Thị trường vàng miếng sẽ còn bị thao túng đến bao giờ?

Trước sự việc Công ty SJC ngưng mua vàng miếng 1 chữ cái trước dãy số seri tái diễn những ngày trung tuần tháng 1 này, ông Nguyễn Hoàng Minh, Phó Giám đốc NHNN chi nhánh TP HCM đã phải lên tiếng trấn an dư luận, rằng: không hề có sự phân biệt về chất lượng giữa vàng miếng SJC một chữ số và vàng miếng SJC hai chữ số do Công ty SJC đã sản xuất ra trước đây.

Đồng thời, ông Minh cũng khuyến cáo người có vàng nên bình tĩnh khi quyết định mua, bán vàng miếng SJC để tránh thiệt hại không đáng có. Nhiều chuyên gia về vàng cũng cho rằng, vàng một chữ, hai chữ không quan trọng khi đều có chung chất lượng, trọng lượng như nhau và các loại vàng miếng này đều do SJC sản xuất ra.

Vấn đề là Công ty SJC phải có trách nhiệm mua chứ không thể tuyên bố ngừng mua như vừa qua. Tuy vậy, lý do để DN này tuyên bố ngừng mua vàng miếng 1 chữ cái tưởng như có vẻ phù hợp: lượng vàng móp méo tồn kho của công ty còn trên dưới 2.000 lượng, trong khi đó nguồn vốn của DN này chỉ có hạn, phải ngừng mua vào. Giới am tường về vàng đã phản bác, lột trần mánh khóe của Công ty SJC: vốn ít, sao không ngưng mua vào với tất cả các loại vàng miếng, mà chỉ nhằm vào độc một loại vàng miếng có 1 chữ cái? Mục đích sau ngưng mua vàng 1 chữ là gì?

Tuyên bố của SJC lập tức gây phản ứng dây chuyền, khiến thị trường vàng hùa theo, đồng loạt ngưng mua vào với loại vàng miếng có 1 chữ cái hoặc mua với giá thấp hơn nhiều so với vàng miếng cùng loại có 2 chữ cái. Phản ứng trước cách làm này của Công ty SJC, vấn đề trách nhiệm bảo hành sản phẩm của doanh nghiệp với khách hàng cũng đã được đặt ra. Nhưng với tình trạng mua vàng không có bảo hành hoặc nếu có thì cũng đã hết thời hạn từ lâu, nhà sản xuất đã có thể ung dung phủi trách nhiệm nên việc này lại càng không có cơ sở.

Nhìn dưới góc độ kinh doanh, việc ngưng mua vàng miếng một chữ đã khiến người dân chuyển đổi sở hữu sang vàng miếng hai chữ. Dòng vàng miếng trong dân luân chuyển, doanh nghiệp cứ thoải mái thu phí khấu hao, phí gia công. Như vậy rõ ràng việc phân biệt đối xử giữa vàng một chữ, hai chữ đã khiến thị trường vàng miếng được điều khiển theo hướng có lợi nhất cho doanh nghiệp.

Khi vàng miếng SJC trở thành thương hiệu vàng quốc gia, toàn bộ số khuôn dập vàng của doanh nghiệp này được NHNN quản lý, còn xưởng dập vàng trị giá hàng chục tỷ đồng vẫn thuộc sở hữu của doanh nghiệp này. Do đó năm nào Công ty SJC cũng phải kiếm cớ để được gia công lại lượng vàng miếng đã sản xuất trước đó như vàng móp méo, vàng không được bọc và dán tem chống giả rồi đến vàng có 1 chữ cái trước dãy số seri… Mục đích của việc này không gì khác hơn là để vừa thu lợi vừa tránh phải cho xưởng dập vàng của doanh nghiệp phải bỏ xó.

Cụ thể, năm 2014 SJC đã được NHNN cấp hạn mức gia công 50.000 lượng vàng, năm 2015 là 65.000 lượng. Do đã hết hạn ngạch nên đầu năm 2016 này SJC tiếp tục đề nghị NHNN cấp hạn mức để được gia công lại 60.000 lượng vàng miếng SJC móp méo. Chưa nhắc đến chuyện chỉ xin gia công lại vàng móp méo nhưng lại ngưng thu mua vàng 1 chữ cái. Khi việc xin gia công còn đang được NHNN xem xét, thì chỉ với lý do đơn giản nêu trên, Công ty SJC thản nhiên tuyên bố ngưng thu mua vàng miếng loại 1 chữ cái - là sản phẩm chính doanh nghiệp này đã dập, bán ra thị trường trước đó hàng chục năm!

Người bán vàng miếng SJC bị soi để trừ tiền với vàng 1 chữ cái. Ảnh mang tính chất minh họa.

Ngày 11-1, khi NHNN chấp thuận cho Công ty SJC được gia công 30.000 lượng vàng miếng móp méo thành vàng miếng SJC mới trong vòng 6 tháng đầu năm nay, lập tức, chiều 12-1, Công ty SJC đã có thông báo đến các đơn vị kinh doanh, thu hồi quyết định tạm ngưng thu mua vàng miếng loại một chữ và vàng móp méo đã phát ra trước đó.

Những ngày sau đó vàng 1 chữ, vàng cong vênh được mua trở lại, song người giữ vàng 1 chữ vẫn hứng chịu thiệt thòi khi ở trong thế bị ép giá. Bởi theo quy định, phí thu mua vàng 1 chữ là 140 ngàn đồng/lượng, nên muốn bán, người có vàng phải trả mức phí cao hơn qua các đầu mối thu mua trung gian. Sau đó các đầu mối bán lại cho Công ty SJC với mức phí thấp để hưởng chênh lệch.

Với số lượng vàng được cấp phép dập lại nhân với mức phí gia công trên, Công ty SJC đã ẵm gọn vài tỷ đồng trong vòng 6 tháng. Dư luận đặt vấn đề, hết tháng 6 tới, khi không còn hạn mức gia công, đơn vị gia công này sẽ tiếp tục giở “chiêu” gì nữa với thị trường? Làm sao để giữ được niềm tin của người đang trữ vàng miếng thương hiệu quốc gia là trách nhiệm của các cơ quan quản lý, giám sát.