Cần thay đổi tư duy mọi FDI 'chảy' vào Việt Nam đều phải tốt!

Điểm đầu tư hấp dẫn

Theo tiến sĩ Hà Thị Cẩm Vân - Khoa Kinh doanh, Trường Đại học RMIT Việt Nam, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế Việt Nam suốt vài thập kỷ qua. Cụ thể, dòng vốn FDI đổ vào Việt Nam đã tăng đáng kể trong 3 thập kỷ qua, từ 180.000 USD năm 1990 lên 15,7 tỷ USD năm 2021.

FDI đã giúp Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế ấn tượng, trung bình 6,8%/năm từ 2016 - 2019, đưa Việt Nam trở thành một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất trong khu vực. Năm 2020, Việt Nam nằm trong số 20 nền kinh tế thu hút FDI nhiều nhất.

Theo Fitch Solutions, Việt Nam cũng là một trong những nền kinh tế mở hàng đầu châu Á.

Trong 5 tháng đầu năm nay, dòng vốn vào Việt Nam đạt gần 11 tỷ USD, bằng 92,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Tổng vốn đăng ký cấp mới hơn 5,2 tỷ, tăng gần 28% so với cùng kỳ năm 2022.

Bà Vân cho rằng, Việt Nam đã cải thiện chất lượng quản trị và tích cực tham gia vào nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) để thu hút thêm FDI, nhưng nhiều thách thức phát sinh hơn trong năm 2023 có thể tác động tiêu cực đến dòng vốn FDI vào Việt Nam năm nay.

Trước hết, bất ổn kinh tế toàn cầu trong năm 2023 khiến tình hình phục hồi chậm lại. Trong quý I, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam phải đối mặt với nhu cầu quốc tế sụt giảm đáng kể, có thể khiến quy mô sản xuất bị thu hẹp.

Thứ hai, các nhà đầu tư đang có xu hướng tìm kiếm cơ hội đầu tư vào quốc gia lân cận để rút ngắn bớt chuỗi cung ứng. Đây là hiện tượng mới khởi nguồn từ đại dịch và được gọi là “đầu tư lân cận” - nearshoring. Nhiều nước như Hàn Quốc, Nhật Bản - nằm trong nhóm những nguồn FDI lớn nhất của Việt Nam thì Mỹ và một số nước trong EU - đều đang cố gắng hạn chế đầu tư ra nước ngoài bằng cách giảm thuế thu nhập doanh nghiệp và ưu đãi đầu tư trong nước để thu hồi vốn đầu tư nước ngoài. Điều này làm tăng thêm thách thức cho Việt Nam trong việc thu hút FDI.

Thứ ba là chương trình thuế tối thiểu toàn cầu, đề cập đến đề xuất thiết lập mức thuế tối thiểu cho các tập đoàn đa quốc gia (MNC) trên toàn thế giới. Tháng 7/2021, đại diện từ 131 quốc gia đã đồng thuận trên khung thuế tối thiểu toàn cầu ít nhất là 15%. Chương trình này có thể thúc đẩy đầu tư vào các quốc gia có cơ sở hạ tầng vững chắc, lao động lành nghề và các yếu tố phi thuế hấp dẫn, vì ít phải cân nhắc về thuế hơn.

Thứ tư, trong khi các nước khác trong khu vực như Thái Lan và Malaysia với nguồn lực tốt hơn đã tăng cường thu hút FDI bằng cách giảm thuế hoặc hỗ trợ nhiều hơn cho các nhà đầu tư nước ngoài, Việt Nam đang trở thành điểm đến kém hấp dẫn hơn trước. Thu hút FDI đơn thuần thông qua lao động giá rẻ không phải là giải pháp cho FDI chất lượng. Thay vào đó, sự hấp dẫn cần phải dựa trên các khía cạnh khác chứ không đơn thuần là mức tiền công thấp nữa.

Nên làm gì?

Tiến sĩ Daniel Borer - khoa Kinh doanh, Trường Đại học RMIT Việt Nam - kiến nghị, để thu hút vốn FDI thì Việt Nam cần đơn giản hóa thủ tục hành chính. Điều này sẽ giúp thu hút nhiều nhà đầu tư nước ngoài hơn, có thể thực hiện được thông qua việc triển khai tăng cường số hóa và nâng cao tính minh bạch. Những quốc gia như Singapore, Nhật Bản và Hàn Quốc đã chứng minh rằng các công ty nước ngoài không nản lòng bởi chi phí thiết lập FDI cao.

Vấn đề nữa được ông Daniel Borer lưu ý là cải thiện cơ sở hạ tầng. Hiện, chất lượng cơ sở hạ tầng như giao thông, viễn thông và năng lượng, là yếu tố quan trọng trong việc thu hút các nhà đầu tư nước ngoài.

Việt Nam cần phát triển lực lượng lao động lành nghề để thu hút thêm các nhà đầu tư nước ngoài. Chính phủ có thể đầu tư vào các chương trình giáo dục và đào tạo với mục tiêu cung cấp kỹ năng và kiến thức cần thiết cho lực lượng lao động. Điều này sẽ giúp Việt Nam trở nên hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư nước ngoài vì họ có thể hưởng lợi từ lực lượng lao động tri thức và có tay nghề.

Cuối cùng, ông Daniel Borer cho rằng, các FDI mới cần phải đáp ứng được những tiêu chí tối thiểu. Chúng ta cần thay đổi tư duy - mọi FDI chảy vào Việt Nam đều phải tốt.