Nhập khẩu từ Trung Quốc: Những mặt hàng nào được thống kê "lọt"?

“Lọt” 1,6 tỷ USD hàng rau quả Trung Quốc vào Việt Nam

Trong thời gian vừa qua, việc chênh lệch số liệu thống kê xuất nhập khẩu giữa Việt Nam – Trung Quốc lên đến hàng chục tỷ USD đã làm “nóng” diễn đàn Quốc hội và dư luận.

Năm 2014 số liệu xuất khẩu của Việt Nam thấp hơn nhập khẩu của Trung Quốc 5 tỷ USD. Theo bà Lê Thị Minh Thủy – Vụ trưởng vụ thống kê thương mại dịch vụ (Tổng cục thống kê) cho biết, chênh lệch chủ yếu ở nhóm hàng điện tử, điện thoại, linh kiện (nhóm hàng Việt Nam gia công, lắp ráp là chủ yếu) với 5,5 tỷ USD.

Riêng nhóm khoáng sản – nhóm hàng từng được các đại biểu Quốc hội lo ngại là có buôn lậu và lãng phí tài nguyên quốc gia, kết quả rà soát của Tổng cục thống kê cho thấy, con số chênh lệch không nhiều; chỉ khoảng 166 triệu USD.

Về nhập khẩu, chênh lệch lớn nhất là các nhóm liên quan đến hàng tiêu dùng và sản xuất, gia công như dệt may, giày dép; máy móc, thiết bị và xe cộ… lên tới khoảng 12,5 tỷ USD (chiếm 60%),

Đáng lưu ý, một số nhóm hàng tiêu dùng cũng có sự chênh lệch đáng kể như hàng rau quả (1,6 tỷ USD), giường tủ bàn ghế, đồ gốm sứ, đồ dùng gia đình bằng kim loại…

Theo ông Phạm Anh Tuấn – Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế tổng hợp, Ban Kinh tế Trung ương, việc Việt Nam chỉ ghi nhận con số nhẩu hàng hàng rau quả từ Trung Quốc là 500 triệu USD; trong khi nước bạn lại ghi nhận giá trị hàng rau quả xuất sang bên ta là 2,1 tỷ USD (riêng nhóm hàng này chênh lệch lên tới 1,6 tỷ USD) là một điều đáng phải xem xét.

Chênh lệch do đâu?

Bà Thủy cho biết, trị giá hàng hóa xuất khẩu tính theo giá FOB là giá giao hàng lên phương tiện chuyên chở tại biên giới Việt Nam. Trong khi đó, nhập khẩu tính theo giá CIF; bao gồm giá hàng hóa, chi phí vận tải, bảo hiểm hàng hóa từ nước ngoài về đến VN.

“Với các nước khác, số liệu thống kê của Việt Nam vẫn có chênh lệch nhưng ở mức hợp lý; trừ Hồng Kông và Singapore là 2 cảng tự do. Chẳng hạn như năm 2014, chênh lệch số liệu nhập khẩu của Việt Nam với Hồng Kong là 8,4 tỷ USD; của Việt Nam với Singapore là 5,2 tỷ USD” – bà Thủy nói.

Vị đại diện Tổng cục thống kê cũng nhận định, có 2 nguyên nhân chính dẫn đến chênh lệch số liệu xuất nhập khẩu Việt Nam – Trung Quốc.

Nguyên nhân thứ nhất là do khác biệt về phương pháp thống kê. Việt Nam và Trung Quốc áp dụng thống nhất một phương pháp thống kê quốc tế, nhưng quy định thống kê khác nhau nên dẫn đến chênh lệch.

Bên cạnh đó, một số luồng hàng từ Trung Quốc vào Việt Nam như hàng tạm nhập tái xuất, hàng quá cảnh, chuyển tải… không được tính vào hàng nhập khẩu của Việt Nam nhưng lại được phía Trung Quốc ghi nhận là hàng xuất khẩu sang Việt Nam.

Việc xác định trị giá thống kê khác nhau cũng là một nguyên nhân của sự chênh lệch. Hai nước cùng áp dụng nguyên tắc xác định giá trị hải quan nhưng với một số trường hợp, Hải quan Trung Quốc và Việt Nam có thể xác định giá trị lô hàng cao thấp khác nhau.

Nguyên nhân thứ 2 được đưa ra là nhóm nguyên nhân liên quan đến buôn lậu, gian lận thương mại. Như hầu hết các nước, hàng nhập khẩu lậu vào Việt Nam sẽ không thể thống kê được.

Với biên giới đường bộ dài, khó kiểm soát, hàng nhập lậu từ Trung Quốc vào Việt Nam qua đường tiểu ngạch, Trung Quốc kiểm soát được và tính vào hàng xuất khẩu của họ; nhưng Việt Nam không thống kê được trong hàng nhập khẩu của mình.

Ngoài ra, do gian lận thương mại, nhiều doanh nghiệp Việt Nam khi nhập khẩu hàng hóa, đặc biệt là hàng hóa chịu thuế nhập khẩu cao thường thông đồng với doanh nghiệp đối tác khai giá thấp để hưởng mức thuế thấp. Ngược lại, các doanh nghiệp Trung Quốc cũng có thể khai giá trị xuất khẩu cao để hưởng khấu trừ cao.

“Trung Quốc hiện là bạn hàng lớn nhất của Việt Nam với mức nhập siêu từ thị trường này ngày càng lớn. Do vậy, Tổng cục thống kê đề xuất với Chính phủ giao Bộ Công thương đề nghị phía Trung Quốc phối hợp hải quan 2 nước thực hiện rà soát số liệu để lượng hóa tác động của từng nguyên nhân” – Đại diện Tổng cục thống kê đề xuất.