Tình cảnh trớ trêu trên thị trường chứng khoán một quốc gia châu Á: Các tỷ phú hàng đầu của Mỹ đổ hàng chục tỷ USD để đầu tư, nhưng người dân trong nước thờ ơ "ra mặt"

Nhiều nhà đầu tư lớn nhất nước Mỹ có quan điểm lạc quan về TTCK Nhật Bản. Warren Buffett cho biết ông đã đầu tư nhiều hơn vào các doanh nghiệp nước này trong chuyến thăm vào đầu tháng 4. Nhà quản lý quỹ Ken Griffin chuẩn bị mở lại văn phòng của Citadel ở Tokyo. Các ngân hàng đầu tư Goldman Sachs và Morgan Stanley cũng đưa ra triển vọng lạc quan đối với TTCK nước này.

Song, vấn đề của Nhật Bản lại là, khoảng 125 triệu người dân nước này dường như lại không quá hào hứng với việc đầu tư vào TTCK trong nước.

Chán nản vì lợi nhuận ảm đạm kể từ khi bong bóng bất động sản vỡ tung vào cuối những năm 1980 và đầu những năm 1990, nhiều thế hệ gia đình Nhật Bản đã gửi phần lớn tiền vào tài khoản tiết kiệm dù lãi suất thấp. Họ lựa chọn không “giữ tiền” qua việc đầu tư vào TTCK.

Theo dữ liệu của NHTW Nhật Bản (BOJ), các hộ gia đình nước này chỉ dành trung bình 11% tiền tiết kiệm vào cổ phiếu và 54% dưới dạng tiền mặt, gửi ngân hàng. Dữ liệu của Fed cho thấy, các hộ gia đình Mỹ có khoảng 39% tiền gửi vào thị trường và chỉ 12% tiền mặt, tiền gửi ngân hàng.

Haruy o Arai, nhân viên văn phòng 62 tuổi, mới bắt đầu đầu tư vào TTCK từ tháng trước. Bà cho biết: “Bố mẹ tôi luôn nói rằng đừng chơi chứng khoán.”

Trong bối cảnh đó, Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida đã cam kết thúc đẩy thu nhập từ tài sản hộ gia đình, một phần bằng cách khuyến khích người dân đầu tư vào các tài sản rủi ro như cổ phiếu. Chính phủ nước này đang tăng giới hạn đối với hệ thống đầu tư miễn thuế cho nhà đầu tư nhỏ lẻ là Nippon Individual Savings Account (NISA). Sở Giao dịch Chứng khoán Tokyo (TSE) cũng khuyến khích các doanh nghiệp tăng giá trị và lợi nhuận cho cổ đông.

Arai cho biết việc chính phủ nới lỏng điều kiện với NISA, cùng mong muốn tiết kiệm nhiều hơn cho tương lai, là một số lý do khiến bà quyết định đầu tư nghiêm túc hơn. Bà tham gia các lớp học cuối tuần tại Học viện Tài chính Tokyo để tìm hiểu thêm về chứng khoán và theo dõi chương trình thông tin kinh tế vào mỗi sáng sớm.

Một số người cho rằng những nhà đầu tư như Arai chỉ là ngoại lệ chứ không phải xu hướng chung. TTCK Nhật Bản vẫn chưa đạt mức cao kỷ lục trong thập kỷ. Người dân cũng không có thành tích nổi trội trong việc đầu tư vào thị trường Nhật Bản.

Takashi Kawaguchi, nhân viên văn phòng 48 tuổi, đang học về đầu tư tại Học viện Tài chính, cho biết: “Tôi thấy người Nhật không có suy nghĩ tích cực về mong muốn kiếm tiền.”

Dù đợt hồi phục năm 2023 đã giúp các chỉ số chứng khoán nước này tăng lên mức cao nhất trong 33 năm, nhưng lợi nhuận dài hạn vẫn thấp hơn so với chứng khoán Mỹ. Chỉ số Nikkei hiện vẫn thấp hơn khoảng 17% so với mức kỷ lục vào năm 1989, trong khi S&P 500 tăng hơn 12 lần trong cùng kỳ. Điều này cho thấy nhà đầu tư Nhật Bản đã chuyển hướng sang thị trường nước ngoài thay vì trong nước.

Heihachiro “Hutch” Okamoto, nhà tư vấn đầu tư cổ phiếu nước ngoài tại công ty môi giới Monex, cho hay: “Chỉ số Nikkei có thể đạt mức 40.000 nhưng không biết là khi nào. Dù sao thì hầu hết các khách hàng của chúng tôi đều thích chứng khoán Mỹ hơn.”

Theo quan điểm của Okamoto, những cổ phiếu, chỉ số phổ biến nhất được giao dịch hàng ngày trên Monex không phải là chỉ số của Nhật Bản như Topix hay Nikkei, các doanh nghiệp lớn như Sony hay “sogo shosha” - các công ty thương mại mà Warren Buffett đầu tư. Thay vào đó, họ tìm đến những “cái tên” của Mỹ như Nvidia, Tesla, Apple, Amazon, S&P 500 và Nasdaq 100.

Trên thực tế, đó chỉ là tâm lý của những người quan tâm đến hoạt động đầu tư ngay từ đầu. Những năm trước, giới đầu tư nước này hầu như chỉ có thành tích trên thị trường ngoại hối. Nhìn chung, tâm lý khi đầu tư trong nước vẫn có sự do dự.

Hidekazu Ishida, cố vấn đặc biệt tại FinCity.Tokyo, cơ quan làm việc với chính phủ và ngành tài chính để nỗ lực thúc đẩy đầu tư trong nước, cho hay: “Hầu hết người dân Nhật Bản đều cho rằng đầu tư là rất rủi ro.”

Ngay cả một số lãnh đạo doanh nghiệp cũng tỏ ra thờ ơ với ý tưởng khuyến khích nhà đầu tư cá nhân mua cổ phiếu Nhật Bản nhiều hơn.

Takeshi Niinami, CEO hãng rượu whisky và đồ uống Suntory, chia sẻ rằng việc nhiều người Nhật đầu tư vào thị trường không hẳn là ý tưởng hay.

Ông cho rằng đầu tư chứng khoán là việc rủi ro và nhiều người Nhật vẫn cảnh giác khi gia nhập thị trường do lo ngại từ những đợt lao dốc trước đó. Theo ông, tăng lãi suất sẽ là hành động tốt cho mọi người hơn.

Tham khảo WSJ