Nhà thầu Trung Quốc: Nên hay không?

Việc một doanh nghiệp Trung Quốc tiếp tục trúng thầu cung cấp đường ống nước bằng gang dẻo cho dự án xây dựng đường ống nước sông Đà số 2 (Hà Nội) tiếp tục dấy lên nhiều lo ngại về chất lượng công trình có nguồn gốc từ người bạn láng giềng này.

Thường gặp sự cố

Là người trực tiếp làm việc trong ngành xây dựng, TS Phạm Sỹ Liêm, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, cho biết thế giới nhận xét nhiều doanh nghiệp Trung Quốc làm ăn với đối tác theo “quan hệ” là chính chứ không dựa vào hợp đồng. Quan hệ này tức là sự tin tưởng nhau, không cần ký kết hợp đồng chặt chẽ, chuyên nghiệp.

“Trong nhiều trường hợp, Việt Nam đã làm việc với đối tác Trung Quốc theo quan hệ kiểu này. Tôi nghĩ rằng chúng ta phải kiên quyết không cho cái lệ này vào Việt Nam khi làm ăn với Trung Quốc” - TS Liêm nói. Theo ông, khi ký kết hợp đồng cần đầy đủ, quy định rõ ràng trách nhiệm, ghi chú cả những trường hợp bất khả kháng như thiên tai, sự cố bất ngờ… để 2 bên có căn cứ thực hiện nghĩa vụ và quyền lợi của mình. Tiếc rằng phía Việt Nam đã chưa thực sự tỏ ra chuyên nghiệp trong nhiều hợp đồng, dẫn đến tình trạng đối tác chây ì, chậm tiến độ, đội giá công trình…

Thêm một lý do nữa dẫn đến các dự án có yếu tố nước ngoài thường gặp sự cố hoặc “tai tiếng” - theo ông Liêm - là do công tác kiểm tra, giám sát của nhiều cơ quan chức năng chưa tốt chứ không hẳn do phía đối tác làm sai. “Đối với dự án đầu tư công ở các nước khác, cơ quan quản lý nhà nước không được tự quản lý mà phải thuê tư vấn quản lý. Đó là một đơn vị chuyên nghiệp, được đào tạo sâu về quản lý dự án bởi quản lý dự án thực tế là một môn học tương đối phức tạp. Còn người quản lý của chúng ta không hề chuyên nghiệp, thường được sắp xếp từ bộ phận khác sang” - TS Liêm phân tích.

Thậm chí, theo TS Phạm Sỹ Liêm, có một thực tế là ban quản lý dự án không có năng lực nhưng vẫn “ôm” lấy việc quản lý, giám sát vì có thể tận dụng để kiếm chác, xà xẻo. “Ở Trung Quốc, dự án công quá 5 triệu nhân dân tệ là bắt buộc phải thuê tư vấn quản lý; còn ở Việt Nam, năng lực không có mà cứ ôm lấy. Phải thay đổi tư duy quản lý ngay, nếu không thì nhận đủ thiệt thòi” - TS Liêm khuyến cáo.

Lấp lỗ hổng của luật pháp

Trao đổi với phóng viên, Cục trưởng Cục Quản lý hoạt động xây dựng - Bộ Xây dựng, ông Bùi Trung Dung, thừa nhận khi tổng kết Luật Xây dựng 2003, cơ quan soạn thảo của Chính phủ cùng với các hiệp hội đã chỉ ra rất nhiều thiếu sót dẫn đến chất lượng các công trình xây dựng bị ảnh hưởng. Do đó, Luật Xây dựng 2014 khi ban hành đã khắc phục được các hạn chế này về mặt pháp lý. “Nội dung về ban quản lý dự án đã được quy định trong luật là ban quản lý phải chuyên nghiệp, có năng lực chứ không phải cứ có công trình mới vội vàng thành lập ban quản lý dự án như trước kia” - ông Dung dẫn chứng.

Về khâu giám sát, Cục trưởng Cục Quản lý hoạt động xây dựng cho rằng chúng ta phải “tiên trách kỷ, hậu trách nhân”. “Chúng tôi đã nhận ra rằng chuyện chất lượng công trình xây dựng kém và chuyện nhà thầu nước ngoài có năng lực không tốt là do công tác quản lý dự án, công tác giám sát điều kiện hợp đồng của phía Việt Nam chưa ổn. Do đó, tôi đánh giá Luật Xây dựng đã khắc phục được điểm yếu này và hơn một năm nay, rõ ràng chất lượng công trình xây dựng đã tốt lên” - ông Dung nói.

Phân tích rõ thêm, ông Dung cho hay các quy định về đầu tư, xây dựng đã được ban hành kỹ càng hơn rất nhiều. Nếu như ngày trước cứ có vốn là “cuống cuồng” lên thực hiện dự án thì nay, vốn trung và dài hạn đều được công bố minh bạch theo quy định của Luật Đầu tư công để lên kế hoạch thực hiện hợp lý. Thêm nữa, chủ đầu tư phải chứng minh được nguồn vốn mình có mới đủ điều kiện đầu tư nên tình trạng “dây dưa”, kéo dài trong các dự án đã được hạn chế rất nhiều.

“Những hạn chế từ trong nước làm ảnh hưởng đến chất lượng dự án đã được hoàn chỉnh về mặt pháp luật và đang trong quá trình thực thi. Chúng tôi đang nắm tình hình thực hiện từng tháng, từng quý một để báo cáo Chính phủ, báo cáo Quốc hội điều chỉnh nếu cần” - ông Dung thông tin.