Mỹ "quên" thuế VAT khi đàm phán TPP

Theo Đại diện Thương mại Mỹ Michael Froman, Hiệp định Đối tác Chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) sẽ giúp hàng hóa của Mỹ vượt qua các hàng rào thuế quan và tiếp cận với người dân các nước như Việt Nam, Malaysia và Singapore. Tuy nhiên, một số loại thuế sẽ không được giảm ngay lập tức mà chỉ được xóa bỏ dần dần sau vài năm.

Nếu xét trên phương diện giao dịch thương mại, hiệp định này sẽ tạo ra một sân chơi công bằng cho cả phía Mỹ và các nước thành viên. Đây là lý do chủ yếu để Đảng Cộng hòa Mỹ thúc đẩy thông qua Quyền Xúc tiến Thương mại (TPA) và TPP.

Hiện tại, Mỹ không áp đặt hàng rào thuế quan với khoảng 80% hàng hóa từ các nước thành viên TPP. Tuy nhiên, xuất khẩu của Mỹ thường gặp nhiều khó khăn để tiếp cận thị trường nước ngoài. Ví dụ, Việt Nam áp 70% thuế đối với các loại xe nhập khẩu từ Mỹ, Malaysia áp 50% thuế với các loại xe máy Mỹ và Nhật Bản áp 189% với sản phẩm da giày Mỹ.

Tổng thống Mỹ Barack Obama đã dựa trên chênh lệch thuế để làm một phần nguyên nhân thúc đẩy Nghị viện thông qua TPA. Tuy vậy, chính phủ các nước thành viên không đặc biệt quan tâm đến hàng hóa và dịch vụ Mỹ mà chủ yếu tập trung vào việc xuất khẩu sang thị trường này. Hầu hết người tiêu dùng ở Malaysia, Việt Nam và các thị trường đang phát triển khác không có khả năng chi tiêu cho những mặt hàng sang trọng từ Mỹ như xe ô tô, xe máy và giày dép, dù có được miễn thuế hay không. Nguyên nhân rất đơn giản, thu nhập của họ không đủ để người dân có thể “thoải mái” chi tiêu cho những loại hàng xa xỉ đó.

Ngoài ra, Nhà Trắng đã quên mất một rào cản quan trọng: thuế giá trị gia tăng (VAT). Mỹ là một trong số ít các quốc gia không tính thuế VAT lên sản xuất và dịch vụ, nhưng 10/11 nước thành viên của TPP đều có VAT. Nghĩa là dù dỡ bỏ các hàng rào thuế quan, hàng hóa Mỹ vẫn sẽ phải đối mặt với một khoản thuế còn sót lại, tương đương 19% ở Chile, 15% ở Peru, 16% ở Mexico, 15% ở Zew Zealand và 8% ở Nhật Bản.

Những khoản thuế VAT này không chỉ làm tăng chi phí hàng hóa và dịch vụ của Mỹ tại thị trường nước ngoài mà còn tạo ưu thế cạnh tranh về giá cho các hàng xuất khẩu từ những thành viên khác.

Chính quyền Obama và Nghị viện Mỹ đã không xem xét các rào cản thuế VAT khi thảo luận về TPA hay TPP. Trong nhiều thập kỷ, các nhà đàm phán Mỹ đã cố gắng giải quyết vấn đề thuế VAT ở những cuộc thương thảo hiệp định thương mại tự do nhưng không thành công. Kết quả, mỗi khi các nước giảm thuế quan cho sản phẩm của Mỹ, họ thường nâng thuế VAT để bù đắp.

Khác với vấn đề về thao túng tiền tệ, chính phủ Mỹ hiện vẫn chưa có biện pháp hữu hiệu nào để giải quyết sự chênh lệch về thuế VAT. Đây là lý do tại sao TPP dự kiến chỉ giúp kinh tế Mỹ tăng 0,4% vào năm 2025.

Hiện vẫn chưa rõ liệu vấn đề về thuế VAT sẽ được giải quyết ra sao trong cuộc đàm phán TPP tới đây. Mặc dù vậy, rõ ràng là việc tồn tại VAT sẽ khiến các nước thành viên ngoài Mỹ được hưởng lợi lớn.