Muỗi đặc biệt chống virus Zika sắp được thử nghiệm ở Việt Nam và nhiều nước khác

Một chủng muỗi biến đổi "bội nhiễm" mới có khả năng chống lại bệnh sốt xuất huyết và bệnh do virus Zika hiện đang được các nhà khoa học thuộc Viện nghiên cứu Peter Doherty (trực thuộc Đại học Melbourne, Austrailia) phát triển. Theo dự kiến, đội ngũ nghiên cứu sẽ tiến hành thả thử nghiệm ở Việt Nam, Indonesia và các nước khu vực Mỹ Latin vào đầu năm tới.

Cụ thể, các nhà khoa học đang nỗ lực hết mình trong việc phát triển một chủng muỗi có trên Aedes aegypti. Loài côn trùng sẽ mang trong mình 2 chủng vi khuẩn có tên gọi là Wolbachia, có khả năng giúp hạn chế sự lây lan của các virus gây bệnh sốt chikungunya, sốt xuất huyết và sốt vàng da cho con người.

Wolbachia là vi sinh vật nội bào, nghĩa là chúng chỉ sống trong tế bào vật chủ và không thể tồn tại trong môi trường ngoài tế bào. Loại vi khuẩn này tồn tại tự nhiên trên khoảng 65% các loại côn trùng, bao gồm rất nhiều côn trùng phổ biến và cả những loài muỗi thường xuyên đốt người nhưng không truyền bệnh cho người. Mặc dù có rất nhiều loại côn trùng trong tự nhiên mang Wolbachia, Wolbachia không có khả năng lan truyền từ loài côn trùng này sang các loài côn trùng khác và không lây truyền sang các loài động vật máu nóng, bao gồm cả con người. Wolbachia chỉ truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác thông qua trứng.

Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cũng cho biết họ đã có khả năng hạn chế sự tái tạo các chủng virus trên trong cơ thể của muỗi, thông qua việc tiêm vào cơ thể chúng một dạng vi khuẩn họ Wolbachia có tên gọi là wMel, có nguồn gốc từ ruồi giấm. Vi khuẩn wMel hiện đang được phát tán thông qua muỗi Aedes aegypti hoang dã như một phần của các cuộc thí nghiệm đang tiếp diễn ngoài môi trường thực tế.

Bên cạnh đó, một dạng vi khuẩn Wolbachia thứ hai có tên gọi wAlbB, có đặc tính phát triển với mật độ tương đối cao trong những con muỗi bị nhiễm khuẩn và không ảnh hưởng tới sức khỏe của chúng. Một dạng vi khuẩn Wolbachia nữa sẽ phát triển với mật độ cao hơn nữa, gắn liền với khả năng ức chế sự tái tạo của virus mạnh mẽ hơn, nhưng chúng khiến các con muỗi nhiễm bệnh yếu ớt hơn và không thể truyền nhiễm tình trạng nhiễm khuẩn hiệu quả.

Thực tế, Wolbachia sau khi được đưa và vào cơ thể muỗi Aedes aegypti chúng có khả năng ngăn chặn và ức chế sự phát triển và lan truyền của virus gây sốt xuất huyết. Do vậy, khi muỗi mang Wolbachia hút máu người bị bệnh mang virus sốt xuất huyết sẽ khiến virus này hầu như không có khả năng phát triển trong cơ thể muỗi, do vậy chúng không còn là vật trung gian lan truyền trong đối với các sinh vật khác.

Theo kết quả của nghiên cứu, các nhà khoa học đã phát triển một chủng muỗi Aedes aegypti nhiễm cả 2 dạng vi khuẩn wMel và wAlbB nhằm chống lại bất kỳ sự đề kháng nào của mầm bệnh trước khả năng của vi khuẩn Wolbachia. Trong phòng thí nghiệm, loại côn trùng này đã hạn chế sự tái tạo của virus sốt xuất huyết ở muỗi. Kết quả nghiên cứu của họ cho thấy, những con muỗi mới có lượng virus trong mô tế bào của chúng thấp hơn các chủng muỗi nhiễm Wolbachia trước đây, sau khi hút máu từ bệnh nhân nhiễm virus gây sốt xuất huyết.

Đồng tác giả nghiên cứu, giáo sư Cameron Simmons, cho biết chủng muỗi mới cũng có thể giúp ngăn chặn virus gây sốt xuất huyết phát triển khả năng đề kháng vi khuẩn Wolbachia. Các cuộc thử nghiệm cũng sẽ kiểm tra tính hiệu quả của việc bội nhiễm chống các virus lây lan qua trung gian truyền bệnh là muỗi, chẳng hạn như virus Zika. Giáo sư Simmons kỳ vọng các chủng khác như virus Zika sẽ dễ dàng bị đánh bại theo cách tương tự trước những con muỗi bội nhiễm.

Theo kế hoạch. chủng muỗi nhiễm mới sẽ được thả thử nghiệm với quy mô nhỏ ở 5 quốc gia nhằm đánh giá hiệu quả của chúng trong việc kiểm soát bệnh sốt xuất huyết ở các cộng đồng dân cư. Giai đoạn thử nghiệm thứ ba đối với những côn trùng bội nhiễm này, mang chủng vi khuẩn wMel dự kiến sẽ bắt đầu ở Indonesia, Việt Nam và các nước khu vực Mỹ Latinh trong năm 2017.

Virus Zika thuộc họ virus Flaviviridae, lây nhiễm qua trung gian truyền bệnh là muỗi Aedes. Triệu chứng phổ biến nhất khi nhiễm virus là sốt, viêm kết mạc, nhức đầu, đau cơ và khớp, phát ban. Hiện tại, các chuyên gia y tế trên thế giới đang tập trung nghiên cứu xác định sự liên quan giữa virus này với hiện tượng trẻ sơ sinh có đầu và não nhỏ bất thường và chứng Guillain-Barre gây tê liệt thần kinh, thậm chí tử vong ở trẻ sơ sinh.