Thị trường trái phiếu doanh nghiệp của Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ trong vòng 05 năm trở lại đây, đặc biệt trong năm 2021 và đầu năm 2022. Tính đến cuối năm 2022, dư nợ TPDN khoảng 1,2 triệu tỷ đồng, tương đương 12,6% GDP, bằng khoảng 10% tổng dư nợ tín dụng, giúp thị trường TPDN trở thành kênh huy động vốn ngày càng quan trọng cho các doanh nghiệp, góp phần từng bước phát triển cân bằng giữa thị trường vốn và thị trường tín dụng ngân hàng theo đúng chủ trương và định hướng của Đảng và Nhà nước.

Cùng với sự phát triển của thị trường, Việt Nam cơ bản đã xây dựng được một khung pháp lý khuyến khích thị trường TPDN phát triển. Tuy nhiên, so với tiềm năng và tương quan với thị trường trong khu vực, thì quy mô của thị trường TPDN của Việt Nam vẫn còn ở mức khá khiêm tốn. Hiện nay, dư nợ toàn thị trường TPDN ở Việt Nam chỉ khoảng 13% GDP trong khi đó các nước trong khu vực Malaysia (56% GDP), Singapore (38% GDP), Thái Lan (25% GDP).

Sau giai đoạn khó khăn trong năm 2022 và đầu 2023, có thể nói thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang bước vào giai đoạn phục hồi khi các chính sách hỗ trợ của Chính phủ đã bắt đầu đi vào cuộc sống và phát huy hiệu quả.  

Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái và các đại biểu khai trương hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ

Là một bước tiến quan trọng giúp thị trường TPDN phát triển bền vững, ngày 19/7/2023, Bộ Tài chính đã tổ chức khai trương hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ (TPDNRL). Sự ra đời của hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ là bước tiến lớn với ngành chứng khoán, được kỳ vọng sẽ giúp tăng thanh khoản và tính minh bạch của thị trường, đồng thời giúp cơ quan quản lý, thành viên thị trường, nhà đầu đầu tư có thêm thông tin về thị trường từ sơ cấp đến thứ cấp, từ đó đưa ra các chính sách về quản lý và phát triển thị trường cũng như quyết định đầu tư phù hợp hơn.  

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc phát biểu tại Lễ khai trương hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ

Phát biểu tại Lễ khai trương, ông Hồ Đức Phớc - Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết, việc đưa hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ vào vận hành thể hiện sự nỗ lực, quyết tâm mạnh mẽ của Bộ Tài chính trong việc phát triển thị trường tài chính nói chung, thị trường chứng khoán nói riêng nhằm tạo kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng cho nền kinh tế. Đặc biệt, hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đi vào hoạt động sẽ giúp cho cơ quan quản lý trong công tác quản lý thị trường trái phiếu riêng lẻ, nâng cao tính công khai, minh bạch của thị trường.  

Bà Vũ Thị Chân Phương, Chủ tịch UBCK phát biểu tại sự kiện

Tại buổi lễ, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Vũ Thị Chân Phương đánh giá, sự ra đời của hệ thống trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ được kỳ vọng sẽ giúp tăng cường tính minh bạch, nâng cao thanh khoản, giúp cơ quan quản lý, thành viên thị trường, công chúng đầu tư có thêm thông tin về thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ từ sơ cấp đến thứ cấp.

Đồng thời, nâng cao tính tự chịu trách nhiệm của nhà đầu tư trong việc mua bán trái phiếu, tăng cường hiệu quả giám sát của cơ quan quản lý nhà nước với việc tuân thủ các quy định của pháp luật về giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, các sở giao dịch chứng khoán, Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) và ngân hàng thanh toán Vietcombank có trách nhiệm đảm bảo thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ vận hành liên tục, ổn định và an toàn.  

Bà Phương cho biết, sự ra đời của hệ thống giao dịch TPDNRL được kỳ vọng sẽ giúp tăng cường tính minh bạch, nâng cao thanh khoản cho thị trường, giúp cơ quan quản lý, thành viên thị trường, công chúng đầu tư có thêm thông tin về thị trường TPDNRL từ sơ cấp đến thứ cấp, đồng thời nâng cao tính tự chịu trách nhiệm của nhà đầu tư trong hoạt động mua bán, trái phiếu, tăng cường hiệu quả quản lý, giám sát của cơ quan nhà nước đối với việc tuân thủ các quy định pháp luật về giao dịch TPDNRL.

"Tôi tin rằng, dưới sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, Bộ Tài chính, thị trường TPDNRL sẽ phát triển ổn định, hiệu quả, góp phần đa dạng hóa sản phẩm của TTCK, nâng cao hiệu quả hoạt động, phát triển và ổn định của TTCK nói chung và thị trường TPDNRL nói riêng, tạo kênh huy động vốn hiệu quả cho nền kinh tế", bà Phương nhấn mạnh.  

Ngày 30/6/2023, Vietcombank đã chính thức được Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) chấp thuận làm ngân hàng thanh toán cho các giao dịch trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ (TPDNRL) tại thị trường trong nước đã đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch TPDNRL.

Hệ thống ngân hàng thanh toán VCB C-Bond của Vietcombank bao gồm đầy đủ các chức năng theo yêu cầu của cơ quan quản lý; được hoàn thành xây dựng, kết nối, kiểm thử thành công toàn phần với VSDC và một số thành viên lưu ký lớn trên thị trường, đảm bảo khả năng vận hành theo đúng tiến độ của thị trường.

Đặc biệt, VCB C-Bond đáp ứng yêu cầu thanh toán tức thời, theo từng giao dịch, trong ngày (T+0); thông tin mua bán trái phiếu được cập nhật theo thời gian thực tới từng nhà đầu tư. Đây là yếu tố mới, vượt trội tạo điều kiện cho dòng vốn của nhà đầu tư được luân chuyển nhanh, các thông tin giao dịch được quản lý, cập nhật kịp thời, minh bạch, hiệu quả.

VCB C-Bond cũng chú trọng ưu tiên phương thức kết nối host-to-host qua API giữa Vietcombank với VSDC và các thành viên tham gia thị trường, đảm bảo giao dịch được thực hiện nhanh chóng, an toàn và bảo mật. Với các tính năng mở của hệ thống, VCB C-Bond sẽ tiếp tục cung ứng nhiều tiện ích mới, thuận tiện cho các thành viên lưu ký và nhà đầu tư tham gia thị trường.

VCB C-Bond được chính thức vận hành đã trở thành một trong các hệ thống thanh toán chứng khoán quan trọng, khẳng định sự đóng góp của Vietcombank nói riêng và của ngành ngân hàng nói chung vào hoạt động thanh toán cho thị trường chứng khoán, giúp hỗ trợ tích cực cho sự phát triển của thị trường vốn, thị trường tài chính Việt Nam.

Được biết, ngoài tư cách là ngân hàng thanh toán, Vietcombank sẽ tích cực tham gia thị trường với các vai trò là tổ chức phát hành, thành viên lưu ký và thành viên giao dịch. Tại ngày khai trương thị trường, Vietcombank đã thực hiện đăng ký và sẵn sàng giao dịch 15 mã trái phiếu đã phát hành riêng lẻ của Vietcombank.  

Vietcombank cam kết sẽ ưu tiên dành mọi nguồn lực tốt nhất để vận hành, nâng cấp và tiếp tục phát triển hệ thống VCB C-Bond, nhằm đáp ứng tốt nhất yêu cầu của thị trường và yêu cầu của các cơ quan quản lý, đảm bảo hệ thống luôn hoạt động thông suốt, an toàn, minh bạch và hiệu quả.  

Chủ tịch HĐQT Vietcombank Phạm Quang Dũng phát biểu tại Lễ khai trương hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ

Phát biểu tại Lễ khai trương hệ thống giao dịch TPDNRL, ông Phạm Quang Dũng - Chủ tịch HĐQT Vietcombank nhấn mạnh: Với vai trò là ngân hàng chủ lực của quốc gia, có nhiều kinh nghiệm và thế mạnh công nghệ trong việc phát triển và vận hành các hệ thống thanh toán, Vietcombank đã chủ động xây dựng hệ thống ngân hàng thanh toán chuyên biệt dành cho thị trường TPDNRL (VCB C-Bond) trên cơ sở các chuẩn mực thanh toán tiên tiến nhất, đáp ứng toàn bộ các yêu cầu của cơ quan quản lý. 

Theo ông Dũng, hệ thống thanh toán này đảm bảo khả năng vận hành thông suốt an toàn toàn và bảo mật. Đồng thời, hệ thống đáp ứng yêu cầu thanh toán tức thời, thông tin mua bán trái phiếu được cập nhật theo thời gian thực đến từng nhà đầu tư. Đây là yếu tố mới, tạo điều kiện cho dòng vốn nhà đầu tư được luân chuyển nhanh, các thông tin giao dịch được quản lý kịp thời, minh bạch và hiệu quả.

Trước đây, việc giao dịch TPDNRL được thực hiện tại các tổ chức lưu ký, trong đó hình thức giao dịch chủ yếu là chuyển nhượng giữa các nhà đầu tư và chuyển nhượng giữa nhà đầu tư và tổ chức lưu ký. Nghị định số 65/2022/NĐ-CP ra đời là căn cứ cho việc đưa giao dịch TPDNRL vào quản lý tập trung. Cụ thể, theo quy định tại khoản 3 Điều 3 Nghị định số 65/2022/NĐ-CP, sau khi hệ thống giao dịch TPDNRL đi vào hoạt động, tất cả trái phiếu phát hành riêng lẻ phải được đưa vào giao dịch tập trung trên hệ thống giao dịch TPDN phát hành riêng lẻ tại SGDCK trong vòng 3 tháng kể từ khi hệ thống đăng ký, lưu ký, giao dịch trái phiếu chính thức vận hành.

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái cùng các vị lãnh đạo đã thực hiện nghi thức khai trương hệ thống giao dịch TPDNRL, bắt đầu phiên giao dịch đầu tiên của thị trường giao dịch TPDNRL.

Với việc đưa hệ thống giao dịch TPDNRL vào vận hành sẽ góp phần tăng tính minh bạch, hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư trong giao dịch TPDNRL, góp phần thúc đẩy tính thanh khoản cho thị trường TPDN, đồng thời tạo điều kiện cho thị trường sơ cấp TPDNRL phát triển bền vững hơn.

Hệ thống giao dịch TPDNRL cho phép thành viên giao dịch kết nối và gửi lệnh lên hệ thống giao dịch của HNX. Hệ thống hiện hỗ trợ 2 loại lệnh là thỏa thuận điện tử và thỏa thuận thông thường (báo cáo giao dịch). Đối với lệnh điện tử, thành viên có thể lựa chọn gửi lệnh chào đến một số thành viên nhất định hoặc gửi lệnh đến tất cả các thành viên của thị trường và chỉ các thành viên nhận được lệnh chào mới có thể xác nhận lệnh. Việc giao dịch của nhà đầu tư chỉ được xác lập trên hệ thống khi người mua và người bán trái phiếu xác nhận đã hiểu đầy đủ thông tin về tổ chức phát hành. Đây là một trong những cơ chế giúp thị trường phát triển bền vững trên cơ sở thông tin từ tổ chức phát hành trái phiếu doanh nghiệp tới các trái chủ được xuyên suốt và minh bạch.

Hệ thống cho phép trao đổi thông tin giao dịch, thông tin lưu ký với hệ thống của VSD. Việc thanh toán các giao dịch TPDNRL được thực hiện theo phương thức thanh toán tức thời theo từng giao dịch hoặc lệnh sẽ được thanh toán vào cuối ngày giao dịch theo lựa chọn của nhà đầu tư. Đồng thời, hệ thống cũng cho phép tra cứu thông tin về sổ lệnh, thông tin về trái phiếu, thống kê giao dịch.

Về nền tảng công nghệ, các ứng dụng lõi được chạy trên nền tảng Linux đảm bảo tối ưu hóa về tốc độ và sử dụng tài nguyên phần cứng; ứng dụng phía người dùng được sử dụng công nghệ web-base để thuận tiện cho việc triển khai nhanh từ phía thành viên. Hệ thống được phát triển ứng dụng các giải pháp bảo mật bao gồm sử dụng giao thức mã hóa để bảo mật dữ liệu trong quá trình truyền tải trên đường truyền mạng cho kênh nhập lệnh từ thành viên tới HNX, sử dụng kênh truyền WAN dành riêng để kết nối với VSD, thành viên thị trường, sử dụng phương thức xác thực đa nhân tố để đảm bảo an toàn truy cập.  

Việc hệ thống giao dịch TPDNRL là một bước tiến lớn cho thị trường. Hoạt động kê khai tập trung sẽ góp phần cải thiện minh bạch thông tin cho thị trường, giúp nhà đầu tư yên tâm khi tham gia vào kênh dẫn vốn này. Thực tế, ngay trong phiên giao dịch ngày khai trương, thị trường đã ghi nhận 39 giao dịch cho 5.052.249 trái phiếu, tổng giá trị giao dịch 1.781,3 tỷ đồng. Các giao dịch đều được hoàn tất thanh toán tức thời, đảm bảo thời gian xử lý giao dịch theo quy định.