Tránh thuế với "hai người Ireland" và một "chiếc bánh kẹp Hà Lan"

Tháng 11/2005, các cán bộ hải quan ở cảng Rotterdam ở Hà Lan đều nhận được một thông báo: trong mỗi chuyến măng tây được chuyển đến từ Peru đều có một thứ khác ngoài rau củ. Khoảng 1 tuần sau, 60 thùng măng tây trắng đóng hộp cập cảng Rotterdam trong 3 container. 80% số hộp đúng là có chứa măng tây, nhưng phần còn lại là cocaine với tổng khối lượng lên tới 1.360 kg.

Giới chức Hà Lan và Peru cho biết đứng sau vụ buôn lậu quy mô lớn này là một người Peru có tên Ment Dijkhuizen Cáceres. Hắn cùng với luật Eduardo Gallardo Arciniega đã sử dụng một loạt công ty vỏ bọc ở nước ngoài (offshore shell companies) để rửa tiền.

Dijkhuizen và Gallardo đã sử dụng dịch vụ của một công ty luật đến từ Panama: Mossack Fonseca. Giờ thì công ty này đã trở nên nổi tiếng và không có gì lạ khi Hà Lan cũng xuất hiện dày đặc trong bản danh sách được Tổ chức nhà báo điều tra quốc tế (ICIJ) tung lên mạng ngày hôm qua. Từ lâu nay Hà Lan vẫn được biết đến là một “thiên đường” cho các công ty vỏ bọc. Ngoài rửa tiền, buôn lậu, một trong những lý do lớn nhất tạo nên sức hấp dẫn cho vùng đất này là cơ chế thuế tạo điều kiện thuận lợi để các công ty đa quốc gia sử dụng kỹ thuật “Dutch Sandwich” (tạm dịch: bánh sandwich Hà Lan) hòng trốn thuế.

Bánh sandwich Hà Lan

Các công ty lớn như Yahoo, Google, Merck và Dell đã chuyển lợi nhuận sang đây để trốn thuế. Theo dữ liệu từ NHTW Hà Lan, sử dụng kỹ thuật được biết đến với tên gọi “Dutch Sandwich” (tạm dịch: bánh sandwich Hà Lan), các công ty đa quốc gia đã gửi đến Hà Lan khoảng 10.200 tỷ euro thông qua 14.300 "đơn vị tài chính đặc biệt". Các đơn vị này thường chỉ tồn tại trên giấy tờ và được pháp luật công nhận.

Vai trò của Hà Lan được khởi nguồn từ cuối những năm 1970, khi nước này bắt đầu thực hiện cơ chế thỏa thuận giá trước (advance- pricing agreements) nhằm thu hút các công ty đa quốc gia. Theo đó, các công ty đa quốc gia đồng ý để lại một phần thu nhập ở lại chi nhánh ở Hà Lan và phần thu nhập đó sẽ phải chịu thuế. Tuy nhiên, đổi lại, họ được phép chuyển lợi nhuận ra nước khác mà không phải đóng thuế.

Do đó, trước khi chuyển lợi nhuận đến các thiên đường tránh thuế như quần đảo Cayman hay Bermuda, các công ty này chuyển vòng qua chi nhánh ở Hà Lan. Ở những nước phát triển khác, các công ty thường phải chịu mức thuế có thể lên đến 33% khi các công ty chuyển lợi nhuận đến những vùng có mức thuế suất bằng 0 như Bermuda và đảo Cayman. Ngược lại, Hà Lan không đánh thuế, bất chấp điểm đến là nơi nào đi chăng nữa.

Ví dụ, Yahoo đã đạt được thỏa thuận trả số thuế tương đương với 1,35% tổng doanh thu của chi nhánh tại Hà Lan. Dữ liệu cho thấy trong năm 2009, chi nhánh này nộp khoản thuế thu nhập trị giá 1,28 triệu euro cho chính phủ Hà Lan. Tuy nhiên, đổi lại, chi nhánh này đã giúp Yahoo chuyển 101,5 triệu euro lợi nhuận tới các thiên đường thuế. Do đó, có thể dễ dàng nhận thấy Yahoo chỉ phải trả chi phí rất nhỏ để trốn được lượng thuế lớn.

Hai người Ireland

Kết hợp giữa kỹ thuật "hai người Ireland" và "sandwich Hà Lan" là kỹ thuật thường được sử dụng mà người đi tiên phong trong phong trào này là Google.

Google là một công ty có trụ sở ở Mỹ, nơi có thuế thu nhập doanh nghiệp lên đến 35%. Sơ đồ dưới đây sẽ cho thấy Google sử dụng "Double Irish" và "Dutch sanwich" để chuyển lợi nhuận về Bermuda - nơi có mức thuế suất bằng 0% - như thế nào.

Đầu tiên, một khách hàng ở Việt Nam (hay bất kỳ quốc gia nào khác) đã mua quảng cáo của Google. Đúng ra khách hàng sẽ trả tiền cho Google ở Mỹ nhưng như vậy lợi nhuận mà Google thu được sẽ bị đánh thuế 35%.

Google tìm cách chuyển lợi nhuận sang cho một công ty ở Ireland (tạm gọi là công ty A). Dù các sản phẩm được chính Google phát triển ở Mỹ, A mới là công ty sở hữu các tài sản trí tuệ (ví dụ như bằng sáng chế), vì thế Google sẽ phải trả chi phí thuê tài sản trí tuệ cho A và số tiền này gần bằng lợi nhuận mà Apple thu được. Do đó nếu Mỹ muốn đánh thuế Google, lợi nhuận chịu thuế chẳng còn bao nhiêu sau khi trừ các chi phí.

Tuy nhiên, A vẫn bị Ireland đánh thuế 12,5%. Vì thế lợi nhuận tiếp tục được chuyển sang 1 công ty khác ở Hà Lan vì công ty này đồng sở hữu tài sản trí tuệ với A, trước khi quay về 1 công ty khác (tạm gọi là B) ở Ireland. B là đăng ký ở Ireland nhưng có trụ sở quản lý ở thiên đường thuế Bermuda.

Sở dĩ phải có 2 công ty ở Ireland vì có 2 lý do. Thứ nhất, theo luật Ireland, lợi nhuận của B sẽ được chuyển về Bermuda vì trụ sở quản lý của B ở đó. Thứ hai, theo hiệp ước thuế giữa Hà Lan và một số nước châu Âu (trong đó có Ireland) như đã nói ở trên, công ty ở Hà Lan chỉ giữ lại 1 phần rất nhỏ lợi nhuận, phần còn lại được chuyển về B mà không phải đóng bất kỳ đồng thuế nào. Như vậy Google đã tránh được thuế của Ireland.

Cuối cùng thì tiền đã được chuyển hết về Bermuda - nơi có thuế suất bằng 0%.

Các công ty công nghệ và dược phẩm đã sử dụng thành thạo các kỹ thuật này, tìm ra những kẽ hở của luật pháp để che giấu hàng tỷ USD lợi nhuận mà không hề làm điều phạm pháp.