Câu chuyện về thành phố Thượng Hải hiện đại nhìn từ toà nhà chung cư hơn 90 tuổi

Việc xây dựng Tòa nhà chung cư Embankmen là một sự kiện mang tính bước ngoặt vào những năm 1930 ở Thượng Hải. Đây là chung cư cao tầng đầu tiên ở Trung Quốc. Nó được xây dựng dọc theo sông Tô Châu và thuộc sở hữu của ông trùm bất động sản Victor Sassoon.

Được coi là "tòa nhà chung cư đầu tiên ở Viễn Đông", nơi đây được trang trí theo phong cách nghệ thuật đại diện cho đỉnh cao của sự hiện đại vào thời điểm đó. Bên trong lớp vỏ bê tông khổng lồ của nó, các kiến trúc sư đã nhồi nhét 194 căn hộ và khoảng 20 phòng cho người giúp việc trên mỗi tầng trong số sáu tầng của nó.

Hình ảnh toà Embankmet vào những năm 1960.

Kể từ đó đến nay, tòa nhà đã chứng kiến gần chín thập kỷ lịch sử hiện đại đầy biến động của Thượng Hải. Nó vẫn đứng vững qua Chiến tranh Trung-Nhật và trận chiến giành Thượng Hải trong cuộc nội chiến ở Trung Quốc. Năm 1938, tòa nhà cũng được sử dụng để làm nơi cư trú cho hàng nghìn người tị nạn Do Thái chạy trốn sự đàn áp của Đức Quốc xã.

Trong thời kỳ này, Tòa nhà chung cư là hiện thân cho cấu trúc xã hội của Thượng Hải xưa - cả chủ nghĩa thế giới và chủ nghĩa thực dân của nó. Trước khi chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, tòa nhà này chỉ dành cho gia đình các nhân viên văn phòng người nước ngoài và các bảo mẫu người Trung Quốc của họ.

Sau khi chiến tranh kết thúc, ngày càng nhiều các chuyên gia Trung Quốc, quan chức chính phủ và nhân viên Liên hợp quốc bắt đầu chuyển đến. Văn phòng của hầu hết các hãng phim Hollywood đều đặt cửa hàng tại đây. Bản sao của các bộ phim Hollywood sẽ đến từ Mỹ và được cất trữ trong Tòa nhà chung cư này, trước khi được phân phối đi khắp Trung Quốc.

Sau năm 1949, quyền sở hữu tòa nhà được chuyển từ công ty của Sassoon cho chính quyền Cộng sản mới. Một số lượng lớn các giáo sư, nghệ sĩ và quan chức chính phủ đã được chỉ định cư trú tại đây, tạo nên một cộng đồng sôi động.

Sau đó, vào cuối những năm 1990, đã xảy ra một sự thay đổi hoàn toàn. Chính phủ bắt đầu cho phép mua, bán và cho thuê các căn hộ trong Tòa nhà chung cư như một phần của cải cách thị trường. Tòa nhà một lần nữa trở thành một không gian quốc tế, khi nhiều người nước ngoài bắt đầu quay trở lại.

Trong số những người mới đến có tôi và cộng sự của tôi trong dự án này, Kim Ye nói. Kim, sinh ra ở Thượng Hải vào những năm 1980, đã trở thành một nghệ sĩ thị giác (visual artist) sau khi theo học tại Học viện nghệ thuật Central Saint Martins ở Vương quốc Anh. Từ năm 2004, anh sống ở London, Hong Kong, New York và Berlin. Tuy nhiên, khi dịch COVID-19 xảy ra khiến việc di chuyển giữa các quốc gia gặp nhiều khó khăn, anh quyết định chuyển về quê hương để được sống gần bố mẹ.

Kể từ lúc đó, anh rất quan tâm đến tòa nhà chung cư này. Khoảng 20 tuổi, anh thường đến đó để tổ chức tiệc tùng với bạn bè. Ký ức chính của anh về nơi này là những hành lang tối tăm, đáng sợ mà anh phải vội vã đi qua để nhanh chóng đến được căn hộ của bạn bè. Khi đó, anh chưa bao giờ tưởng tượng rằng một ngày nào đó anh sẽ mua một căn hộ trong tòa nhà và trở thành một phần lịch sử của nó.

Sau khi chuyển đến, Kim đã rất ngạc nhiên trước hoàn cảnh xuất thân đa dạng của những người hàng xóm và xem họ như một nguồn cảm hứng quý giá. Mỗi cư dân đều khác biệt, thú vị và có câu chuyện của riêng họ để kể. Một số người trong đó đã sống trong Tòa nhà chung cư từ những năm 1940. 

Chính trong khoảng thời gian này, Chen Zhongwei đã gặp Kim. Anh cũng đã bị ám ảnh bởi tòa nhà, mặc dù vì những lý do khác. Kim và Chen Zhongwei nhanh chóng gắn bó với nhau vì tình yêu chung với ngôi nhà mới của mình. Đến thời điểm này, Kim đã bắt đầu ghi lại hình ảnh Tòa nhà và cư dân ở đây bằng chiếc máy ảnh Hasselblad của mình. Anh đã nhanh chóng mời Chen Zhongwei cộng tác làm dự án. Việc của Kim là chụp chân dung những người hàng xóm trong toà nhà, còn Chen Zhongwei sẽ thu thập những câu chuyện họ kể và thêm bối cảnh lịch sử vào đó.

Kết quả là "E.B. Portraits "- một dự án thu thập câu chuyện của hàng chục cư dân Tòa nhà chung cư với nhiều thế hệ, quốc tịch và hoàn cảnh kinh tế xã hội khác nhau. Cùng nhau, nó tạo thành một trò chơi ghép hình mà các mảnh được ghép lại  cho thấy một Thượng Hải có lịch sử phức tạp với tư cách là một trung tâm toàn cầu hóa. Kim đã quyết định giới thiệu dự án như một buổi trình diễn cá nhân của mình tại triển lãm PhotoFairs Thượng Hải năm nay.

Linh hồn của toà Embankment vẫn là cư dân của nó. Họ là những nhân chứng cho quá khứ của Trung Quốc. Trong một cộng đồng đa dạng như vậy, sự xung đột giữa bản sắc địa phương và quốc gia, giữa nhà mới và nhà cũ, luôn hiển hiện - và được camera của Kim ghi lại rõ ràng. Đó là một hình mẫu hoàn hảo về chủ nghĩa thế giới của Thượng Hải. 

Đây là những câu chuyện của họ

Ngoại Jiang hiện là cư dân lâu năm nhất của tòa nhà (E.B.). Bà sinh ra ở Zhabei (nằm ở rìa phía bắc của quận Jing’an  của Thượng Hải) vào năm 1939. Bà đã đến sống ở E.B. với mẹ mình, người lúc đó đang làm bảo mẫu cho một gia đình người Anh sống trong tòa nhà này, khi 5 tuổi.

Ngoại Jiang.

Bà đã chứng kiến sự đầu hàng của Nhật Bản vào năm 1945 và Đảng Cộng sản giải phóng Thượng Hải 4 năm sau đó. Bà vẫn nhớ khu vực xung quanh E.B. bị cuốn vào một trong những trận chiến ác liệt cuối cùng ở Thượng Hải. Ngày nay, Granny Jiang nổi tiếng trong tòa nhà vì là một tay chơi bài lão luyện. Tổ chức các trò chơi bài và đan áo len là sở thích chính của bà.

Lucy và bạn trai Yam đều là giáo viên dạy nhạc. Họ đã sống ở E.B. sáu năm. Cô đến từ Vương quốc Anh còn anh đến từ Philippines, nhưng họ đã gặp nhau ở Thượng Hải.

Cặp đôi dạy nhạc cho học sinh trường quốc tế và chơi trong các buổi hòa nhạc địa phương. Mối quan hệ của họ có thể được mô tả bằng thành ngữ Trung Quốc "qin se he ming" - một thuật ngữ chỉ sự kết hợp hài hòa. Bức ảnh này được chụp vào dịp kỷ niệm 12 năm ngày cưới của họ.

Lucy và bạn trai Yam.

Julius là một nhà thiết kế đến từ Hồng Kông. Anh đã sống ở E.B. trong bảy năm, nhưng đã chuyển căn hộ ba lần trong thời gian đó. Trước đây, anh chưa bao giờ cảm thấy Thượng Hải là nhà, và thường bay về Hong Kong vào mỗi cuối tuần. Nhưng kể từ khi đại dịch COVID-19 xảy ra, anh bắt đầu nghĩ rằng Thượng Hải có thể trở thành nơi mà mình có thể cư trú lâu dài. Giống như chú mèo Milou của mình, Julius luôn thức khuya và dậy muộn.

Julius và chú mèo Milou.

Ông Li sinh ra ở quận Hongkou của Thượng Hải vào năm 1935, tốt nghiệp Đại học Jiaotong  ở địa phương và chuyển đến E.B. vào năm 1965. Lúc đầu, ông ở chung một căn hộ với cư dân ban đầu của khu chung cư, cũng là đồng nghiệp của ông. Nhưng vào cuối những năm 1990, ông đã có thể mua toàn bộ một căn hộ trong tòa nhà từ ba gia đình khác.

Ông Li.

Với hai cậu con trai đã định cư ở Canada và Hong Kong, ông Li cảm thấy tự hào về những thành công trong cuộc sống. Những ngày này, ông cố gắng theo kịp thời đại. Ông thường xuyên sử dụng thiết bị kỹ thuật số, thanh toán bằng ứng dụng xã hội WeChat, mua sắm và đọc tin tức trên điện thoại thông minh.

Fon, một giáo viên người Mỹ gốc Thái, đã trải qua kỳ nghỉ lễ Quốc khánh ở Thượng Hải một năm. Trong chuyến đi của mình, cô tình cờ gặp Adam, một nhà nghiên cứu chuyên về các tòa nhà và địa điểm lịch sử ở Thượng Hải, trong đó có E.B. Sau khi trò chuyện, cặp đôi nhận ra rằng họ từng là bạn học tại cùng một trường đại học ở Hoa Kỳ.

Fon và Adam.

Đó là nơi bắt đầu hành trình yêu của họ. Hiện họ sống cùng nhau ở  E.B. trong một căn hộ được trang trí theo phong cách Chinoiserie của những năm 1930, và có thêm nhiều người bạn mới trong tòa nhà.

Yuanyuan và chồng cô là một cặp vợ chồng thuộc thế hệ Y. Họ chuyển đến E.B. sau khi kết hôn từ sáu năm trước. Họ vừa là nhà thiết kế, vừa tư vấn chuyên môn cho những người hàng xóm của mình trong quá trình cải tạo tòa nhà vào năm 2021.

Yuan Yuan và chồng.

Anna, người gốc New Zealand nhưng là cư dân của Thượng Hải trong hơn một thập kỷ, đã chuyển đến E.B. với chồng vào năm 2018. Tuy nhiên, chồng cô đã bị mắc kẹt ở Hồng Kông trong suốt đại dịch COVID-19. Cặp đôi thích sưu tập đồ cổ và căn hộ của họ giống như một viện bảo tàng. Gia đình chồng cô là người Scotland và người Mã Lai gốc Hoa, nhưng anh lớn lên ở Hồng Kông.

Anna.

Odet.

Odet, người gốc Tây Ban Nha, đã sống ở E.B. trong 11 năm. Cô có  hiểu biết sâu sắc về lịch sử và kiến trúc của quận Hongkou, nơi E.B. tọa lạc.

Giống như cha cô, một nhà sản xuất phim ở Tây Ban Nha, Odet đã trở thành một nhà sản xuất và sử gia. Cô đã thực hiện nhiều video về lịch sử của Thượng Hải và Trung Quốc. Cô cũng thường xuyên giảng dạy cho các sinh viên đại học Trung Quốc và quốc tế, dạy họ cách kể những câu chuyện lịch sử qua phim.

Chris và Sam.

Chris, đến từ Vương quốc Anh. Lần đầu tiên anh đến Thượng Hải là trong một chuyến trao đổi sinh viên đến Đại học Fudan vào những năm 1980. Bạn đời của anh, Sam, là con của của cặp đôi người Ý và Thụy Điển. Cô đã trải qua những năm tháng tuổi thơ với các cuộc di chuyển từ nước này sang nước khác.

Cặp đôi gặp nhau ở Hồng Kông, trước khi định cư ở Thượng Hải. Họ đã sống ở E.B. trong 15 năm. Sam là một nhà tâm lý học và chuyên gia quản lý xung đột, trong khi Chris là một nhà phân tích rủi ro.

Tham khảo Sixth Tone