Tăng VAT lên 12% tác động gì đến kinh tế Việt Nam?

TS. Bùi Trinh, chuyên gia kinh tế độc lập: Tăng thuế GTGT chia nghĩa vụ thuế lên vai toàn dân

Thuế GTGT hay VAT là một loại thuế gián thu, tức là doanh nghiệp đóng hộ người tiêu dùng. Tăng VAT tức là toàn dân sẽ phải gánh chịu khi tiêu dùng bất kể sản phẩm gì dù là sản xuất trong nước hay nhập khẩu. Tăng VAT mà giảm thuế thu nhập là một hình thức đứng về phía người giàu, chia nghĩa vụ thuế lên vai toàn dân.

Theo số liệu từ bảng cân đối liên ngành (I/O) mới nhất của Việt Nam do Tổng cục Thông kê công bố cho thấy thu nhập từ sản xuất trong giá trị tăng thêm chỉ bằng 94% tiêu dùng cuối cùng. Về nguyên tắc thu nhập từ sản xuất bao gồm: BHXH, BHTN, BHYT, kinh phí công đoàn (34% tổng quỹ lương thực lĩnh).

BHYT, BHXH và BHTN đã được người lao động và người về hưu sử dụng (tiêu dùng), nếu loại trừ kinh phí công đoàn thì thu nhập từ sản xuất chỉ còn 92% tiêu dùng cuối cùng. Như vậy để có thể tiêu dùng và một phần để dành, người dân cần một lượng thu nhập từ ngoài sản xuất, sở hữu và chuyển nhượng các khu vực thể chế khác để bù đắp cho khoảng thiếu hụt đó. Trong giai đoạn trước tỷ lệ này còn thấp hơn nữa.

Có thể thấy về tổng thể đa số người lao động Việt Nam làm còn chưa đủ chi tiêu dùng cuối cùng, để dành (saving) của khu vực hộ gia đình cơ bản đến từ chuyển nhượng từ các khu vực thể chế khác (kiều hối là một phần trong đó). Cơ hội có được thu nhập từ ngoài sản xuất của hầu hết người lao động không nhiều, chênh lệch thu nhập bình quân đầu người/tháng của nhóm thu nhập cao so với nhóm thu nhập thấp năm 2010 là 9,2 lần; năm 2014 là 9,7 lần. Do vậy, việc tăng thuế sẽ khiến người nghèo càng nghèo hơn, khoảng cách giàu nghèo cũng vì thế mà cách xa hơn.

TS. Bùi Trinh, chuyên gia kinh tế độc lập

Đối với câu chuyện tác động kinh tế nói chung, có thể thấy GDP = Tổng giá trị gia tăng theo giá cơ bản + VAT.

Do đó, tăng thuế này nhìn thoáng qua tưởng chừng như có thể làm tăng GDP trong tức thời nhưng thực tế lại làm suy giảm nguồn lực của nền kinh tế ở những chu kỳ sản xuất sau.

Bởi việc tăng VAT sẽ dẫn đến chỉ số giá sản xuất (PPI) của nền kinh tế tăng lên khiến cho chỉ số giá tiêu dùng (CPI) cũng tăng theo. Như vậy, thực chất GDP không tăng lên mà thậm chí giảm đi ở ngay chu kỳ sản xuất sau đó. Ở những chu kỳ sản xuất tiếp theo tăng trưởng GDP chắc chắn sẽ khó khăn.

PGS. TS. Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính): Tăng thuế GTGT không phải là biện pháp duy nhất!

Tăng thuế gián thu là một biện pháp khá phổ biến trong bối cảnh nợ công tăng cao, ngân sách thiếu hụt nhưng không phải là biện pháp duy nhất.

PGS.TS. Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả, Bộ Tài chính

Việc tăng VAT đồng loạt khi Bộ Tài chính đề xuất chuyển một loạt hàng hoá từ không chịu VAT lên chịu VAT, từ mức 5% lên 10% và tăng mức VAT thông thường từ 10% lên 12% sẽ tác động không tốt đến hoạt động sản xuất, tiêu dùng, nhất là trong bối cảnh cầu tiêu dùng chưa thực sự cải thiện. Như vậy, mục đích tăng ngân sách sẽ không được như ý.

Lúc này, theo tôi phải xem xét lại, điều tiết tái cơ cấu nguồn thu chi. Thậm chí nên giảm thuế để kích thích tiêu dùng, như thế tổng nguồn thu về có thể lớn hơn cả đề xuất trên.

TS. Đinh Tuấn Minh, Giám đốc điều hành Công ty Nghiên cứu thị trường Market Intello: Tăng thuế gián thu là xu hướng chung của thế giới!

Thế giới đang có xu hướng chung chuyển sang giảm thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), thuế thu nhập cá nhân (TNCN) chuyển sang thuế tiêu dùng. Việt Nam cũng không ngoại lệ khi đang giảm những sắc thuế trên. Tuy nhiên, khi giảm những cái này thì đồng thời phải tìm nguồn thu khác bù vào, ở đây là thuế gián thu hay còn gọi là VAT.

TS. Đinh Tuấn Minh, Giám đốc điều hành Công ty Nghiên cứu thị trường Market Intello

Phải nhìn kỹ vào đề xuất của Bộ Tài chính, có thể Bộ đang trong lộ trình như thế, cố gắng giảm thuế TNDN và thuế TNCN. Thuế TNDN cần phải giảm để tạo sức cạnh tranh cho doanh nghiệp, còn giảm thuế TNCN là một hình thức để thu hút, giữ chân người tài. Lộ trình dài hơi là như vậy.

Xu hướng này cũng đang diễn ra ở Mỹ. Hiện họ đang cắt giảm mạnh thuế TNDN cũng như giảm biểu thuế TNCN và bù đắp bằng tăng VAT.

Tuy nhiên, tôi nhấn mạnh rằng phải xem xét xem Việt Nam có đang trong xu hướng chung đó không. Nghĩa là đòi hỏi Bộ Tài chính khi tăng VAT phải đưa ra được lộ trình giảm thuế TNDN, thuế TNCN như thế nào, giảm được gánh nặng gì cho doanh nghiệp...

Cần phải đặt câu hỏi như vậy để thúc ép Bộ Tài chính đưa ra một kế hoạch, mục tiêu rõ ràng với chính sách thuế tổng thể vừa cân đối ngân sách, vừa tạo ra được động lực thúc đẩy, thu hút, tạo tính cạnh tranh cho nền kinh tế.