Chủ nghĩa bảo hộ lương thực 'trỗi dậy': 30 quốc gia tham gia - các nước nghèo chịu tổn thương nặng nề vì giá cả leo thang

Danh sách các nước tham gia bảo hộ lương thực ngày càng kéo dài

Động thái mới của các nước cho thấy chủ nghĩa bảo hộ đang xuất hiện trở lại trên thị trường lương thực toàn cầu. Hiện tượng này đang làm trầm trọng thêm bài toán mà chính phủ các nước đang đối mặt: lạm phát liên tục ở mức cao, tăng trưởng kinh tế chững lại, và căng thẳng địa chính trị âm ỉ.

Các biện pháp bảo hộ trên khiến hóa đơn nhập khẩu thực phẩm của các nước phụ thuộc vào nguồn cung quốc tế tăng thêm, chủ yếu là các quốc gia đang phát triển và những nước nghèo bậc nhất thế giới.

Danh sách một số quốc gia thực hiện lệnh hạn chế và cấm xuất khẩu các mặt hàng lương thực.

Ngày 23/5, Malaysia ban hành lệnh cấm xuất khẩu thịt gà, trong bối cảnh quốc gia Đông Nam Á này đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn cung nội địa và giá cả leo thang. Khối lượng thịt gà xuất khẩu của Malaysia là 3,6 triệu tấn/tháng.

Động thái trên khiến Singapore quan ngại vì nước này phụ thuộc lớn vào nguồn cung lương thực của Malaysia. Theo số liệu chính thức, khoảng 33% lượng thịt gà nhập khẩu của Singapore trong năm 2021 là từ Malaysia.

Trước đó Ấn Độ ban hành lệnh cấm xuất khẩu lúa mì và chuẩn bị hạn chế cả xuất khẩu đường. Indonesia cũng giới hạn bán dầu cọ và một số quốc gia khác ban hành hạn ngạch ngũ cốc.

Mới đây nhất, Ấn Độ tiếp tục muốn giới hạn xuất khẩu đường ở mức 10 triệu tấn trong năm tài khóa sẽ kết thúc vào tháng 9 tới. Thông tin trên đã kéo giá hợp đồng tương lai đường trên sàn hàng hóa London tăng 1% trong phiên 25/5.

Việc này được dự báo có thể tạo ra biến động lớn trên thị trường toàn cầu, bởi Ấn Độ hiện là nhà xuất khẩu đường lớn thứ 2 trên thế giới chỉ sau Brazil. Các khách hàng chính của nước này gồm Bangladesh, Indonesia, Malaysia và Dubai.

Được biết, xuất khẩu đường tại Ấn Độ đã đạt kỷ lục 7,2 triệu tấn hồi năm ngoái, chủ yếu được thúc đẩy nhờ trợ cấp của chính phủ. Năm nay, lượng đường xuất khẩu dự kiến đạt từ 9 - 11 triệu tấn, trong đó 8,5 triệu tấn đường đã được cam kết xuất khẩu từ 1/10 năm ngoái.

Ấn Độ không đơn độc. Ngoài quốc gia Nam Á này, Ai Cập, Kazakhstan, Kosovo và Serbia cũng đã cấm xuất khẩu lúa mì. Chưa dừng lại ở đó, các nước khác cũng đã tiến tới hạn chế xuất khẩu lương thực để hạn chế thiệt hại từ cuộc chiến tại Ukraine đối với người tiêu dùng trong nước.

Người dân lao đao vì giá cả tăng cao

Hãng tin Bloomberg cảnh báo các quốc gia nghèo nhất sẽ chịu ảnh hưởng lớn nhất do giá lương thực tăng mạnh và tình trạng thiếu hụt lương thực, nhưng các nền kinh tế giàu có hơn cũng bị tác động mạnh.Ví dụ gần 10 triệu người Anh cắt giảm lương thực vào tháng 4 trong bối cảnh khủng hoảng chi phí sinh hoạt. Các nhà hàng Mỹ đang giảm kích thước khẩu phần ăn, trong khi Pháp cam kết cấp phiếu thực phẩm cho một số hộ gia đình.

"Các hộ gia đình có thu nhập thấp hơn ở Anh và Mỹ đang phải vật lộn để tự kiếm ăn", bà Sonia Akter, phó giáo sư ngành nông nghiệp tại Trường Chính sách công Lý Quang Diệu thuộc Đại học Quốc gia Singapore, cho biết.

Với người tiêu dùng Malaysia, họ đang phàn nàn giá thịt gà ngày càng gia tăng trong bối cảnh nguồn cung thiếu hụt. Một số nhà bán lẻ phải bán hàng nhỏ giọt để duy trì nguồn hàng. Theo các công ty lớn trong ngành chăn nuôi gà, các yếu tố ảnh hưởng đến nguồn cung bao gồm chi phí sản xuất tăng, dịch bệnh và điều kiện thời tiết.

Sau lệnh hạn chế xuất khẩu thịt gà của Malaysia, người dân tại quốc đảo Singapore cũng đang gặp vô vàn khó khăn. "Tôi chỉ có gà nhập từ Malaysia. Giờ chỉ biết ngồi chờ tình hình được giải quyết", chủ một quán ăn cho biết. "Tôi sẽ mua nhiều gà hơn, rồi để trong tủ đá ăn dần. Gà không ngon bằng, nhưng có còn hơn không", một khách hàng chia sẻ.

Một số doanh nghiệp nhập khẩu Singapore đã phải xin giấy phép để tăng lượng hàng nhập khẩu thêm 25%, lên mức 60.000 con gà/ngày trước thời hạn 1/6. Đại diện một doanh nghiệp cho biết họ sẽ phải mở thêm một dây chuyền xử lý thịt gà để đáp ứng lượng nhập khẩu tăng mạnh.

Bà Akter nói: "Giá cả tăng cao sẽ gây ra ảnh hưởng không tương xứng đến người nghèo, những người dành phần lớn thu nhập cho thực phẩm".

Điều này sẽ làm tăng tỷ lệ nghèo đói trên thế giới. Và trong những trường hợp cực đoan nhất, nó có thể khiến các chế độ độc tài tăng cường áp bức người dân hơn nữa.

Công cụ đo của Liên Hiệp Quốc ghi nhận giá lương thực thế giới đã tăng hơn 70% kể từ giữa năm 2020 và gần đạt mức kỷ lục sau khi Nga tiến hành "chiến dịch quân sự đặc biệt" tại Ukraine, làm tắc nghẽn xuất khẩu nhiều mặt hàng thiết yếu và làm rối loạn chuỗi cung ứng.

Chủ nghĩa bảo hộ lương thực trỗi dậy trong giai đoạn này có thể đẩy chi phí tiếp tục lên cao, tổn hại sức mua của người tiêu dùng và đẩy các ngân hàng trung ương vào thế khó khi vừa phải kiềm chế lạm phát, vừa phải duy trì tăng trưởng.

Bà Sabrin Chowdhury từ Công ty xếp hạng tín dụng Fitch Solutions cảnh báo chủ nghĩa bảo hộ nông nghiệp đang ở mức cao nhất kể từ cuộc khủng hoảng giá lương thực năm 2007 và 2008.

"Chủ nghĩa bảo hộ chắc chắn sẽ tiếp tục trong năm 2022 và gia tăng vào những tháng tới, tăng thêm rủi ro an ninh lương thực đối với những khu vực dễ bị tổn thương nhất trên thế giới", bà Chowdhury nói.

Giá lương thực và lạm phát tiếp tục tăng cao.

Giới quan sát lo ngại tình thế hiện nay sẽ tạo tiền đề cho một số mặt hàng chủ lực quan trọng nhất trở nên đắt đỏ hơn. Theo Bloomberg, giá lúa mì giao sau đã tăng 56% trong năm nay, dầu cọ tăng 38%, trong khi công cụ của Liên Hiệp Quốc ghi nhận giá sữa tăng tới 14%.

Hạn chế xuất khẩu không chỉ là tin xấu đối với các nước nhập khẩu. Tiến sĩ David Adamson, giảng viên cấp cao tại Trung tâm Tài nguyên và thực phẩm toàn cầu tại Đại học Adelaide, cho biết họ cũng trừng phạt nông dân ở các quốc gia sản xuất bằng cách ngăn họ tận dụng giá quốc tế cao.

Ông nói: "Chủ nghĩa bảo hộ là điều tồi tệ nhất đối với an ninh lương thực vì nó ngăn cản thị trường hoạt động để giải quyết ổn thỏa".

Tham khảo: Bloomberg