Xuất khẩu vải thiều: Doanh nghiệp đang gặp khó

Vải thiều chính vụ tại Lục Ngạn (Bắc Giang), Thanh Hà (Hải Dương) chỉ còn vài ngày nữa sẽ bắt đầu.

Ở nước ta, tiêu thụ quả vải tươi để tránh “điệp khúc được mùa, mất giá”, tránh được việc xuất khẩu chỉ phụ thuộc vào 1 thị trường… luôn là vấn đề được quan tâm từ nhiều năm nay.

Để đưa được quả vải tươi vào các thị trường cao cấp, giàu tiềm năng như Mỹ và Australia, chúng ta đã phải mất 10 năm.

Năm 2015 là năm đầu tiên DN Việt Nam xuất khẩu vải vào thị trường Mỹ và Australia nhưng số lượng không lớn, do giá cả không cạnh tranh được với vải Trung Quốc, Thái Lan.

Tại thị trường Australia, cả vụ vải năm 2015, Việt Nam mới chỉ xuất khẩu được khoảng 32 tấn. Giá vải bán tại thị tường này dao động từ 15-22 AUD/kg (tương đương 250.000-350.000 đồng/kg).

Còn ở thị trường Mỹ, giá vải Việt Nam cập cảng hàng không nước này là 8 USD/kg, trong khi vải Trung Quốc chỉ là 2,5-3 USD/kg, dù vải Việt Nam được đánh giá chất lượng cao, ngon hơn, nhưng giá cao hơn nên lượng tiêu thụ rất chậm.

Chi phí cao

Một trong những nguyên nhân khiến giá vải thiều Việt Nam đội giá cao là chi phí vận chuyển và chi phí chiếu xạ.

Vải thiều được thu mua hoàn toàn tại các tỉnh phía bắc ( Hải Dương và Bắc Giang) nhưng các DN phải vận chuyển vào TPHCM để chiếu xạ, mặc dù tại Hà Nội cũng có trung tâm chiếu xạ thuộc Bộ KH&CN đặt tại Hoàng Quốc Việt (Cầu Giấy).

Đại diện Công ty Ánh Dương Sao, một trong những DN tiên phong và nỗ lực đưa vải thiều Việt Nam đi Mỹ, Australia bày tỏ, đến thời điểm này, vải thiều vẫn phải ngược vào Nam để chiếu xạ, dù trung tâm chiếu xạ tại Hà Nội đã đạt tiêu chuẩn.

Tương tự, bà Đặng Thị Thanh Hải, Phó Giám đốc Công ty CP quốc tế logistic Hoàng Hà - chi nhánh Hà Nội cho biết, đây là năm thứ 2 DN làm đại diện xuất khẩu vải vào Australia. Tuy nhiên, mùa vải 2016 đã cận kề mà DN vẫn phải chạy vạy khắp nơi vì vướng quá nhiều thủ tục. Trong đó, vướng mắc lớn nhất là Trung tâm chiếu xạ tại Hà Nội từ chối yêu cầu kiểm tra, giám sát an ninh, dán tem an ninh trên từng kiện vải sau chiếu xạ tại Trung tâm và yêu cầu doanh nghiệp tự liên hệ với các cơ quan chức năng liên quan để được giải quyết.

Bà Hải cho hay Công ty đã chạy vạy, gõ cửa nhiều nơi nhưng chưa có chuyển biến. Cuối cùng, phải “cầu cứu” Cục Hàng không Việt Nam đề nghị phía cơ quan an ninh hàng không hỗ trợ cử nhân viên tới cơ sở chiếu xạ tại Hà Nội để kiểm tra, giám sát an ninh, dán tem niêm phong hàng sau chiếu xạ và vận chuyển lên Nội Bài.

Một khó khăn khác được Công ty Hoàng Hà nêu là chi phí vận tải cao, chiếm hơn 2/3 giá thành quả vải.

Để bảo đảm độ tươi của trái vải, Công ty này ưu tiên sử dụng dịch vụ của Vietnam Airlines do có nhiều đường bay thẳng. Song chi phí xử lý đối với trái vải (thuộc loại hàng mau hỏng) của Vietnam Airlines cao hơn từ 30-40 cent/kg so với hàng hóa thông thường, trong khi một số hãng bay khác như Thai Airways chỉ thu cao hơn 10 cent/kg.

Thêm nữa, để vận chuyển hàng từ kho chiếu xạ ra sân bay, DN phải sử dụng container chuyên dụng của hãng hàng không. Tại sân bay Tân Sơn Nhất, Công ty Hoàng Hà được Vietnam Airlines cho mượn container nhưng tại sân bay Nội Bài, Vietnam Airlines lại yêu cầu đặt cọc bằng USD và phải có xe chuyên dụng (có thanh nâng) cùng nhân viên được cấp phép vận hành mới được mượn container.

Gỡ khó cách nào?

Theo tính toán của các DN xuất khẩu vải, với việc chiếu xạ tại Hà Nội, DN sẽ giảm được chi phí từ 15-16 triệu đồng/tấn, do giảm chi phí vận chuyển, rút ngắn thời gian và đặc biệt là giá chiếu xạ tại nhà máy phía bắc chỉ có 0,3 USD/kg, chưa bằng một nửa so với nhà máy phía nam (0,7 USD/kg).

Tuy vậy, ông Nguyễn Văn Linh, Trưởng Phòng An ninh (Cục Hàng không Việt Nam) cho hay, quy trình pháp luật hoàn toàn cho phép việc kiểm tra, giám sát an ninh tại cơ sở nằm ngoài cảng hàng không và thực tế đã triển khai đối với sản phẩm xuất khẩu của Samsung tại Bắc Giang, Thái Nguyên…. Vấn đề ở đây là doanh nghiệp phải đề nghị và ngồi lại cùng cơ quan chức năng để xây dựng quy chế làm việc.

Còn ông Phạm Tuấn Anh, Phó Giám đốc Cảng hàng không Nội Bài cho rằng việc giám sát an ninh phải thận trọng, chỉ cần một đối tượng chưa “sạch” xâm nhập là rất nguy hiểm. Tạo thuận lợi cho DN là cần thiết nhưng quy trình an ninh hàng không vẫn phải được tuân thủ chặt chẽ.

Về phản ánh chi phí vận chuyển cao, đại diện Vietnam Airlines cho biết, đơn vị này đang xem xét giảm 30% cước vận chuyển trái vải tươi trên các đường bay thẳng của hãng tới Australia.