Tổng lợi nhuận các công ty chứng khoán tăng vọt lên cao nhất 6 quý, đâu là động lực?

Cùng với đà phục hồi của thị trường chứng khoán từ đầu năm, tình hình kinh doanh của các công ty chứng khoán cũng dần khởi sắc trở lại. Sau khi chạm đáy vào quý 3 năm ngoái, tổng lợi nhuận của các công ty chứng khoán trong cả 3 quý đầu năm nay đều ghi nhận tăng trưởng so với hơn quý liền trước.

Theo thống kê, tổng lợi nhuận của các công ty chứng khoán trong quý 3 vừa qua ước đạt gần 7.000 tỷ đồng, tăng 23% so với quý 2 trước đó và gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là mức lợi nhuận cao nhất trong vòng 6 quý kể từ quý 1/2022 - thời điểm thị trường chứng khoán đang trên đỉnh 1.500 với giao dịch rất sôi động.

Đa phần các công ty chứng khoán trong top đầu về lợi nhuận quý 3/2023 đều ghi nhận tăng trưởng so với cùng kỳ năm ngoái và quý trước. Trong đó, TCBS trở lại vị trí số 1 về lợi nhuận cùng mức tăng trưởng ấn tượng 57% so với cùng kỳ 2022 và 108% so với quý 2 trước đó. Đây cũng là công ty chứng khoán duy nhất có lợi nhuận trên nghìn tỷ trong quý vừa qua.

Tương tự, SSI và VNDirect cũng đều tăng trưởng cao so với cùng kỳ năm ngoái và quý 2 trước đó. Lợi nhuận trước thuế quý 3 của 2 “ông lớn” này chỉ kém giai đoạn đỉnh cao từ quý 4/2021 đến quý 1/2022. Ngược lại, top 10 công ty chứng khoán có lợi nhuận lớn nhất quý 3 chỉ có VPBankS và VIX sụt giảm so với quý trước.

Tăng trưởng nhờ đâu?

Tình hình kinh doanh của các công ty chứng khoán được hỗ trợ tích cực bởi diễn biến tương đối khởi sắc của thị trường trong quý 3. VN-Index có thời điểm leo lên mức cao nhất trong vòng 1 năm vào đầu tháng 9 trước khi quay đầu điều chỉnh. Hàng loạt cổ phiếu cũng tăng mạnh giúp hoạt động tự doanh của các công ty chứng khoán đạt kết quả khả quan, đặc biệt là top đầu.

Điển hình như VNDirect, lãi từ các tài sản tài chính ghi nhận thông qua lãi/lỗ (FVTPL) trong quý 3 tăng 38% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt hơn 925 tỷ đồng. Ngược lại, lỗ từ FVTPL lại giảm 57% so với cùng kỳ năm ngoái xuống mức 281 tỷ đồng. Như vậy, công ty chứng khoán này lãi gộp từ tự doanh đến 644 tỷ đồng trong khi cùng kỳ năm ngoái con số này chỉ ở mức 24 tỷ đồng.

Tương tự, SSI lãi gộp đến hơn 600 tỷ từ hoạt động tự doanh, gấp hơn 2 lần cùng kỳ. Cụ thể, lãi từ FVTPL của công ty chứng khoán này tăng đến 73% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 765 tỷ đồng trong khi lỗ từ FVTPL chỉ nhích nhẹ so với quý 3/2022 lên mức 162 tỷ đồng. TCBS cũng lãi lớn 645 tỷ từ tự doanh, gấp 2,5 lần cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, lãi bán FVTPL đạt 669 tỷ đồng còn lỗ bán FVTPL chỉ 24 tỷ đồng.

Chiều ngược lại, vẫn có một số cái tên tự doanh không thật sự hiệu quả như trường hợp của VPS. Trong quý 3, lãi từ FVTPL của công ty chứng khoán này đạt 418 tỷ đồng trong khi lỗ từ các tài sản này là 479 tỷ đồng, dẫn đến lỗ gộp tự doanh 61 tỷ đồng. Đổi lại mảng môi giới và cho vay của VPS đều khởi sắc giúp lợi nhuận không bị sụt giảm.

Không chỉ VPS, đa phần các công ty chứng khoán đều ghi nhận tăng trưởng trong mảng môi giới và cho vay. Tổng doanh thu môi giới của các công ty chứng khoán quý 3 đạt hơn 4.200 tỷ đồng, tăng 33% so với cùng kỳ năm ngoái, tổng lãi gộp tăng trưởng đến 55% so với quý 3/2022, lên mức 1.070 tỷ đồng. Trong khi đó, tổng lãi từ cho vay và phải thu quý 3/2023 cũng tăng gần 13% so với cùng kỳ năm ngoái lên hơn 4.800 tỷ đồng.

Hoạt động môi giới và cho vay của các công ty chứng khoán phụ thuộc rất nhiều vào thanh khoản và quý 3 vừa qua lại là giai đoạn thị trường sôi động nhất trong khoảng một năm rưỡi trở lại đây. Lượng tài khoản mở mới trong 3 tháng của quý 3 đều trên 150.000 đơn vị, cao hơn nhiều so với mặt bằng chung giai đoạn trước. Giá trị khớp lệnh trên HoSE trong phần lớn thời gian của quý 3 duy trì trên 20.000 tỷ đồng, thậm chí chạm ngưỡng tỷ USD trong một số phiên đầu tháng 9.

Lượng nhà đầu tư mới gia tăng cũng góp phần thúc đẩy nhu cầu sử dụng đòn bẩy. Dư nợ cho vay tại các công ty chứng khoán vào thời điểm cuối quý 3 ước tính lên đến 165.000 tỷ đồng, tăng 15.000 tỷ so với cuối quý 2 và tăng 43.000 tỷ đồng so với đầu năm. So với mức đỉnh hồi cuối quý 1 năm ngoái, con số còn kém khoản 35.000 tỷ đồng. Trong đó, dư nợ margin tăng khoảng 17.000 tỷ so với cuối quý 2, ước đạt 159.000 tỷ đồng tại thời điểm 30/9, còn lại là ứng trước tiền bán.

Nhìn chung, quý 3 vừa qua là khoảng thời gian thuận lợi với nhiều yếu tố tích cực hỗ trợ thị trường cũng như kết quả kinh doanh của các công ty chứng khoán. Tuy nhiên, những động lực tăng trưởng đang có dấu hiệu phai nhạt dần khi thị trường bước vào giai đoạn khó khăn với thanh khoản sụt giảm. Trong khi đó, kỳ vọng vào KRX và nâng hạng thị trường vẫn là câu chuyện ở tương lai.