Cán bộ ngồi phòng lạnh thì sao mà hiểu được!

Sáng nay 25-7, Tổ công tác của Thủ tướng kiểm tra các Bộ, cơ quan, địa phương trong việc thực hiện các giải pháp đẩy nhanh tiến độ giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công năm 2017. Cuộc họp do Tổ trưởng Tổ công tác Mai Tiến Dũng – Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ (VPCP) chủ trì.

Đại diện Tổ công tác của Thủ tướng báo cáo kết quả giải ngân vốn đầu tư công năm 2017 của Bộ, cơ quan, địa phương, tổng số kế hoạch chi đầu tư phát triển nguồn vốn NSNN năm nay là trên 357.000 tỉ đồng (gốm 307 tỉ vốn ngân sách, 50.000 tỉ đồng vốn trái phiếu Chính phủ ).

Số vốn trái phiếu năm 2016 chưa phân bổ được Quốc hội cho phép chuyển sang năm 2017 có thêm 16.500 tỉ đồng.

Tính đến ngày 15-6, tổng số vốn thanh toán là 85.000 tỉ đồng, đạt 23,9% tổng kế hoạch năm 2017 và 27,6% kế hoạch vốn được Quốc hội phân bổ và Thủ tướng giao.

Trong đó, vốn trái phiếu là 323 tỉ đồng, đạt 0,6% tổng kế hoạch vốn. Vốn NSNN là gần 85.000 tỉ đồng, đạt 27,6% tổng kế hoạch vốn. Phần vốn trái phiếu từ năm 2016 chuyển sang cũng mới giải ngân được 217 tỉ đồng trên tổng số 16.500 tỉ đồng, đạt 1,3%.

Điều đáng nói là việc giải ngân chậm khiến Chính phủ phải gánh lãi vay của dân. Hết năm 2017, nợ công sẽ tăng lên mức 65% - chạm trần nợ Quốc hội đề ra. Nợ công chạm trần, Chính phủ sẽ phải tính đến vay nợ trong nước. Để vay nợ, bù đắp bội chi, các công cụ điều hành vĩ mô như công cụ lãi suất, tỷ giá… sẽ được sử dụng. Điều này sẽ gây áp lực lên lạm phát và toàn bộ nền kinh tế, việc huy động phát hành trái phiếu Chính phủ xong rồi không tiêu được, chậm tiêu lại quay nằm ở ngân hàng là tiền "luẩn quẩn".

Báo cáo của Tổ Công tác cũng chỉ rõ 13 bộ, ngành, địa phương có tỷ lệ giải ngân thấp là: Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH-ĐT), Ngoại giao, Y tế, Ngân hàng Nhà nước (NHNN), Uỷ ban Dân tộc, TTXVN, Hội Cựu chiến binh, TP Hà Nội, TP HCM, TP Đà Nẵng, tỉnh Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh (tỷ lệ chỉ từ 4-xấp xỉ 20%).

Bộ trưởng, Chủ nhiệm VPCP Mai Tiến Dũng cho biết một trong những địa điểm nghẽn của nền kinh tế là giải ngân vốn chậm mà vẫn phải trả lãi vốn vay. Lúc nào kho bạc cũng có 120.000 tỉ đồng, vốn ngân sách nhà nước (NSNN) cũng được bố trí sớm (còn 4.000 tỉ đồng) mà không tiêu được.

" Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc rất quan tâm vấn đề này và nhắc tôi phê bình 13 nơi mà nguyên nhân là trách nhiệm lãnh đạo bộ ngành địa phương, chậm trễ do thủ tục, giải phóng mặt bằng, năng lực đơn vị thị công có hạn, do chỉ đạo thiếu quyết liệt của lãnh đạo. Thủ tướng còn nghe có hiện tượng tăng tỉ lệ giải ngân nhưng tiền không vào công trình mà lấy tiền gửi ngân hàng. Đây là mẹo, "nghệ thuật" không tốt. Nếu có trường hợp này thì không thể chấp nhận, đây là tiền phục vụ đầu tư. Có đơn vị có khối lượng xây dựng thật nhưng khắt khe trong ứng vốn cũng gây chậm trễ".

Thủ tướng cũng yêu cầu cuộc họp góp ý điều chỉnh Luật Đầu tư công để thúc đẩy đầu tư và luật đi vào cuộc sống. "Có tiền, có vốn mà không tiêu được là do thủ tục và chỉ đạo thiếu quyết liệt của người đứng đầu. Đặc biệt cần xem lại năng lực của đơn vị thi công"- Bộ trưởng Mai Tiến Dũng nhấn mạnh.

Đại diện Bộ KĐ-ĐT cho biết Bộ có 7/11 dự án chậm tiến độ. Trong đó có 3 dự án sử dụng vốn ODA hỗ trợ kỹ thuật; 4 dự án cải tạo, xây dựng trụ sở, điển hình là Học viện Chính sách Phát triển giải ngân chưa được 20%, trong khi chiếm 50% số vốn cấp cho bộ. Lý do chậm do thay đổi quy định thẩm định giữa Bộ Xây dựng và Sở Xây dựng Hà Nội "đùn đẩy" nhau, mất 9 tháng (tháng 10-2016 đến 7-2017).

Trước việc này, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng nói: "Chỉ thủ tục giữa Bộ với Bộ mà còn mất 9 tháng thế này thì địa phương với Bộ còn mất bao lâu. Công khai việc này để thấy trách nhiệm của Bộ".

Đại diện Bộ Ngoại giao nhận phê bình của Thủ tướng Chính phủ và xin tiếp thu xong cũng nêu lý do chậm trễ trong việc xây dựng trụ sở Bộ Ngoại giao là vốn Bộ KH-ĐT đến 25-6 mới cấp (chậm 6 tháng).

Trước việc này, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng gay gắt nói: "Bộ KH-ĐT vẽ, sáng tác thêm thủ tục, chứ chẳng có ai chỉ đạo, quy định nào như thế. Tiền giao cho chủ đầu tư từ năm ngoái chứ còn phải cấp mới đâu. Cứ cho cán bộ ở Bộ về địa phương là hiểu vấn đề ngay, cứ ngồi trong phòng lạnh sao hiểu hết được thực tế đời sống như thế nào".

Đại diện TP Đà Nẵng giải trình việc giải ngân chậm chủ yêu là tắc giải phóng mặt bằng. Đà Nẵng có dự án ODA rất lớn, trước đây vốn ODA là giải ngân theo tiến độ dự án chứ không phải theo năm nên giải ngân chậm. Đề nghị được giải ngân theo tiến độ dự án.

Về đề xuất này, Thứ trưởng Bộ KH-ĐT Đào Quang Thu giải thích do quy định của Luật Ngân sách nhà nước, hàng năm đều phải giao vốn để kiểm soát bội chi, lãi vay vốn nước ngoài. "Tuy nhiên, tới đây cũng phải sửa quy định giao vốn theo năm nhưng cũng chặt chẽ là không quá 5 năm như cấp vốn trung hạn" – ông Thu chia sẻ.

Bộ trưởng Mai Tiến Dũng báo cáo Thủ tướng giải ngân chậm trong khi là nơi tổ chức APEC vào cuối năm. "Thủ tướng còn phải ngạc nhiên đặt câu hỏi sao Đà Nẵng giải ngân chậm thế?".

Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Đào Minh Tú cho biết số vốn không giải ngân có 73 tỉ thôi nhưng chỉ giao có 7 tỉ còn trên 65 tỉ đồng. Còn dự án xây dựng nhà máy in tiền quốc gia mới sẽ đảm bảo giải ngân đúng tiền độ. Quyết định phê duyệt đầu tư từ năm 2009 nhưng đến 2017 thì vẫn lúng túng chưa biết việc cân đối vốn như thế nào, với số tiền 5.700 tỉ đồng. Nhưng nhà nước nói chỉ cấp 1 nửa còn lại là vốn ODA nhưng thực tế chỉ thu xếp được 2.000 tỉ đồng và đến nay cũng chỉ thu xếp 610 tỉ đồng. Còn vốn ODA thì đến nay cũng chưa biết có vay được không hay vay theo kiểu gì. "Dự lớn như Nhà máy in tiền quốc gia mà còn chậm như vậy thì dự án nhỏ đã bị phê bình"- ông Tú bày tỏ.

Đặc biệt là thủ tục rất phức tạp ví dụ thẩm định xây dựng tập trung về một đầu mối Bộ Xây dựng mà quá nhiều việc nên mất quá nhiều thời gian.

Theo ông Đào Minh Tú, thêm một vấn đề nữa là Tổng kho tiền phía Nam (quận 1, TP HCM) có tuổi thọ trên 100 năm (do người Pháp xây dựng) thường xuyên bị ngập lụt, chịu ảnh hưởng triều cường. NHNN đã có đề xuất dựng tổng kho mới ở quận 12. Hiện công tác chuẩn bị, nguồn vốn đã có muốn được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt sớm vì dự án này ảnh hưởng đến an ninh tiền tệ quốc gia.