Là một nước nông nghiệp, người dân Việt Nam đã quá quen thuộc với con trâu, con bò. Nhưng thực tế, hoạt động chăn nuôi trâu, bò chưa từng được vinh danh như một Nghề thực sự cho đến những năm gần đây. Sự góp sức của các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế đã giúp hoạt động chăn nuôi bò sữa của người dân không còn là tự phát,thậm chí ở nhiều nơi, nuôi bò sữa đã trở thành Nghề công nghệ cao, không chỉ đem lại cuộc sống ấm no đầy đủ mà còn biến rất nhiều nông dân trở thành Tỉ phú.

Nông trường bò sữa Mộc Châu nay là Công ty cổ phần Giống Bò sữa Mộc Châu (Mộc Châu Milk) là một điển hình cho một giai đoạn lịch sử: Giai đoạn biến hoạt động chăn nuôi nhỏ lẻ, không hiệu quả vươn mình trở thành đại nông trường bò sữa mô hình nông hộ lớn nhất và hiệu quả nhất cả nước, bản thân công ty Mộc Châu Milk còn là một trong ba doanh nghiệp chuyên ngành chăn nuôi,sản xuất sữa tươi lớn nhất cả nước.

Nghề nuôi bò sữa nơi đây được khởi nguồn từ 60 năm trước, khi những chiến sỹ trung đoàn 280 (sư đoàn 335) sau khi hoàn thành nghĩa vụ quốc tế tại nước bạn Lào trở về làm nòng cốt, theo lời kêu gọi của Bác Hồ đã vượt qua mọi trở ngại khó khăn,gây dựng lên Nông trường quân đội Mộc Châu với việc chăn nuôi bò sữa làm mảng chính. Khi mới thành lập, nông trường chỉ có 100 con bò sữa. Thời điểm bắt đầu bừng sáng của thị trấn Nông trường Mộc Châu là vào những năm 1974-1975, khi người dân nơi đây được nhận 884 con bò sữa Holstein Friesian, được chính cố lãnh tụ nổi tiếng Cu Ba Fidel Castro tặng nông trường trong lần đầu sang thăm Việt Nam. Giai đoạn năm 1987-1988, đối mặt với những khó khăn về nguồn lực vầ con người, sữa tắc đầu ra do không có nhà máy chế biến, lãnh đạo Công ty đã quyết định "vượt rào" bằng chính sách khoán bò sữa về từng hộ. Bằng niềm tin và quyết tâm chuyển giao mô hình khoán hộ, sau 20 năm, Mộc Châu đã có những thành công nhất định, bước đầu hình thành con đường đi cho riêng mình, cung cấp nguồn sữa sạch, chất lượng phục vụ người tiêu dùng trên khắp cả nước. Hiện Mộc Châu Milk đang có tổng đàn bò sữa gần 24 nghìn con với sản lượng gần 100 nghìn lít sữa/năm.

Cùng với nhu cầu tiêu dùng sữa tươi ngày càng cao trong và ngoài nước, Nghề nuôi bò càng lúc càng đóng góp lớn cho nền kinh tế nước nhà. Mộc Châu Milk đã được Đảng và Nhà nước tặng thưởng 2 Huân chương Lao động hạng Ba, 2 Huân chương Lao động hạng Nhì, 2 Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, 5 lần được nhận Cờ thi đua xuất sắc của Thủ tướng Chính phủ, 11 lần được nhận Cờ thi đua xuất sắc của UBND tỉnh Sơn La, 6 lần được nhận Cờ thi đua của Tổng Liên đoàn, 2 lần được nhận Bằng khen của Tổng liên đoàn.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đến thăm Mộc Châu Milk

Sự phát triển về cả quy mô lẫn năng suất lao động tại nông trường Mộc Châu ngày nay đã dần trở thành một mô hình kinh tế bền vững để các hợp tác xã noi theo. Đàn bò gần 24.000 con bò sữa thuần chủng Holstein Friesian đang được nuôi dưỡng và chăm sóc tại 566 hộ chăn nuôi, quy mô trung bình 45 con/hộ, đóng góp gần 100.000 tấn sữa tươi mỗi năm cho công ty sản xuất. Công ty Mộc Châu Milk hiện đang vận hành hai nhà máy sản xuất sữa hiện đại của Thụy Điển công suất 280 tấn/ngày để biến nguồn sữa tươi thơm ngon này trở thành các sản phẩm sữa dinh dưỡng, tiện lợi phân phối khắp cả nước. Công ty cũng là đơn vị đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam sở hữu nhà máy chế biến thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh (TMR - Total Mixed Ration) cho bò sữa, công nghệ Hàn Quốc, công suất 150 tấn/ngày. Đội ngũ 130 kỹ sư của công ty phân ra 10 đơn vị theo từng khu vực chăn nuôi. Các đơn vị có kỹ sư thú y, thụ tinh viên, cán bộ kỹ thuật... luôn bám sát các trang trại bò trong dân. Đó là cơ sở vững chắc để Mộc Châu Milk tự tin hướng tới mục tiêu đến 2020 đưa tổng đàn lên 35 nghìn con, và đến 2030 nâng tổng đàn lên từ 70 - 100 nghìn bò sữa.

Chăn nuôi bò sữa là công việc mang lại thu nhập cao nhưng cũng đòi hỏi công nghệ cao, bắt buộc những người chăn nuôi bò sữa cũng phải là những công nhân bậc cao. Bởi vậy, giờ đây, các chủ trang trại nơi đây không ngừng đầu tư máy móc hiện đại: máy vắt sữa bò tự động,máy cắt cỏ, máy cày bừa, máy băm cỏ. Thậm chí, phân bò sau khi thu dọn cũng được xử lý tự động nhằm bảo vệ môi trường. Các trang trại chăn nuôi bò sữa trên cao nguyên Mộc Châu đều đạt tiêu chuẩn VietGAP. Tạo niềm tin với người nông dân, nhiều năm qua, Công ty cam kết hỗ trợ nhiều chính sách: bảo hiểm giá sữa, vật nuôi, cho vay vốn mở rộng sản xuất lên tới 50% giá trị đầu tư, cho vay tiền mua cỏ, ngô dự trữ, phát triển điện, đường, trạm… Công ty đã xây dựng 20 điểm thu mua sữa tươi, với trung bình khoảng 40 hộ chăn nuôi có một trung tâm thu mua sữa, để người nông dân không phải đi xa, ảnh hưởng chất lượng bảo quản sữa. Với những hộ có quy mô đàn hơn 100 con, công ty sẽ đưa xe ô tô tới tận trang trại thu mua sữa mà không phải vận chuyển ra điểm thu mua. Đến nay, nhiều hộ chăn nuôi ở thị trấn Nông trường đã tích cực mở rộng quy mô đàn, cho thu nhập 50-80 triệu đồng/tháng, thậm chí nhiều hộ trên 150 triệu đồng/tháng. Bởi thế, số lượng tỉ phú chăn bò ngày càng xuất hiện nhiều trên mảnh đất này.

Bước sang thời đại mới, Nông trường Mộc Châu đã trở thành công ty cổ phần và nâng tầm quản trị lên một tầm cao mới. 

Có thể bạn sẽ rất ngạc nhiên nhưng chính tại vùng đất cao nguyên với điều kiện đường xá đi lại khó khăn và giao thương chưa thuận lợi nhưng Nghề nuôi bò sữa đã giúp hàng trăm nông hộ ở đây đạt thu nhập bình quân lên đến 40 triệu đồng/ tháng và tạo ra hơn 4.000 công ăn việc làm ổn định cho địa phương. Về vùng đất Mộc Châu, không quá khó để gặp được những tỷ phú nông dân đang vắt sữa bò. Không tin, bạn cứ nhân số bò hàng trăm con của một số nông hộ, số sữa hàng ngày sẽ rõ.

Đã thành thông lệ, tháng 10 hàng năm người dân Mộc Châu (Sơn La) lại rộn ràng không khí chờ đợi cuộc thi sắc đẹp có một không hai ở Việt Nam "Hoa hậu Bò sữa Mộc Châu". Được tổ chức lần đầu tiên vào năm 2004, đến nay Hoa hậu Bò sữa Mộc Châu đã có lịch sử 15 năm. Cuộc thi được xem là nét văn hóa, ngày hội được mong chờ nhất trong năm cảa người dân cao nguyên Mộc Châu và du khách thập phương. Năm nay, cuộc thi được tổ chức đúng vào dịp kỷ niệm 60 năm thành lập Công ty cổ phần giống bò sữa Mộc Châu nên có ý nghĩa đặc biệt. Vì thế, đến với Mộc Châu những ngày giữa tháng 10 mà không ghé xem "cuộc thi hoa hậu bò sữa" của vùng này là một thiệt thòi lớn cho bất kỳ ai bởi đây thực sự là một trải nghiệm tuyệt vời mang đậm nét đặc trưng của vùng đất cao nguyên này.

Khác với các cuộc thi sắc đẹp khác, những thí sinh dự thi lại là những "nàng bò bốn chân" chứ không phải những cô gái kiều diễm chân dài. Những con bò tham gia phải vượt qua hai tiêu chí hàng đầu là sản lượng sữa và chất lượng sữa. Ngoài ra, cần các tiêu chí khác như là giống bò Holstein Friesian thuần chủng, ngoại hình đẹp, cơ thể khỏe mạnh, cân đối, 4 chân vững thẳng, vóc dáng to lớn, dáng đi đứng đẹp, núm vú cân đối. Và đằng sau những "nàng bò bốn chân" kiều diễm tất nhiên là những người nông dân đã không ngại nắng, mưa chăm chút cho cô bò của mình từng li từng tí. Năm 2017, dưới trời mưa tầm tã của mùa thu, cô bò sữa được nuôi bởi nông dân Đặng Văn Thắm đã dành "vương miện" sau khi chiến thắng 525 đối thủ và nhận được tiếng reo hò cổ vũ của hàng ngàn nông dân, du khách. Cô bò này giống Holstein Friesian, cân nặng 735 kilograms và cho sản lượng 13,268 kg sữa/chu kỳ.

Giải thưởng cao chỉ là một phần, vì cuộc thi này tôn vinh những người làm Nghề nuôi bò sữa nên những người nuôi cũng hết sức chú tâm đến kỹ thuật biến các cô nàng bò sữa bình dị thành những nàng bò đẹp nhất để đi thi hoa hậu. Chủ bò phải dành mấy tháng trời tập dợt và đầu tư kỹ lưỡng từ khâu ăn uống đến khâu…làm đẹp. Các cô nàng bò sữa được dạy đi đứng, đeo nơ, đánh móng cũng như ăn uống khoa học. Bò sữa của gia đình nào đoạt giải thì chủ bò cũng thơm lây vì tay nghề của họ được tôn vinh xứng đáng. Để bò nhà mình đoạt giải, có gia đình thậm chí đã phải tính toán thời điểm phối giống sao cho bò vừa đẻ được khoảng 1 tháng là đến thời điểm thi hoa hậu bởi đó là lúc mà bò cho sản lượng sữa cao nhất và dễ đoạt giải nhất. Công tác chăm bò sữa đi thi mất rất nhiều công sức nhưng những người nông dân ở đây chăm bò không hề cảm thấy cực nhọc mà sâu bên trong nụ cười của họ là niềm tự hào về nghề đã nuôi sống gia đình mình nhiều thế hệ.

Ông Trần Công Chiến, Tổng giám đốc kiêm Chủ tịch Hội đồng quản trị Mộc Châu Milk chính là "cha đẻ" của cuộc thi. Năm 2004, trong chuyến làm việc tại New Zealand, được xem cuộc thi hoa hậu bò sữa tại khu chợ chuyên mua bán bò, ông Chiến đã cảm nhận được hết vẻ đẹp của cuộc thi độc đáo này. Trở về, ông quyết định nâng cấp cuộc thi "bò sữa điển hình chất lượng cao" đã được tổ chức từ vài năm trước thành "Hoa hậu bò sữa Mộc Châu" nhằm tôn vinh những những người nuôi bò thượng thặng trên cao nguyên tươi đẹp này. Từ đó đến nay đã có 15 cuộc thi, mỗi năm 1 lần. Công ty đã đăng ký và được cấp sở hữu độc quyền cuộc thi.

Theo ông Chiến, cuộc thi đã trở thành nét đẹp riêng có của Mộc Châu, góp phần phát triển du lịch của địa phương. Cuộc thi cũng thúc đẩy quá trình chọn lọc giống tốt, chất lượng đàn bò được cải tạo, nâng cao năng suất và chất lượng sữa. Trước đây, bò sữa chỉ cho 4 tấn/chu kỳ nay đã tăng lên gần 8 tấn/chu kỳ. Đây là sự bứt phá khá ngoạn mục, trong đó có công của cuộc thi hoa hậu bò sữa.

Nhờ những lễ hội vinh danh người làm Nghề nuôi bò, những con bò hạt nhân chất lượng cao, với sản lượng 40 – 50 lít/ ngày, cá biệt có con đạt sản lượng sữa kỷ lục tới 76 lít/ngày được biết đến. Đây là những nguồn gen quý, mà các nhà khoa học có thể nghiên cứu để lai tạo ra những con bò nhiều sữa, chất lượng cao, đẩy mạnh phát triển ngành chăn nuôi bò sữa.

Cũng chính nhờ việc duy trì Lễ hội hoa hậu bò sữa suốt 15 năm qua, Mộc Châu Milk hiện là một trong những công ty sữa đạt sản lượng sữa bình quân mỗi ngày cao nhất với 27 lít sữa/ con/ ngày, là doanh nghiệp hàng đầu trong ngành chăn nuôi bò sữa và nắm giữ thương hiệu các sản phẩm sữa Mộc Châu Milk thuộc top các thương hiệu mạnh tại Việt Nam.