Ô tô điện sẽ khiến nhiều ngành công nghiệp đảo lộn giống như iPhone đã làm với điện thoại?

Thấm thoắt đã 10 năm trôi qua kể từ khi Apple lần đầu ra mắt iPhone, sản phẩm đánh dấu bước ngoặt không chỉ đối với Apple mà đã khiến cả ngành sản xuất điện thoại di động thay đổi. Giờ đây, với sự trợ giúp từ công nghệ xe tự lái và gọi xe qua ứng dụng điện thoại, ô tô điện đang được đánh giá là có nhiều tiềm năng phát triển và tạo ra những thay đổi chấn động như iPhone đã làm.

Theo Bloomberg, sự trỗi dậy của Tesla và các đối thủ của nó đang được hỗ trợ rất lớn từ cơn sốt xe tự lái và các dịch vụ chia sẻ xe như Uber hay Waymo của Alphabet; tương tự như trước đây, iPhone đã làm thay đổi thị trường điện thoại với các ứng dụng và điện thoại có khả năng truy cập Internet nhanh nhằm “hạ bệ” nhiều ông lớn trong lĩnh vực điện thoại di động như Nokia.

Đỉnh điểm của những công nghệ trên – ô tô điện tự lái theo yêu cầu – có thể sẽ thay đổi cách thức di chuyển của con người và khiến dự đoán rằng các phương tiện chạy bằng pin sẽ không ảnh hưởng nhiều tới nhu cầu sử dụng xăng dầu trong những thập kỉ tới trở nên trật lất.

Theo David Eyton, trưởng phòng công nghệ tại tập đoàn dầu khí BP Plc tại London, ô tô điện khó có thể gây ra nhiều ảnh hưởng, nhưng mức độ ảnh hưởng khi kết hợp ô tô điện cùng các dịch vụ chia sẻ hay đi chung phương tiện có thể sẽ lớn hơn rất nhiều.

Dự báo về doanh số xe điện (cột màu đen) và xe chạy bằng xăng (cột màu đỏ) từ nay đến năm 2040.

Hầu hết các chuyên gia đều dự đoán rằng việc sử dụng xăng dầu trong ngành giao thông sẽ chỉ giảm xuống từ từ do giá xăng dầu hồi phục chậm, tiềm năng của pin và quá trình thắt chặt các tiêu chuẩn phát thải khí. Tuy nhiên, theo nhà kinh tế học Tim Harford, tác giả của một cuốn sách và một chương trình radio của BBC về những sáng kiến lịch sử làm gián đoạn nền kinh tế, những chuyển đổi kinh tế lớn thường không đơn giản như vậy.

Harford cho biết quá trình chuyển đổi phức tạp hơn nhiều. Động cơ chạy bằng điện sẽ không dần thay thế động cơ đốt trong trong các mẫu xe hiện hành; thay vào đó, có lẽ sẽ có một số thay đổi trên toàn hệ thống.

Đây là những gì đã xảy ra mười năm trước. iPhone không chỉ cung cấp cho người dùng một cách thức mới để gọi điện thoại; iPhone đã tạo ra một nền kinh tế hoàn toàn mới cho nhiều doanh nghiệp tỉ đô như Rovio Entertainment Oy, cha đẻ của Angry Birds, hay WhatsApp. Tính chất cơ bản của ngành điện thoại di động đã thay đổi, và Apple hay các doanh nghiệp sản xuất điện thoại sử dụng hệ điều hành Android như Samsung đã thay thế những “ông lớn” như Nokia hay BlackBerry.

Hiện nay, Tesla của Elon Musk và nhiều nhà sản xuất ô tô như General Motors đang nỗ lực biến ô tô điện trở thành một mặt hàng tiêu dùng hấp dẫn. Những doanh nghiệp như Uber hay Lyft đang biến việc vận chuyển thành một dịch vụ theo yêu cầu và Waymo đang thử nghiệm những phương tiện hoàn toàn tự động trên đường phố California và Arizona.

Theo RethinkX, một hình thức vận chuyển mới sẽ ra đời khi kết hợp ba yếu tố trên. Hình thức vận chuyển này chính là một dịch vụ mới, một lựa chọn thay thế hấp dẫn với mức giá thấp hơn so với sở hữu ô tô truyền thống.

Trong một cuộc phỏng vấn, Francesco Starace, giám đốc điều hành của Enel SpA, Italy, cho biết một lợi thế chủ chốt của ô tô điện chính là không còn sự phức tạp về mặt cơ học, tăng mức độ phù hợp khi phải vận chuyển nặng nhờ công nghệ không người lái.

Sau khi tháo dỡ Chevrolet Bolt của General Motors, tập đoàn UBS Group AG kết luận chiếc xe này hầu như không cần bảo trì với động cơ điện chỉ gồm ba bộ phận chuyển động, khác hoàn toàn với động cơ đốt trong bốn kỳ với 133 bộ phận.

Trong một cuộc phỏng vấn, Laszlo Varro, trưởng nhóm kinh tế tại Cơ quan Năng lượng Quốc Tế, cho biết khả năng cạnh tranh phụ thuộc nhiều vào việc sử dụng ô tô. Trung bình, một xe Uber có thể đi được nhiều hơn một phần ba quãng đường so với một chiếc xe gia đình trung lưu thông thường tại châu Âu, điều này giúp giảm chi phí di chuyển.

Theo Bloomberg New Energy Finance (BNEF) , tổng chi phí để sở hữu một phương tiện chạy bằng điện sẽ tương đương chi phí sở hữu một phương tiện chạy bằng xăng vào năm 2020 nếu áp dụng hình thức đi chung xe, ngắn hơn 5 năm so với sử dụng phương tiện cá nhân.

Tại London, Uber dự định thay thế một phần hoặc toàn bộ xe trong dịch vụ UberX bằng xe chạy bằng điện vào cuối năm 2019 (đáng tiếc là chính quyền thành phố London vừa quyết định rút giấy phép hoạt động của Uber) . Đối thủ của hãng, Lyft, cũng có kế hoạch cung cấp ít nhất một tỉ chuyến đi mỗi năm với phương tiện điện tự động vào năm 2025. Lyft cho biết ô tô điện đem lại hiệu quả cao hơn so với ô tô chạy bằng xăng.

Việc chuyển đổi sang ô tô hoàn toàn tự động có thể sẽ không theo kịp tốc độ cải tiến điện thoại di động bởi có rất nhiều rào cản pháp lý, quy định, đạo đức và hành vi. Theo BNEF, công nghệ tự lái có thể được hoàn thiện vào những năm 2020, nhưng phải tới năm 2030 mới được sử dụng rộng rãi.

Dù vậy, với việc chuyển đổi sang ô tô điện, tới năm 2040, nhu cầu sử dụng xăng dầu sẽ giảm 8 triệu thùng một ngày, nhiều hơn sản lượng xuất khẩu của Ả Rập hiện nay (7 triệu thùng/ngày). Điều này có thể ảnh hưởng lớn tới giá dầu. Tương tự như giai đoạn khủng hoảng tài chính 2008-2009, khi lượng tiêu thụ dầu toàn cầu giảm 1,7 triệu thùng/ ngày, giá dầu đã giảm mạnh từ 146 USD xuống còn 36 USD/ thùng.

Tuy vậy, những ông lớn trong ngành dầu mỏ như BP hay Exxon Mobil có thể sẽ không có kết cục như Nokia. Dù phần lớn sản lượng nhiên liệu là để phục vụ cho ngành giao thông, nhưng bên cạnh đó, nhiều ngành kinh doanh khác cũng sử dụng nhiên liệu thô để sản xuất hoá chất nhằm sản xuất những mặt hàng khác như nhựa hay phân bón. Ngoài ra, một lượng lớn khí tự nhiên cũng được khai thác nhằm tạo ra năng lượng tái tạo, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng điện ngày càng tăng khi sử dụng ô tô điện.

Theo Spencer Dale, trưởng nhóm kinh tế của BP, ngay cả nếu các phương tiện điện phát triển nhanh như dự đoán của BNEF, thì hiện nay, thế giới đang tiêu thụ 95 triệu thùng dầu mỗi ngày, và các nguồn tiêu thụ dầu khác vẫn sẽ tiếp tục tăng. BP dự đoán tới năm 2035, nhu cầu sử dụng dầu sẽ chỉ giảm một triệu thùng/ ngày khi các ô tô chạy bằng pin được đưa vào sử dụng. Bên cạnh đó, BP cũng công nhận khả năng ngành dầu mỏ sẽ phải chịu tác động lớn hơn nếu ngành ô tô điện đạt được thành tựu như iPhone.

Khả năng xảy ra tình trạng gián đoạn trong nền kinh tế là khá khó đoán. Trước đây, khi Steve Jobs ra mắt iPhone, hầu như không ai ngờ rằng iPhone sẽ “đe doạ” đến các nhà sản xuất trong mọi lĩnh vực, từ máy ảnh cho tới kẹo cao su.

Theo Tony Seba, nhà kinh tế học tại Đại học Stanford và một trong những nhà sáng lập RethinkX, iPhone và các ứng dụng của nó đã giúp tạo ra nhiều hình thức kinh doanh mới. Sự kết hợp giữa hình thức đi cùng ô tô và ô tô điện và không người lái có thể sẽ “đe doạ” tới nhiều lĩnh vực từ đỗ xe tới bảo hiểm, dầu mỏ và cả bán lẻ.