Bất chấp trừng phạt khắc nghiệt, EU vẫn làm ăn với Nga

Kể từ Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine hồi tháng 2/2022, EU đã áp đặt 10 vòng trừng phạt nhằm vào Moscow, trong đó có những biện pháp được xem là khắc nghiệt nhất đối với một quốc gia nước ngoài.

Theo EU, các biện pháp trừng phạt của khối là nhằm cắt giảm doanh thu của Nga và khả năng tiếp cận công nghệ của Điện Kremlin. Dù vậy, một số báo cáo của Nghị viện châu Âu cho rằng, tác động “sẽ không đủ mạnh để hạn chế khả năng tiến hành chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine trong năm 2023”.

Nhiều hoạt động thương mại vẫn diễn ra giữa 27 thành viên của EU với Nga. Đó là kết quả của việc vận động hành lang thành công, việc EU không sẵn sàng chịu tác động kinh tế nặng nề hơn và lo ngại về tác động sâu rộng đối với chuỗi cung ứng toàn cầu.

Năm 2021, Nga là đối tác thương mại lớn thứ 5 của EU, với giá trị trao đổi hàng hóa là 258 tỷ euro (280 tỷ USD). Các mặt hàng chính EU nhập khẩu từ Nga là nhiên liệu, gỗ, sắt thép và phân bón.

Theo dữ liệu mới nhất có sẵn từ Cơ quan Thống kê châu Âu (Eurostat), tổng cộng, từ tháng 3/2022 cho đến hết tháng 1/2023, EU đã nhập khẩu hàng hóa trị giá 171 tỷ Euro (186 tỷ USD) từ Nga. Con số này vượt xa mức 60 tỷ Euro (65 tỷ USD) - số tiền mà EU đã viện trợ cho Kiev trong hơn 1 năm kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng phát.

Khí tự nhiên hóa lỏng

EU đã cấm nhập khẩu than đã và dầu mỏ vận chuyển bằng đường biển của Nga vào năm 2022, Khí đốt không nằm trong lệnh trừng phạt của EU nhưng Moscow đã cắt giảm lượng khí đốt vận chuyển qua đường ống tới châu Âu kể từ khi phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine. Năm 2022, EU nhận được lượng khí đốt của Nga ít hơn 40% so với những năm gần đây.

Khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) lại là một câu chuyện khác. Theo phân tích của EU, việc cung cấp LNG của Nga tới châu Âu đã tăng lên đáng kể từ sau xung đột, lên 22 tỷ m3 vào năm 2022 tăng đáng kể so với mức 16 tỷ m3 trong năm 2021.

Khối lượng LNG nhỏ hơn so với lượng khí đốt Nga vận chuyển qua đường ống, vốn ở mức 155 tỷ m3 mỗi năm trước xung đột. Tuy nhiên, sự gia tăng đã khiến một số quốc gia yêu cầu có một lựa chọn pháp lý theo luật của EU để chặn nhập khẩu LNG.

Lĩnh vực hạt nhân

Tương tự như LNG, không có biện pháp trừng phạt nào đối với ngành công nghiệp hạt nhân của Nga. Đây là lĩnh vực mà Hungary và Bulgaria công khai phản đối.

Theo Eurostat, EU nhập khẩu các sản phẩm công nghiệp hạt nhân của Nga đạt tổng trị giá gần 750 triệu Euro (814 tỷ USD) vào năm 2022. Cơ quan hạt nhân của EU (Euratom) cũng cho biết, Nga đã cung cấp 1/5 lượng uranium được sử dụng tại các cơ sở của EU vào năm 2021.

Bộ năng lượng Pháp phản đối các phần trong báo cáo của Greenpeace hồi tháng 2/2023 trong đó nói rằng Paris đã tăng mạnh nhập khẩu urani làm giàu từ Nga kể từ sau khi xung đột Nga-Ukraine bùng phát. Paris cho biết, việc tạm dừng các hợp đồng của họ với Nga sẽ tốn kém hơn là tiếp tục.

Kim cương

Số liệu của Eurostat cho thấy, EU đã mua số kim cương trị giá 1,4 tỷ Euro (1,52 USD) của Nga vào năm 2022. Khối này không cấm nhập khẩu đá quý cũng như không đưa công ty khai thác Alrosa do nhà nước Nga kiểm soát vào danh sách đen thương mại.

Bỉ, nơi có trung tâm giao dịch kim cương lớn nhất thế giới Antwerp, đã làm mất lòng những người diều hâu trong khối bằng cách vận động hành lang chống lại việc EU độc chiếm kim cương của Nga.

EU, Mỹ và các nền kinh tế G7 khác hiện đang làm việc về một hệ thống truy xuất nguồn gốc để cùng nhau gây áp lực cho lĩnh vực kim cương của Nga. Trung tâm Kim cương Thế giới Antwerp nói rằng, để hệ thống này có hiệu quả, cần phải có sự tham gia của Ấn Độ - quốc gia không phải là thành viên G7.

Hóa chất và nguyên liệu thô

Theo Eurostat, EU nhập khẩu 2,6 tỷ Euro (2,82 tỷ USD) phân bón của Nga vào năm ngoái, tăng hơn 40% so với năm 2021.

Kali từ Nga và Belarus bị hạn chế hoặc cấm rất nhiều ở EU. Nhưng các loại phân bón khác bao gồm cả urê, niken của Moscow vẫn được "lưu thông" tại nhiều quốc gia trong khối.

Trong số các nguyên liệu thô không bị ảnh hưởng bởi lệnh trừng phạt có niken, chủ yếu được sử dụng để sản xuất thép không gỉ. EU đã nhập khẩu khối lượng niken của Nga trị giá 2,1 tỷ euro vào năm 2021 và 3,2 tỷ euro (3,47 tỷ USD) vào năm 2022.

Những tên tuổi lớn nằm ngoài danh sách trừng phạt

Có gần 1.700 cá nhân và tổ chức nằm trong danh sách trừng phạt của EU nhưng nhiều tên tuổi lớn của Nga không có trong đó như Alrosa và Rosatom. Gazprombank - chi nhánh tài chính của công ty độc quyền khí đốt Gazprom của Nga - và nhà sản xuất dầu mỏ tư nhân lớn thứ hai của Nga Lukoil cũng không nằm trong danh sách đen.