Trung Quốc và cuộc chiến chống thực phẩm giả

Vụ ngộ độc sau khi ăn một bát kem ở Thượng Hải đã tạo "cảm hứng" để nhà tư vấn thương mại Mitchell Weinberg của Mỹ thành lập mạng lưới điệp viên thực phẩm toàn cầu Inscatech.

Cảnh sát kiểm tra dầu ăn bất hợp pháp, hoặc "dầu rãnh", bị tịch thu trong một cuộc truy quét ở Bắc Kinh vào tháng 8/2010

Theo yêu cầu của các hãng bán lẻ và sản xuất thực phẩm, Inscatech thâm nhập vào chuỗi cung ứng trên khắp thế giới để tìm kiếm bằng chứng về gian lận và lạm dụng trong ngành công nghiệp thực phẩm. 8 năm kể từ khi thành lập công ty tại New York, ông chủ 52 tuổi nói rằng Trung Quốc vẫn là một khu vực tăng trưởng chính cho cả những kẻ gian lận cũng như những công nghệ đang phát triển nhằm chống lại vấn nạn này.

"Theo thống kê, chúng tôi đang phát hiện gian lận khoảng 70% trường hợp, nhưng ở Trung Quốc tỷ lệ này là gần 100%", ông nói. "Vấn nạn này rất phổ biến, ở đủ các nhóm thực phẩm, và bất cứ cái gì người ta có thể tưởng tượng ra".

Nạn thực phẩm giả tồn tại từ thời tiền sử khi rượu lần đầu tiên bị pha loãng với nước mặn cho đến sữa trẻ em có chứa melamine hay thịt chuột giả thịt cừu gần đây. Quốc gia sản xuất và tiêu thụ thực phẩm lớn nhất thế giới giờ là điểm nóng của thực phẩm hỏng, giả và nhiễm độc.

Trung Quốc áp dụng công nghệ blockchain dùng trong thế giới tiền ảo cho hoạt động truy xuất nguồn gốc thực phẩm

Công ty của Weinberg đang phát triển các dấu phân tử và gen để giúp chứng thực các sản phẩm tự nhiên và lọc thực phẩm thật từ hàng giả. Các công ty cũng đang theo đuổi phương pháp sử dụng công nghệ kỹ thuật số để theo dõi và ghi lại xuất xứ của thực phẩm trong quá trình từ nông trại đến bàn ăn.

'Cơ hội kinh doanh'

Dịch vụ giúp các công ty giảm nhẹ rủi ro danh tiếng đến từ gian lận thực phẩm là một lĩnh vực đầy tiềm năng, theo Shaun Rein, CEO tập đoàn Nghiên cứu Thị trường Trung Quốc. "Điều này không chỉ quan trọng ở Trung Quốc mà khắp thế giới, bởi vì các công ty thực phẩm Trung Quốc đang trở thành một phần của chuỗi cung ứng toàn cầu", ông khẳng định.

Một số công ty thực phẩm lớn nhất đang ủng hộ một công nghệ tương tự như phương pháp phát triển các loại tiền ảo. Có tên blockchain, hình thức này về cơ bản là một cuốn sổ ghi giao dịch mã hóa được chia sẻ. Hãng bán lẻ lớn nhất thế giới Wal-Mart có hơn 400 cửa hàng ở Trung Quốc và vừa hoàn thành đợt thử nghiệm sử dụng công nghệ blockchain để theo dõi thịt heo. Thời gian theo dõi chuỗi cung ứng thịt được cắt giảm từ 26 giờ xuống còn vài giây nếu dùng blockchain. Phạm vi dự án đang được mở rộng cho các sản phẩm khác, theo ông Frank Yiannas, phó chủ tịch Wal-Mart phụ trách an toàn thực phẩm.

22 tấn thịt bò giả bị tịch thu ở một nhà máy tại tỉnh Tây An, Trung Quốc tháng 9/2013

Hồi tháng 6, công ty Dịch vụ Thông tin và Công nghệ Zhong An ở Thượng Hải cho biết sẽ sử dụng công nghệ này để theo dõi gà từ nông trại đến cơ sở chế biến và cuối cùng là ra chợ hoặc cửa hàng.

Mối quan tâm toàn cầu

"Đây không phải là vấn đề của Trung Quốc mà là vấn đề toàn cầu", Yongguan Zhu, giám đốc viện Môi trường đô thị, Học viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, nói. Ông khẳng định việc cần làm là củng cố các quy định để cải thiện tính minh bạch của chính quyền, ví dụ như chia sẻ thông tin.

Ông Zhu cho biết blockchain có thể đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện truy xuất nguồn gốc. Cơ sở dữ liệu của hồ sơ sẽ được xây dựng như một chuỗi liên tục, không thể bị phá vỡ hay sắp xếp lại.

Trung Quốc đã tăng cường luật an toàn thực phẩm vào năm 2015 để đối phó với nhiều vụ bê bối ngành. Chính phủ nước này chi hơn 800 triệu USD để tuyển thêm nhân viên an toàn thực phẩm và gia tăng các cơ sở giám sát. Những đối tượng làm giả thực phẩm phải đối mặt với những hình phạt nặng nề hơn, bao gồm cả phạt tù.

Mánh lừa đảo tinh vi

Mặc dù các nhà chức trách ở Trung Quốc đã tham gia cuộc chiến toàn cầu chống lại vấn nạn này, Wu vẫn không tin vấn đề sẽ biến mất. Công ty của ông chủ yếu tuyển dụng những người cung cấp thông tin để tìm ra nơi gian lận trong quá trình sản xuất thực phẩm. Phần lớn đối tác ở Trung Quốc là các công ty phương Tây sản xuất hoặc cung cấp sản phẩm ở nước này.

Ông thừa nhận thông tin có đáng tin cậy hay không còn phụ thuộc vào người đưa tin vì các đối tượng có thể nghĩ ra đủ mánh khóe, thậm chí làm trứng từ chất hóa học hay tôm giả. "Điều này có nghĩa là blockchain cũng sẽ vô dụng trừ khi mọi dữ liệu được kiểm tra chính xác", ông cho biết. Bloomberg từng bỏ nhiều tháng điều tra của về thương mại tôm toàn cầu năm ngoái và phát hiện ra những tài liệu không đáng tin cậy về kế hoạch vận chuyển bất hợp pháp liên quan đến các nhà xuất khẩu thủy sản Trung Quốc.