91% lừa đảo trên không gian mạng liên quan đến tài chính

Ngày 13/5, tại Hà Nội, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia đã tổ chức hội thảo phòng chống lừa đảo trên không gian mạng.

Thượng tướng Lương Tam Quang, Thứ trưởng Bộ Công An, Chủ tịch Hiệp hội An ninh mạng quốc gia cho biết: Lừa đảo trên không gian mạng thời gian qua diễn biến phức tạp, gây thiệt hại nghiêm trọng cho tổ chức, cá nhân, tác động tiêu cực đến sự phát triển, đòi hỏi cần sớm có đánh giá toàn diện, thấu đáo và có giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn hữu hiệu.

Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 với quy mô và tốc độ lớn, tạo ra những giá trị to lớn cho phát triển kinh tế - xã hội, nhưng cũng đặt ra những thách thức không nhỏ đối với việc đảm bảo an ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao để lừa đào trực tuyến. Hoạt động lợi dụng không gian mạng tiến hành phạm tội, nổi bật là lừa đảo trực tuyến (chiếm 57% tổng số tội phạm mạng) gia tăng cả về phạm vi, quy mô, với thủ đoạn tinh vi, triệt để lợi dụng công nghệ mới, nhất là công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), gây thiệt hại hàng nghìn tỷ USD mỗi năm.

Trên phương diện quốc tế, Liên Hợp quốc và một số tổ chức, cộng đồng quốc tế, khu vực đang thúc đẩy mạnh mẽ hợp tác quốc tế, thúc đẩy phối hợp giữa các quốc gia thiết lập quy tắc chung, nhằm giảm thiểu tối đa nguy cơ, phát huy cao nhất thuận lợi. Trên phương diện quốc gia, hơn 160 nước, trong đó nhiều nước lớn, liên tiếp ban hành các chính sách mới nhằm tăng cường bảo vệ dữ liệu, phòng, chống đánh cắp, mã hóa dữ liệu để lừa đảo, đòi tiền chuộc.

Tại Việt Nam, trong năm 2023, các đối tượng tội phạm mạng trong và ngoài nước liên tục thay đổi phương thức, thủ đoạn, triệt để lợi dụng công nghệ mới để tấn công, xâm nhập, lừa đảo quy mô lớn, gây thiệt hại về kinh tế và ảnh hưởng xấu đến trật tự an toàn xã hội, đe dọa cuộc sống bình yên, hạnh phúc của người dân.

Công ty an ninh mạng Singapore Group-IB công bố vụ tấn công lừa đảo sử dụng 240 tên miền liên kết giả mạo, nhằm mạo danh 27 tổ chức tài chính, ngân hàng của Việt Nam để thu thập thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng từ năm 2022 đến nay. Chợ đen mua bán thông tin thẻ tín dụng Biden Cash đã công khai trực tuyến cơ sở dữ liệu miễn phí gồm trên 2 triệu thẻ ghi nợ và tín dụng. Tình trạng mua bán hàng cấm, hàng giả, hàng kém chất lượng trên không gian mạng tác động xấu đến uy tín, thương hiệu quốc gia Việt Nam.

Theo Thượng tướng Lương Tam Quang, qua công tác đấu tranh phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao cho thấy, hoạt động của các đối tượng phạm tội rất chuyên nghiệp, có tổ chức, phân công vai trò cụ thể. Các đối tượng cầm đầu thường là người nước ngoài, trú chân tại địa bàn các nước láng giềng, lừa đảo, ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ đưa người Việt Nam ra nước ngoài thực hiện hành vi phạm tội.

Phương thức, thủ đoạn phạm tội rất tinh vi, sử dụng công nghệ deepface giả mạo người thân hoặc cơ quan chức năng gọi điện; kêu gọi đầu tư qua các sàn giao dịch ngoại hối, tiền ảo, chứng khoán.

Đối tượng mà tội phạm lừa đảo qua mạng hướng tới chủ yếu là nhóm người cao tuổi, sinh viên, người lao động có công việc không ổn định, thu nhập thấp, thậm chí cả trẻ em. Thực tế này cho thấy, việc ngăn chặn, giảm thiểu thiệt hại qua không gian mạng là vấn đề cấp thiết hiện nay.

Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, công tác phòng chống lừa đảo trên không gian mạng còn nhiều khó khăn như: Hành lang pháp lý chưa điều chỉnh theo kịp với các vấn đề mới phát sinh, chưa có quy định cụ thể về nhận diện người dùng Internet, dẫn đến khó khăn trong quản lý đối tượng trẻ em, trong khi 1/3 người dùng Internet tại Việt Nam là chưa thành niên, phần lớn không có kỹ năng sử dụng mạng an toàn.

Quy trình xử lý các vụ việc lừa đảo còn tồn tại một số khó khăn, nhất là phối họp với các tổ chức tín dụng, ngân hàng để truy vết dòng tiền lừa đảo mất nhiều thời gian, hiệu quả thu hồi kém; phối hợp với các nhà cung cấp dịch vụ trực tuyến cũng mất nhiều thời gian và hiệu quả chưa cao, thông tin cung cấp chậm và chưa xác định được địa chỉ IP của đối tượng khi dùng mạng qua 3G, 4G.

Nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực an ninh mạng thiếu hụt; vấn đề “sim rác”, mua bán tài khoản ngân hàng tuy đã được tập trung xử lý, song vẫn còn tràn lan, khiến hoạt động điều tra tội phạm gặp nhiều khó khăn. Qua rà soát, các kênh bán sim không chính chủ qua đại lý, các trang thương mại điện tử, trang mạng xã hội vẫn diễn ra phổ biến, dễ dàng tiếp cận mua với số lượng lớn; các kênh chợ đen, Facebook, Telegram, Twitter... buôn bán hàng nghìn tài khoản ngân hàng với giá thấp, chỉ từ 200.000 đồng.

Hệ thống cơ sở dữ liệu chia sẻ, kết nối thông tin tội phạm vẫn còn bất cập, chưa xây dựng cơ sở chuyên ngành, dữ liệu chưa được chuẩn hóa, các quy định về kết nối, chia sẻ dữ liệu còn thiếu.

Tại hội thảo, các chuyên gia nhận định, tình trạng tội phạm trên không gian mạng tiếp tục gia tăng; và đề xuất các giải pháp phòng chống lừa đảo trên không gian mạng như: Hoàn thiện chính sách, định hướng phát triển giải pháp công nghệ phối hợp giữa cơ quan chức năng, phòng ngừa từ sớm đối với lừa đảo qua không gian mạng, nâng cao sức đề kháng cho người dân và tổ chức tham gia môi trường mạng để phòng chống lừa đảo.

Cũng tại hội thảo, ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Nghiên cứu, tư vấn, phát triển công nghệ và Hợp tác quốc tế (Hiệp hội An ninh mạng quốc gia) đã giới thiệu demo Phần mềm phòng chống lừa đảo trên điện thoại di động, dự kiến sẽ ra mắt vào tháng 7/2024.