Đường cùng giảm lãi suất cho vay?

Tại nghị quyết đầu tiên năm 2018, một lần nữa Chính phủ nêu định hướng phấn đấu giảm lãi suất cho vay phù hợp với điều kiện kinh tế vĩ mô. Có những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện định hướng này.

Trong khi đó, theo dự báo vừa đưa ra từ cơ quan chuyên ngành, năm nay lãi suất huy động và cho vay VND sẽ chỉ dao động khoảng 0,2 điểm phần trăm mà thôi.

"Chưa như kỳ vọng"

Trong báo cáo vừa công bố, Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia đã nhìn lại năm qua.

Đó là, lãi suất trên thị trường 1 ổn định kể từ năm 2015. Lãi sất huy động bình quân khá ổn định. Lãi suất huy động VND kỳ hạn trên 12 tháng phổ biến ở mức 6,4-7,2%. Lãi suất cho vay đối với các lĩnh vực ưu tiên giảm khoảng 0,5-1% so với đầu năm. Đối với khu vực sản xuất kinh doanh thông thường, lãi suất cho vay ở mức 6,8-11%/năm.

"Mặc dù thanh khoản hệ thống khá tốt, các điều kiện vĩ mô tương đối thuận lợi, lãi suất có tín hiệu giảm nhưng chưa như kỳ vọng", Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia đánh giá.

Theo ủy ban này, có hai nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng trên.

Thứ nhất, thị trường tiền gửi và thị trường liên ngân hàng kém liên thông. Lãi suất liên ngân hàng duy trì ở mức khá thấp trong khi lãi suất trên thị trường tiền gửi giảm không nhiều, do thanh khoản dồi dào trên thị trường tập trung chủ yếu ở các tổ chức tín dụng lớn.

Một số tổ chức tín dụng nhỏ hoặc thuộc diện tái cơ cấu thiếu vốn vẫn khó khăn trong việc tiếp cận dòng vốn lãi suất thấp trên thị trường liên ngân hàng, buộc phải giữ nguyên hoặc tăng lãi suất huy động trên thị trường tiền gửi.

Thứ hai, nợ xấu vẫn là rào cản lớn cho việc hạ lãi suất trong khi tỷ lệ lãi cận biên (NIM) của các tổ chức tín dụng vẫn còn ở mức khiêm tốn so với các nước trong khu vực.

NIM của hệ thống ngân hàng tuy có xu hướng tăng trở lại (ở mức từ 2,74% năm 2014 lên mức khoảng 3% năm 2017) nhưng vẫn thấp so với các nước như Thái Lan (3,07%), Indonesia (5,82%), Philippines (3,58%).

Theo Ủy ban, điều này khiến các tổ chức tín dụng không có nhiều động lực để giảm lãi suất cho vay.

Những yếu tố trái chiều

Triển vọng năm 2018, Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia dự báo lãi suất huy động và cho vay VND năm 2018 sẽ khá ổn định so với năm 2017, với biên độ giao động chỉ khoảng 0,2 điểm phần trăm.

Cụ thể, lãi suất có thể có biến động nhẹ và cục bộ do yếu tố mùa vụ vào đầu năm với Tết Nguyên đán và vào cuối năm do nhu cầu tín dụng thường tăng cao; một số tổ chức tín dụng buộc phải tăng huy động dài hạn để đảm bảo tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn theo quy định; một số tổ chức tín dụng tăng vốn để đáp ứng yêu cầu về tỷ lệ an toàn vốn (CAR) theo Basel 2.

Ngược lại, vẫn có những yếu tố hỗ trợ thuận lợi cho việc giảm mặt bằng lãi suất cho vay.

Đó là các biến số kinh tế vĩ mô như lạm phát được kiểm soát khoảng 4%, áp lực từ phía tỷ giá không lớn; nợ xấu nhiều khả năng được xử lý nhanh và triệt để hơn do cơ chế hỗ trợ từ Nghị quyết số 42; dự báo kết quả kinh doanh hệ thống tiếp tục khả quan, thanh khoản tương đối ổn định, các tổ chức tín dụng yếu kém có chuyển biến tích cực.

Trước những yếu tố tác động trái chiều và như dự báo trên, lãi suất cho vay trong năm 2018 sẽ khó giảm rõ rệt. Để giảm rõ rệt và mở rộng, như cách nói của một chuyên gia VnEconomy tham vấn, đường cùng là "đánh" vào lãi suất huy động.

Theo chuyên gia này, trong năm 2017, Ngân hàng Nhà nước đã giảm các lãi suất điều hành, nhưng tính hiệu lực đối với lãi suất cho vay doanh nghiệp và dân cư không lớn. Trong khi công cụ có hiệu lực hơn là lãi suất cho vay trên thị trường mở (OMO), vẫn giữ nguyên 5%/năm hơn hai năm qua.

"Các ngân hàng không thể dựa vào biện pháp tiết giảm chi phí mãi, NIM cũng đã co hẹp sau nhiều năm và vừa mới nhích lên, xử lý nợ xấu mới chỉ ở giai đoạn đầu của cơ chế chứ không phải phép màu trong chốc lát… Cho nên, đường cùng của mục tiêu giảm lãi suất cho vay có lẽ cuối cùng là giảm bớt lãi suất huy động đầu vào", vị chuyên gia trên nói.

Theo ông, hai năm qua lạm phát được kiểm soát dưới 4%, tức người gửi tiền có lãi suất thực dương đáng kể. Tuy nhiên, với một hệ thống luôn ráo riết huy động vốn, khi thị trường bất động sản và chứng khoán sôi động lên và cũng hút vốn, "đường cùng" giảm lãi suất đánh vào nguồn huy động là không dễ lựa chọn.