời gian hơn và cơ quan thuế cũng không thu được đồng nào tiền thuế TNCN từ các vụ chuyển nhượng này.

Luật Thuế TNCN cũng quy định thu nhập từ nhận thừa kế, quà tặng là BĐS giữa vợ với chồng, cha đẻ, mẹ đẻ với con đẻ; cha nuôi, mẹ nuôi với con nuôi; cha chồng, mẹ chồng với con dâu; cha vợ, mẹ vợ với con rể; ông bà nội/ngoại với cháu nội/ngoại; anh chị em ruột với nhau được miễn thuế TNCN. Thế nhưng, Thông tư 02/2010/TT-BTC lại quy định các trường hợp nhận thừa kế, quà tặng là hợp đồng góp vốn để có quyền mua nền nhà, căn hộ thì không được miễn thuế TNCN...

Nhiều người dân đặt vấn đề: Tại sao thu nhập từ chuyển quyền mua căn hộ, mua nền nhà phải chịu thuế TNCN, đến khi nhận thừa kế, quà tặng là quyền mua căn hộ, nền nhà lại không được miễn thuế TNCN? Quy định như vậy chẳng khác nào ngành thuế đang bắt ép người dân để tận thu thuế.