Vì sao Trump thắng mà chứng khoán không giảm mạnh như dự báo?

Trước cuộc bầu cử, rất nhiều người cho rằng chiến thắng của ông Trump có thể sẽ khiến cổ phiếu giảm mạnh. Tuần trước đó, một nhóm 20 nhà kinh tế đã giành giải Nobel cảnh báo rằng chính quyền tổng thống Trump có thể sẽ gây nguy hiểm cho nền tảng thịnh vượng của cả nước Mỹ và nền kinh tế toàn cầu.

Nhưng buổi sáng thứ tư ấy, thị trường có vẻ không đáng báo động. Giá cổ phiếu khi mở cửa phiên giao dịch tăng, sau đó tiếp tục tăng và kết thúc ngày tăng ở mức 1,1%. Rõ ràng, phố Wall, hay chí ít là các cổ đông, không thấy chính quyền tổng thống Trump đáng lo ngại như cảnh báo.

Vậy điều gì đang diễn ra ở đây? Tôi nghĩ rằng cả những người giành giải Nobel và thị trường đều đúng. Dựa vào những gì mà ông Trump hứa hẹn sẽ theo đuổi trong chiến dịch tranh cử, chính quyền ông Trump có thể mang đến nhiều nguy hại cho nền kinh tế Mỹ. Nhưng những nguy hại đó cũng không nhất thiết phải diễn ra trên thị trường chứng khoán.

Ví dụ, kế hoạch bãi bỏ quy định ngân hàng cuối cùng sẽ dẫn đến một cuộc khủng hoảng tài chính như năm 2008. Và việc ông bãi bỏ quy định về khí thải nhà kính cuối cùng cũng dẫn tới biến đổi khí hậu nghiêm trọng. Nhưng phải mất thời gian dài – nhiều năm thậm chí là cả thập kỷ, để dẫn tới những thảm họa đó. Và trong quãng thời gian đó, ít quy định hơn đồng nghĩa với nhiều hoạt động kinh tế hơn và nhiều lợi nhuận hơn cho các doanh nghiệp Mỹ.

Một vài chính sách kinh tế của ông Trump có thể sẽ là thảm họa với một số nhóm người cụ thể, như người nghèo và người nhập cư, mà không gây tác hại gì đến thị trường chứng khoán hay các số liệu kinh tế thông thường như tổng sản phẩm quốc nội hay tỉ lệ thất nghiệp.

Donald Trump không phải là một ứng viên thông thường, và ông không có những thiết kế chính sách chi tiết mà các ứng viên tổng thống thường đưa ra. Nhưng bản phác thảo về kế hoạch kinh tế của ông lại rất rõ ràng.

Trump muốn đẩy mạnh đầu tư vào cơ sở hạ tầng

Trước tiên là cắt giảm thuế mạnh tay. Kế hoạch của ông sẽ khiến doanh thu của chính phủ giảm khoảng 7,2 nghìn tỉ USD trong khoảng một thập kỷ, cao gấp đôi lần cắt giảm thuế kỷ lục dưới thời tổng thống George W. Bush. Gần như một nửa lợi ích sẽ chảy vào phần trăm những người có thu nhập cao nhất.

Song song với cắt giảm thuế, ông sẽ dành hơn 500 tỉ USD cho gói đầu tư vào cơ sở hạ tầng.

Phát biểu hồi tháng 8, Trump nói: “Chúng ta có những cây cầu đang xuống cấp. Chúng ta sẽ lập quỹ, thương lượng để có lãi suất thấp và xây dựng lại cơ sở hạ tầng.”

Tháng sau đó, với sự quan ngại về cắt giảm chi tiêu quốc phòng gần đây, ông nhấn mạnh sẽ chi tiêu thêm khoảng 500 tỉ USD vào hoạt động quân sự trong thập kỷ tới. “Chúng ta muốn ngăn chặn, tránh xa và ngăn ngừa xung đột thông qua hệ thống quân sự không hoài nghi của chúng ta.”

Ông thề sẽ sử dụng “các cải cách phổ biến nhằm loại trừ mánh lới quảng cáo về ngân sách hay lãng phí của chính phủ”. Nhưng đây rất có thể sẽ là lời nói gió bay một khi họ phát hiện sự thật rằng chẳng tìm đâu ra 500 tỉ USD lãng phí chính phủ để cắt giảm trong khi ứng viên Đảng cộng hòa vẫn muốn chi tiêu nhiều hơn vào Lầu năm góc.

Trớ trêu thay, gói cắt giảm thuế và tăng chi tiêu quân sự cũng chẳng khác gì gói kích thích tài chính mà các đảng viên đảng tự do ủng hộ trong suốt cuộc suy thoái năm 2009. Nếu chi tiêu thâm hụt thúc đẩy nền kinh tế, Cục Dự trữ Liên bang sẽ buộc phải tăng lãi suất để kiểm soát lạm phát.

Và chắc chắn, lợi tức trái phiếu kho bạc 10 năm tăng vọt vào hôm thứ tư vừa rồi là dấu hiệu cho thấy thị trường đang mong chờ ít quy định tài chính hơn từ chính phủ mới so với chính phủ bà Hillary Clinton có thể mang lại.

Lợi ích ngắn hạn và hệ quả lâu dài của việc giảm bớt luật lệ

Một phần khác trong chương trình nghị sự của ông Trump là bãi bỏ các quy định. Cụ thể, Trump thề sẽ bãi bỏ hiệp ước ông Obama đã ký nhằm chống lại sự nóng lên của toàn cầu bằng cách cắt giảm khí thải nhà kính. Ông cũng muốn tái sử dụng gói quy định tài chính Dodd-Frank mà Quốc hội thông qua trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

Trong ngắn hạn, việc rũ bỏ quy định có thể thúc đẩy chứ không kìm hãm hoạt động kinh tế nhờ chi phí thấp hơn. Chỉ sau một hoặc hai thế hệ nữa toàn bộ hệ quả như tăng nhiệt độ, mực nước biển dâng cao và thời tiết khắc nghiệt hơn, mới xảy ra. Và những ảnh hưởng này sẽ diễn ra trên phạm vi toàn cầu chứ không riêng ở Mỹ.

Những hệ lụy đó cũng có thể mất nhiều năm để hiện thực hóa. Thực ra, như với việc bãi bỏ quy định về khí hậu, hiệu ứng ban đầu có thể là tích cực khi các ngân hàng từ đó cho vay được nhiều hơn và thúc đẩy hoạt động kinh tế.

Vậy nên các chính sách của ông Trump sẽ gây ra những tác động lớn, nhưng không rõ ràng cho đến rất lâu sau khi ông rời Nhà Trắng.

Trump có thể sẽ không thực hiện được lời hứa vĩ đại của mình về thương mại

Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump liên tục công kích Trung Quốc và Mexico, thề rằng sẽ áp mức thuế cao hơn với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và thương lượng lại hiệp ước thương mại NAFTA. Nhưng Simon Lester, một chuyên gia thương mại ở Học viện Cato, lập luận rằng không rõ những lời nói này có trở thành hiện thực hay không.

Một trong những thách thức lớn nhất của ông Trump trên mặt trận thương mại là trên thực tế thế giới đang bị ràng buộc lẫn nhau bởi sự chắp vá phức tạp các thỏa thuận nhằm hạn chế khả năng thay đổi chính sách thương mại đơn phương của bất kỳ quốc gia nào. Nếu Mỹ tăng thuế đánh vào hàng Trung Quốc thì Trung Quốc cũng sẽ trả đũa bằng biện pháp mạnh không kém.

Vấn đề thứ hai của ông Trump là Quốc hội. Simon cho rằng ông Trump không có quyền đơn phương đưa Mỹ rút khỏi hiệp ước NAFTA. Điểm mấu chốt là các cam kết trong NAFTA đã trở thành một phần của luật lệ Mỹ. Do vậy đơn phương rút khỏi NAFTA sẽ không thực sự khả thi, các công ty Mexico vẫn sẽ bán hàng vào Mỹ mà không phải trả thuế.

Để thay đổi điều này, ông Trump phải khiến Quốc hội bãi bỏ luật lệ. Trong khi đó, rất nhiều thành viên Quốc hội, đặc biệt là đảng của ông Trump, là những nhà thương mại tự do đầy nhiệt huyết. Họ có mối quan hệ thân thiết với các tổ chức kinh tế như Phòng thương mại Mỹ vốn từ lâu đã ưu ái tự do thương mại. Do vậy họ sẽ không đồng tình với việc rút khỏi NAFTA đặc biệt khi ông Trump không có tổ chức khác để thay thế.