Đầu tháng 11/2021, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã có chuyến công tác tham dự Hội nghị lần thứ 26 Công ước khung của Liên hợp Quốc về biến đổi khí hậu (COP 26).

Qua sự kiện này, Thủ tướng đã truyền tải thông điệp mạnh mẽ tới bạn bè quốc tế về Việt Nam trách nhiệm, chủ động, tích cực trong tham gia xử lý một trong những thách thức chung toàn cầu được quan tâm nhất hiện nay - biến đổi khí hậu. Đáng chú ý, Việt Nam cam kết đạt "mức phát thải ròng bằng 0" vào năm 2050.

Là một trong những lãnh đạo doanh nghiệp tham gia tháp tùng Thủ tướng trong chuyến công tác này, ông Đỗ Quang Hiển – Chủ tịch Tập đoàn T&T cho biết: "Việt Nam đã tạo được niềm tin rất lớn với thế giới, châu Âu, các tổ chức quốc tế như World Bank, tập đoàn tài chính, tập đoàn năng lượng. Họ phấn khởi với tuyên bố của Thủ tướng về chống biến đổi khí hậu. Không chỉ với năng lượng, họ còn có niềm tin vào các lĩnh vực khác của nền kinh tế; bởi khi đầu tư, họ rất quan tâm đến vấn đề môi trường và phát triển bền vững".

Theo lời kể của ông Đỗ Quang Hiển, trong chuyến thăm Scotland và Pháp, Thủ tướng tiếp xúc với nhiều tập đoàn kinh tế lớn của châu Âu trong nhiều lĩnh vực. Tất cả đều đánh giá cao cam kết của Việt Nam, đồng thời đề xuất với Thủ tướng các chiến lược phát triển, trong đó nhấn mạnh năng lượng xanh, đặc biệt là điện gió ngoài khơi.

Trong chuyến thăm này, Thủ tướng cũng đã đề nghị sự góp ý của các tập đoàn, chuyên gia châu Âu về Quy hoạch điện VIII của Việt Nam. Sau cam kết đưa mức phát thải ròng về 0 năm 2050, dự thảo Quy hoạch điện VIII thay đổi rất nhiều, cụ thể theo hướng cắt giảm đáng kể điện than và tăng cường điện gió.

"Các tập đoàn châu Âu đi trước chúng ta từ 20 – 30 năm. Họ đã đạt đến đẳng cấp công nghệ cao từ khâu nghiên cứu khảo sát, đánh giá về các thông số đầu tư cho đến tính khả thi của các dự án năng lượng. Họ rất sẵn sàng tư vấn cho Chính phủ Việt Nam về chiến lược điện gió ngoài khơi", ông Đỗ Quang Hiển nói.

"Thứ hai, với lợi thế bờ biển dài của Việt Nam và thực tế khảo sát kỹ thuật tốt, các tập đoàn châu Âu muốn Việt Nam trở thành trung tâm điện gió ngoài khơi của khu vực châu Á.

Một điểm đáng lưu ý khác là hiện nay công nghệ năng lượng ngày càng phát triển. Khi quy mô, sản lượng điện gió tăng lên, giá thành điện gió sẽ giảm dần. Trong khi đó theo phân tích của họ, giá điện than đang đắt hơn. Nếu điện gió đạt quy mô công suất lớn hơn nữa, giá thành có thể giảm một nửa.

Thậm chí với điện gió ngoài khơi, hiện nay T&T đang hợp tác với một tập đoàn công nghệ châu Âu, họ đang có công nghệ lấy cột điện gió để khử nước mặn thành nước ngọt, chống xâm nhập mặn. Thực ra có nhiều công nghệ mình nghe nhưng chưa hiểu hết đâu, vì không phải kỹ sư chuyên môn", Chủ tịch T&T bổ sung thêm.

Ông Đỗ Quang Hiển, thường được gọi với tên thân mật là bầu Hiển, thành lập Tập đoàn T&T từ năm 1993. Bầu Hiển là một trong những doanh nhân dày dặn kinh nghiệm hàng đầu Việt Nam, đầu tư vào đa lĩnh vực.

Khi quan sát mô hình kinh doanh tại các quốc gia phát triển, bầu Hiển nhận thấy rằng công tác "đào tạo con người" và "ý thức với môi trường" là hai yếu tố hết sức quan trọng phía sau thành công.

Trong khi các quốc gia đang phát triển tập trung chủ yếu vào thuỷ điện và điện than, các quốc gia phát triển chuyển dịch mạnh mẽ vào điện mặt trời và điện gió… Từ 15 năm trước, bầu Hiển đã suy nghĩ rằng: "Chắc chắn Việt Nam rồi sẽ theo xu hướng này".

"Tôi luôn đau đáu, tìm hiểu và đặt vấn đề hợp tác với một số đối tác. Tôi cũng có ý kiến với cơ quan quản lý, dần dần đưa năng lượng tái tạo vào quy hoạch. Việc phát triển năng lượng tái tạo cũng cần có lộ trình, vì nếu làm sớm quá, giá điện mặt trời và điện gió cao chưa phù hợp với mức GDP bình quân của Việt Nam", bầu Hiển nói.

Trong 10 năm qua, Tập đoàn T&T đã hoạch định chiến lược phát triển năng lượng phù hợp với quy hoạch của Chính phủ. Hiện nay, T&T đã đầu tư và đang vận hành gần 2.000 MW điện mặt trời và điện gió trên bờ, trong đó có gần 1.000 MW đã hoà lưới điện quốc gia.

Trong hai năm gần đây, T&T hợp tác với nhiều đối tác lớn về năng lượng tái tạo trên thế giới. Tập đoàn đẩy mạnh chiến lược phát triển điện gió, mà đặc biệt là điện gió ngoài khơi.

Với điện gió trên bờ, T&T lựa chọn bắt tay với Tập đoàn Total của Pháp; trong khi điện gió ngoài khơi là sự hợp tác cùng Tập đoàn Orsted của Đan Mạch. Ngoài ra, bầu Hiển cho biết T&T đang trao đổi với nhiều doanh nghiệp lớn ở các quốc gia khác nhau như Australia, Nhật Bản, Malaysia… để phát triển điện gió.

Không chỉ năng lượng tái tạo, tập đoàn Việt Nam cũng liên doanh cùng tổ hợp các tập đoàn lớn của Hàn Quốc, chuẩn bị khởi công dự án Trung tâm Điện khí LNG Hải Lăng – Quảng Trị công suất 1.500 MW.

Trong khuôn khổ Hội nghị COP 26, Ngân hàng Standard Chartered – một định chế tài chính lớn của châu Âu đã cam kết tài trợ 8 tỷ USD cho phát triển bền vững ở Việt Nam. Bầu Hiển tiết lộ, riêng với Tập đoàn T&T, ngân hàng này dành ra 6 tỷ USD cho các dự án năng lượng và môi trường xanh.

Còn trong chuyến thăm của Thủ tướng tới Pháp sau đó, T&T đã ký với Tập đoàn Total của Pháp cùng đầu tư các dự án điện gió với tổng giá trị lên tới 3 tỷ USD.

Bắt tay với những gã khổng lồ là chiến lược tiếp cận của T&T trong lĩnh vực năng lượng tái tạo. Trên thực tế, điện gió ngoài khơi hoàn toàn mới mẻ đối với các chủ đầu tư Việt Nam. Bầu Hiển nói rằng đã thực sự bất ngờ với năng lực khảo sát, đánh giá bước đầu trước khi đề xuất đầu tư của đối tác ngoại.

"Nhà đầu tư nước ngoài họ làm bài bản, kỹ càng. Khi đề xuất với Chính phủ, họ đề xuất luôn công suất bao nhiêu, toạ độ nào, phạm vi nào ở ngoài khơi. Sở dĩ như vậy vì họ đã khảo sát tất cả các thông số từ vệ tinh, sức gió, độ sâu của biển… từ đó biết được dự án có khả thi hay không.

Trong khi đó ở Việt Nam hiện nay có tình trạng "xếp gạch" khi đăng ký đầu tư điện gió ngoài khơi, không dựa trên cơ sở khoa học nào. Có doanh nghiệp đăng ký khoanh vùng phạm vi biển lên tới hàng nghìn km2, không còn chỗ cho doanh nghiệp khác".

Bầu Hiển cho rằng đăng ký dự án theo kiểu "xếp gạch" rất nguy hiểm. Khi không có toạ độ, việc khảo sát thực tế sẽ không có hiệu quả và quy hoạch trở thành không khả thi. Nếu muốn đầu tư điện gió ngoài khơi, khâu khảo sát là quan trọng, phía các nhà đầu tư cần có năng lực chuyên môn và kinh nghiệm.

Nhưng người đứng đầu T&T có quan điểm riêng trong việc hợp tác với các "ông lớn" hàng đầu thế giới trong từng lĩnh vực.

Bầu Hiển nói: "Chúng tôi luôn yêu cầu đối tác một điều, đó là phải có lộ trình chuyển giao công nghệ và đào tạo người Việt Nam tiếp cận và làm chủ công nghệ trong quá trình hợp tác. Bên cạnh nguồn lực tài chính, chúng tôi cũng tận dụng công nghệ và năng lực quản trị của họ, đó là cách tiếp cận vừa hiệu quả trong ngắn hạn - vừa bền vững trong dài hạn".

Tầm nhìn của bầu Hiển với điện gió Việt Nam là hết sức rõ ràng. Ông nói rằng, trong quá trình hợp tác với các tập đoàn năng lượng lớn, đặc biệt là điện gió ngoài khơi, T&T có gửi văn bản đề xuất với Chính phủ đề nghị các đối tác phải lập liên doanh đầu tư khu công nghiệp phụ trợ năng lượng tái tạo công nghệ cao. Bởi khi mà Việt Nam phát triển nhiều dự án năng lượng tái tạo, nhu cầu về vật tư, thiết bị ngành này rất lớn. Do đó Việt Nam sẽ phải nhập khẩu nếu như không có nguồn sản xuất trong nước.

Bầu Hiển cho rằng trong 10 năm tới, Việt Nam cần có ngành công nghiệp phụ trợ cho năng lượng tái tạo. Khi đó, không những Việt Nam có thể phục vụ thị trường nội địa mà còn xuất khẩu trong khu vực khi xu thế chung chuyển sang điện gió, điện mặt trời.

Ông nói: "Chúng tôi đặt vấn đề với Tập đoàn Orsted (Đan Mạch) đầu tư công nghiệp phụ trợ năng lượng tái tạo ở Việt Nam. Hiện nay, các dự án đang được khảo sát tại Bình Thuận, Ninh Thuận. Phía Orsted đã đồng ý chủ trương liên doanh đầu tư, tuy nhiên họ cũng băn khoăn quy hoạch 10 năm tới trong lĩnh vực năng lượng tái tạo của Việt Nam sẽ thế nào. Orsted cho rằng theo quy hoạch hiện nay, công suất dành cho năng lượng tái tạo trong 10 năm tới của Việt Nam vẫn còn thấp, do đó họ chưa thấy hiệu quả đầu tư. Thực tế, Tập đoàn năng lượng Đan Mạch cho biết công suất điện gió ngoài khơi cần đáp ứng tối thiểu 10 GW mới có hiệu quả".

Câu hỏi đặt ra là điều gì khiến các tập đoàn năng lượng hàng đầu thế giới tìm đến T&T như một đối tác quan trọng cho chiến lược điện tái tạo?

Không cần băn khoăn về bề dày hoạt động cũng như vị thế của T&T tại Việt Nam. Bầu Hiển hết sức tự tin về quá trình phát triển cũng như việc chú trọng phát triển cộng đồng, xã hội của doanh nghiệp mình.

Ông nói: "Đầu tiên, khi chính thức hợp tác, chúng tôi thống nhất bám vào tầm nhìn chiến lược quốc gia. Đồng thời, hai bên phải giữ nguyên tắc win – win, tức là cùng có lợi. Ban đầu họ cũng khó chịu với việc T&T luôn yêu cầu phải chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực trong thời gian nhất định để phía Việt Nam có thể tự chủ quản trị. Quan điểm của tôi là các đối tác nước ngoài khi vào Việt Nam vừa đầu tư có hiệu quả, nhưng cũng cần đóng góp vào sự phát triển bền vững của Việt Nam. Họ không thể vào đầu tư kiếm lợi nhuận rồi rút đi, bởi như thế cuối cùng chúng ta không tiếp cận được công nghệ, con người không được đào tạo thì cũng không phát triển được. Tôi nói thẳng quan điểm này với đối tác. Ban đầu họ không thích bởi có phần bị ép, nhưng sau đó thì rất trân trọng".

Trong suy nghĩ của Chủ tịch T&T, cuộc chơi năng lượng tái tạo dành cho những người chơi có chuyên môn, tài chính mạnh, nắm công nghệ và tay nghề tốt.

Bản thân T&T khi được Standard Chartered cam kết tài trợ 6 tỷ USD đã thuê ngân hàng này làm tư vấn cấu trúc mảng năng lượng với hạt nhân là CTCP Tập đoàn Năng lượng T&T.

Bầu Hiển nói rằng, có những đối tác nước ngoài muốn mua dự án của T&T, nhưng quan điểm của ông không muốn bán. Thay vào đó, bầu Hiển muốn lập nên một tập đoàn năng lượng để đầu tư và tiếp cận với các tập đoàn thế giới đem công nghệ về.

"T&T và Tập đoàn Total dự kiến sẽ cho ra đời một công ty liên doanh chuyên đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo của Việt Nam. Các dự án Trung tâm điện khí LNG Hải Lăng hay dự án xử lý rác thải công nghiệp ở Thái Nguyên đều được phía Standard Chartered sẵn sàng cho vay", bầu Hiển nói.

"Hoá ra là Standard Chartered đã tìm hiểu và làm việc trước, biết hết thông tin T&T có dự án nào đã xong và đang làm cái gì. Dự án nào nằm trong danh mục dự án xanh mà họ đặt ra. Tôi bất ngờ bởi vì còn chưa gặp họ, họ đã chủ động gửi thư đề nghị tài trợ 6 tỷ USD cho các dự án của T&T ngay trước thời điểm Thủ tướng tham dự hội nghị COP 26".

Do đặc thù của các dự án điện gió ngoài khơi liên quan đến an ninh quốc phòng, nên về mặt chủ trương Chính phủ sẽ cân nhắc kỹ càng.

"Khi các tập đoàn lớn đầu tư vào Việt Nam, đem theo tiền và năng lực quản trị, đương nhiên họ sẽ nắm tỷ lệ 51% cổ phần", bầu Hiển cho biết.

Nhưng trong quá trình hợp tác, T&T có một điều khoản, dù cho tỷ lệ sở hữu của đối tác nước ngoài là bao nhiêu, họ phải tôn trọng đối tác trong nước. Khi họ muốn chuyển nhượng cổ phần phải có sự đồng ý của các cổ đông còn lại bằng văn bản, ưu tiên cổ đông nội địa.

"Đó là điều chúng tôi rất kiên quyết khi đàm phán. Tốt nhất là đưa điều kiện ngay từ đầu và là điều kiện bắt buộc. Họ đồng ý thì ‘chơi’, không thì thôi!", ông nói.

Nói về giá năng lượng, Chủ tịch T&T cho biết giá điện của Việt Nam đang cao hơn một số nước trong khu vực. Chính vì thế, việc đầu tư vào năng lượng trở nên hấp dẫn.

"Chiến lược năng lượng của Việt Nam đi theo kiểu Đài Loan, tức là chấp nhận từ 5 – 10 năm giá điện cao để thu hút nhà đầu tư. Khi có nhiều nhà đầu tư, an ninh năng lượng sẽ được đảm bảo, môi trường xanh và phát triển bền vững. Thêm nữa, khi có nhiều điện, giá thành sẽ rẻ", bầu Hiển nêu quan điểm.

Tại Việt Nam, bầu Hiển cho biết giá năng lượng đang không ổn định. Việc trợ giá của Chính phủ chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, khoảng 2 năm. Trong khi đó, đầu tư một dự án điện gió ngoài khơi ít nhất cần 3 năm.

Chủ tịch T&T tiết lộ thêm một thông tin thú vị, hai đối tác của Tập đoàn là Orsted và Total cho biết sẽ gửi thư cho Thủ tướng và Chủ tịch Quốc hội Việt Nam. Các tập đoàn này dự kiến sang thăm Việt Nam đầu năm 2022. Trong khuôn khổ chuyến thăm, họ sẽ tư vấn chiến lược, hợp tác phát triển năng lượng tái tạo theo mô hình của châu Âu và Đài Loan.

Về cơ bản, các tập đoàn sẽ tư vấn cho Việt Nam các bước phát triển của một thị trường năng lượng mà họ đã trải qua cách đây 10 năm. Quan điểm của các tập đoàn lớn là đầu tư phải có lời, nhưng tính ổn định trong bao lâu là yếu tố quan trọng khiến họ quyết định đầu tư.

Chia sẻ quyết tâm của bản thân với lĩnh vực năng lượng, bầu Hiển nói: "Có người khuyên, ông Hiển ơi, ông làm năng lượng vất vả lắm, đầu tư nhiều tiền lắm, nghe thì oách nhưng rủi ro, thời gian dài. Nhưng đất nước cần công nghệ, doanh nghiệp cần công nghệ, mà có công nghệ chúng ta mới trở thành các tỷ phú. Tôi rất đam mê công nghệ. Muốn đi nhanh, phát triển thì phải cần công nghệ cao. Trong tất cả các lĩnh vực, tôi đều quan tâm và tập trung cho công nghệ".

"Về cơ bản tôi rất tâm huyết!", vị doanh nhân tuổi Dần chốt lại.

Ngày 15/1/2022, T&T và các đối tác Hàn Quốc đã khởi công hợp phần kỹ thuật của trung tâm điện lực khí LNG Hải Lăng