Airbus vs. Boeing: Toàn cảnh so găng kiểm soát vùng trời của hai ông lớn độc quyền ngành sản xuất máy bay thế giới

Nếu bạn sử dụng máy bay dân dụng để đi lại ngày nay thì hầu như loại máy bay mà bạn đi sẽ là Boeing hoặc Airbus. Cuộc chiến của 2 ông lớn này đã kéo dài nhiều thập kỷ và chưa bao giờ có dấu hiệu kết thúc.

Mới đây, việc 2 chiếc máy bay của Boeing gặp sự cố dẫn đến tai nạn khiến hàng trăm người chết lại trở thành điểm nóng khi Airbus liên tục nhấn mạnh về chất lượng máy bay cũng như tận dụng thời cơ để chỉ trích đối thủ.

Quay ngược dòng lịch sử

Để hiểu rõ hơn về cuộc cạnh tranh khốc liệt giữa 2 ông lớn Boeing và Airbus, chúng ta cần quay ngược về thời kỳ và bối cảnh hình thành nên 2 hãng sản xuất máy bay này. Có thể nói, sự hình thành của Boeing là do tác động tự nhiên của thị trường, còn Airbus được lập nên phần nào là do áp lực từ phía đối thủ.

Tại Châu Âu, các công ty sản xuất máy bay trước năm 1970 thường là những công ty đơn lẻ, có sáng tạo về công nghệ nhưng chưa có hoạt động kinh doanh mang tính quốc tế.

William E.Boeing

Điều này hoàn toàn trái ngược với thị trường hàng không Mỹ khi hàng loạt những hãng sản xuất máy bay tại đây đã thâm nhập thị trường thương mại dân dụng sau khi Thế Chiến II kết thúc. Việc nhiều nhà máy sản xuất máy bay cho quân đội bị thửa năng suất đã buộc họ phải chuyển hướng sang thị trường dân dụng.

Đến thập niên 1960s, các hãng sản xuất máy bay Châu Âu bắt đầu nhận ra sự đe dọa từ đối thủ Mỹ và nhu cầu hợp tác giữa các doanh nghiệp này ngày càng tăng. Ngày 18/12/1970, Tập đoàn Airbus chính thức được thành lập với sự hợp tác của 3 nước Pháp, Đức và Anh. Công ty Aerospatiale của Pháp và Deutsche Airbus của Đức mỗi bên nắm giữ 50% cổ phần của tập đoàn.

Trong khi đó, lịch sử hình thành của Boeing bắt đầu từ tháng 3/1910 bởi nhà sáng lập William E.Boeing khi ông mua một xưởng đóng tàu nhỏ tại Seattle-Mỹ làm nhà máy sản xuất máy bay đầu tiên của mình.

Tuy nhiên, công ty Boeing chỉ chính thức được thành lập vào ngày 9/5/1917. Sau nhiều năm phát triển, sáp nhập và mua lại với những hãng sản xuất máy bay khác nhau, hãng Boeing đã trở thành một trong 2 nhà sãn xuất máy bay dân dụng lớn nhất thế giới.

Cuộc chiến giữa 2 ông lớn

Cuộc đối đầu giữa Airbus và Boeing bắt đầu từ thập niên 1990s sau khi nhiều cuộc sáp nhập và mua lại của các công ty sản xuất máy bay. Trong khi tập đoàn Airbus dần trở thành hãng sản xuất máy bay hàng đầu Châu Âu thì Boeing cũng trở nên nổi tiếng tại Mỹ.

Những công ty sản xuất máy bay khác như Lockheed Martin, Convair của Mỹ hay British Aerospace và Fokker của Châu Âu đều không đủ sức cạnh tranh trong ngành sản xuất máy bay dân dụng nữa và buộc phải rút khỏi lĩnh vực này.

Cả 2 hãng Airbus và Boeing đều sản xuất nhiều loại máy báy dân dụng khác nhau, đa dạng về cả tải trọng lẫn tầm bay. Tuy nhiên, hai tập đoàn này hiếm khi sản xuất một loại máy bay cùng tải trọng và tầm bay.

Trên thế giới hiện nay, hầu hết các hãng hàng không đều thuộc sở hữu của nhà nước nên cả Boeing và Airbus đều thuê ngoài sản xuất những phụ tùng, linh kiện lắp ráp máy bay của họ nhằm cắt giảm chi phí và tận dụng những cơ hội thương mại đi kèm.

Ví dụ, Boeing có mối liên hệ kinh doanh mật thiết với hãng Mitsubishi Heavy Industries và Kawasaki Heavy Industries của Nhật Bản trong việc sản xuất linh kiện máy bay. Động thái này của Boeing đã giúp hãng có ảnh hưởng chi phối trong ngành máy bay vận tải ở Nhật Bản.

Trong khi đó, do là được thành lập từ nhiều hãng sản xuất máy bay ở Châu Âu nên Airbus không có nhiều lựa chọn ngoài thuê sản xuất linh kiện tại những nước trong khu vực này. Tuy nhiên, tập đoàn này cũng đã mở một nhà máy sản xuất linh kiện tại Trung Quốc vào năm 2009 cho dòng máy báy A320.

Bên cạnh đó, hãng Airbus luôn muốn sử dụng công nghệ như là một thế mạnh nhằm cạnh tranh với đối thủ Boeing trên thị trường. Vào thập niên 70, hãng Airbus cho ra mắt dòng máy bay A300 có sử dụng vật liệu tổng hợp, loại vật liệu chưa từng được dùng trong ngành sản xuất máy bay dân dụng. Đến thập niên 80, Airbus lại giới thiệu hệ thống điều hành không dây (FBW) mới lần đầu tiên xuất hiện trong ngành máy bay dân dụng.

Trong khi Airbus nhắm vào yếu tố kỹ thuật, chất lượng, số lượng hành khách có thể chuyên chở mỗi chuyến bay để tạo nên ưu thế cạnh tranh, thì Boeing lại nhắm đến hiệu suất cho các công ty hàng không. Chiến lược của Boeing vô cùng rõ ràng khi nhắm đến khả năng tiết kiệm nhiên liệu, giảm thiểu giá thành duy tu, bảo dưỡng, cũng như gia tăng tối đa lợi ích cho các hãng hàng không sau mỗi chuyến bay.

Airbus là kẻ sinh sau đẻ muộn nhưng đang cạnh tranh ngang ngửa với anh cả Boeing

Dẫu vậy, chiến lược chính của Airbus và Boeing cũng đem lại nhiều rủi ro. Do chi phí sản xuất cao nên những máy bay của Airbus thường đắt đỏ hơn Boeing, kèm theo đó là việc quản lý dòng tiền không hiệu quả khiến nhiều lần Airbus phải nhờ cậy đến sự trợ giúp từ chính phủ nhằm tránh phá sản.

Trong 35 năm tính đến năm 2005, Airbus đã phải nhận 17 tỷ USD tiền vay cứu trợ từ chính phủ để có thể duy trì tiếp tục kinh doanh. Tất nhiên, Boeing cũng rất nhiều lần gặp phải khó khăn không kém. Họ đã nhận được 23 triệu USD trợ giúp từ Chính phủ trong suốt 13 năm tính đến năm 2005.

Ngược lại, việc quá chú trọng vào hiệu quả lợi ích cho các hãng hàng không khiến Boeing gặp khá nhiều rắc rối về chất lượng máy bay. Tất nhiên, Airbus cũng gặp phải nhiều vụ bê bối chất lượng chẳng kém.

Mặc dù có chiến lược chính là vậy, cả 2 hãng hàng không đều sản xuất máy bay ở mọi phân khúc. Mỗi khi một hãng ra dòng máy bay mới thì phía còn lại cũng chào hàng sản phẩm mới để cạnh tranh.

Hiện cả Boeing và Airbus đang cạnh tranh nhau về thị phần tại Trung Quốc và đều đang có những cải tiến về trọng lượng máy bay và hiệu quả sử dụng nhiên liệu.

Trong lĩnh vực động cơ máy bay, cuộc chiến Airbus và Boeing đã khiến các hãng sản xuất động cơ được hưởng lợi.

Thông thường, các hãng sản xuất máy bay thường muốn có ít nhất 2 lựa chọn cho động cơ máy bay. Tuy nhiên, những nhà sản xuất động cơ máy bay lớn như General Electric, Rolls Royce hay Pratt&Whitney lại muốn được trở thành nhà cung cấp duy nhất. Cuộc cạnh tranh giữa Airbus và Boeing đã gián tiếp khiến các hãng sản xuất động cơ máy bay này thường đạt được ưu thế mà họ mong muốn.

Nhiều dòng máy bay của cả 2 hãng như Boeing 737-300, Airbus A340-500&600, Airbus A350XWB, Boeing 747-8 đều chỉ sử dụng một loại động cơ duy nhất không thể thay thế.

Tuy nhiên, hai sản phẩm mới nhất của Airbus và Boeing là A380 và Boeing 787 Dreamliner đều có thể sử dụng 2 loại động cơ khác nhau.

Số đơn hàng và máy bay đã giao của Boeing và Airbus qua các năm

Một khía cạnh nữa liên quan đến cuộc chiến của Airbus và Boeing là tỷ giá. Do là một công ty có trụ sở tại Mỹ nên hầu hết các máy bay của Boeing đều được định giá bằng đồng USD. Điều này dẫn đến tình trạng chi phí sản xuất cũng như giá bán của hãng gặp bất lợi hơn Airbus khi giá đồng USD tăng so với Euro thời gian qua.

Trong khi đó, hãng Airbus dù cũng bán sản phẩm bằng đồng USD nhưng có chính sách linh hoạt hơn. Một số thương vụ mua bán máy bay tại Châu Á và Trung Đông thậm chí được giao dịch bằng các loại ngoại tệ khác nhau.

Mặc dù vậy, do biến động tỷ giá thời gian gần đây cũng như độ trễ giữa thời gian ký hợp đồng và thời gian giao hàng, Airbus và Boeing đều có thể kiếm thêm lợi nhuận hoặc bị thua lỗ sau các thương vụ.

Ngoài ra, nói đến máy bay dân dụng thì an toàn là vấn đề khá quan trọng và cả Airbus lẫn Boeing đều có những tiêu chuẩn nghiêm ngặt về khả năng bảo hiểm cho máy bay mà họ sản xuất ra. Tuy nhiên, cả 2 tập đoàn đều tránh so sánh về mức độ an toàn với đối thủ khi bán sản phẩm.

Cuối cùng, giá cả của máy bay là lĩnh vực mà Airbus và Boeing cạnh tranh gay gắt nhất nhằm mở rộng thị phần. Bảng giá đưa ra bởi 2 hãng sản xuất máy bay trên thường không chính xác bởi công ty có thể bán dưới mức giá chào để lấy được hợp đồng.

Bất phân thắng bại

Trong khoảng 10 năm kể từ 2007-2016, hãng Airbus đã nhận được khoảng 9.985 đơn đặt hàng nhưng mới chỉ bàn giao 5.644 chiếc máy bay. Hãng Boeing nhận được 8.978 đơn hàng nhưng chỉ mới bàn giao 5.718 chiếc máy bay trong cùng kỳ. Tất nhiên, 2 hãng sản xuất máy bay này luôn chỉ trích nhau về chất lượng, tố cáo nhau nhận được sự trợ giúp không công bằng từ chính phủ cũng như xung đột lợi ích trên nhiều khía cạnh khác.

Xét theo doanh thu toàn cầu năm 2014, Boeing vượt qua Airbus để trở thành hãng sản xuất máy bay hàng đầu thế giới, nhưng mức chênh lệch là không quá nhiều. Nếu tính trong nửa đầu năm 2015, hãng Boeing có tổng doanh thu 46,69 tỷ USD, tính cả lĩnh vực sản xuất máy bay chiến đấu, trong khi Airbus chỉ thu về 28,89 tỷ USD.

Năm 2017, số liệu cũng cho thấy Boeing nhỉnh hơn Airbus về doanh thu. Hãng sản xuất máy bay từ Mỹ thu về 92,2 tỷ USD, trong khi Airbus chỉ thu về 79,5 tỷ USD. Hiện vẫn chưa rõ trong thời gian tới hãng máy bay nào sẽ thắng thế trong cuộc đua sản xuất máy bay. Trong khi Airbus từng gặp rắc rối lớn với loại máy báy khổng lồ A380, loại máy bay lớn nhất thế giới thì Boeing gần đây cũng chịu ảnh hưởng không kém từ những sự cố tai nạn máy bay do mình sản xuất.