​Tổng thống Trump gây hấn với láng giềng, Trung Quốc làm "ngư ông đắc lợi"?

Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang theo dõi sát sao mọi động tĩnh giữa tổng thống Donald Trump và chính phủ Mexico. Ông Trump đã đe dọa đàm phán lại Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA) và buộc tổng thống Mexico Enrique Peña Nieto trả tiền cho việc xây dựng bức tường biên giới giữa hai nước.

Nền kinh tế Mexico, vốn đang giảm tốc, sẽ suy yếu hơn nữa trong cả hai kịch bản trên. Vì thế, nhiều chuyên gia cho rằng, Mexico sẽ tìm cách giảm sự lệ thuộc vào Mỹ, đối tác thương mại lớn nhất của nước này. Khi đó, Bắc Kinh sẽ nổi lên là đối tác khả thi nhất để lấp đầy khoảng trống Washington để lại.

“Giống như nhiều nước khác đang lo ngại về sự bất ổn do chính quyền Trump tạo ra, Mexico sẽ tìm cách mở rộng quan hệ với Trung Quốc”, Shawlin Chaw, chuyên gia phân tích cấp cao của Control Risks cho biết. “Trung Quốc là lựa chọn tự nhiên cho Mexico, nhờ sức mạnh kinh tế của họ. Đổi lại, Bắc Kinh có thể mở rộng thị trường quốc tế cho hàng xuất khẩu và đa dạng hóa nguồn nguyên liệu thô”.

Theo Ngân hàng thế giới (WB), Mexico là một trong những nước ký kết nhiều hiệp định thương mại song phương nhất thế giới. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn thứ ba của Mexico trong năm 2015, với kim ngạch xuất khẩu sang đại lục đạt 4,9 tỷ USD. Hai bên đã cam kết tăng cường quan hệ trong một hội nghị vào tháng 12 năm ngoái, với nhiều thỏa thuận kinh doanh được triển khai ngay sau đó.

Anhui Jianghuai Automobile của Trung Quốc và Giant Motors của Mexico đã tuyên bố vào hôm 1/2 rằng, họ sẽ đầu tư hơn 212,46 triệu USD để sản xuất xe thể thao đa dụng ở Hidalgo, Mexico.

Bằng những khoản đầu tư ở từ Châu Phi cho tới Nam Mỹ, Bắc Kinh đang từng bước mở rộng ảnh hưởng bên ngoài sân nhà của mình, khi nước này tìm cách củng cố vị thế siêu cường toàn cầu. Một số đồng minh của Mỹ đã bày tỏ quan ngại về chủ nghĩa biệt lập của chính quyền Trump, và Trung Quốc đang tìm cách lợi dụng điều này.

Chủ tịch Tập Cận Bình đã nhấn mạnh chủ trương trên tại Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF) ở Davos, Thụy Sĩ trong tháng 1. Ông cho biết, Trung Quốc sẵn sàng đảm nhận vai trò lãnh đạo thương mại quốc tế.

“Trung Quốc chắc chắn sẽ lấp đầy khoảng trống Mỹ để lại ở Mexico”, Jonathan Bogais, phó giáo sư đại học Sydney nói. Ông cho biết, EU và Nhật Bản có thể là các đối tác khác của Mexico, nhưng Bắc Kinh mới là lựa chọn khả thi nhất.

Bên cạnh sự hấp dẫn tự nhiên về kinh tế, Trung Quốc và Mexico cũng là những mục tiêu ban đầu trong chiến dịch tranh cử của Trump, khi ông cam kết xây dựng bức tường dọc biên giới Mỹ-Mexico và liệt Bắc Kinh vào danh sách các nước thao túng tiền tệ.

Tuy nhiên các chuyên gia cho rằng, bất chấp những điểm chung trên, việc tăng cường quan hệ kinh tế giữa hai nước sẽ không hoàn toàn dễ dàng. Kinh tế hai nước đều phụ thuộc nhiều vào sản xuất. Vì thế, họ sẽ cần đàm phán kỹ lưỡng để tránh sự trùng lặp trong mối quan hệ thương mại mới.

“Mexico chưa chắc đủ khả năng gia nhập các chuỗi cung ứng ở Châu Á”, Josef Jelinek, chuyên gia về Trung Quốc của Frontier Strategy Group cho biết. “Xét đến chủ trương bảo hộ kinh tế của Trung Quốc, Mexico sẽ được xem là một đối thủ cạnh tranh hơn là đối tác hỗ trợ cho nước này. Ngoài ra, Mexico không có lợi thế trong vận tải, tức khả năng vận chuyển hàng hóa với chi phí rẻ và thuận tiện ở khu vực Châu Á”.

Một giải pháp khả thi cho hai bên sẽ là Trung Quốc đầu tư vào Mexico, đặc biệt là cơ sở hạ tầng. Đổi lại, Mexico sẽ được ưu đãi khi xuất khẩu vào thị trường bị kiểm soát chặt của Trung Quốc, Bogais cho biết.

Một yếu tố khác có thể cản trở quan hệ đối tác kinh tế là việc Bắc Kinh đang hạn chế đầu tư ra nước ngoài nhằm kiềm chế dòng vốn tháo chạy, theo Chong Ja Ian, giáo sư khoa học chính trị của đại học quốc gia Singapore.

Ngoài ra, Trung Quốc cũng từng nếm trải một số thất bại khi đầu tư ra nước ngoài ở các quốc gia như Nicaragua và Venezuela. Điều này sẽ khiến Bắc Kinh thận trọng hơn trong việc mở rộng đầu tư ở khu vực Mỹ Latinh.