Chủ tịch Quốc hội: Có địa phương được tài trợ cả trăm tỷ mua vaccine, quản lý ra sao?

Sáng nay 11/4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến vào Báo cáo kết quả thực hiện giám sát chuyên đề “Việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng chống dịch COVID-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng”.

Trên 236 nghìn tỷ đồng được huy động cho phòng, chống dịch

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thuý Anh – Phó trưởng đoàn giám sát cho biết, thực hiện mục tiêu “kép” vừa phòng, chống dịch vừa phát triển kinh tế, đảm bảo đời sống nhân dân, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 30/2021/QH15 quy định một số cơ chế, chính sách đặc thù phục vụ công tác phòng, chống dịch.

Nguồn lực được thực hiện giai đoạn 2020-2022 có quy mô khoảng 613 nghìn tỷ đồng, trong đó, miễn giảm, gia hạn thuế, phí, lệ phí hỗ trợ cho doanh nghiệp, người dân khoảng 435,5 nghìn tỷ đồng; thực hiện có hiệu quả các gói hỗ trợ từ quỹ bảo hiểm xã hội, quỹ bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động và người sử dụng lao động bị ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19với tổng chi phí trên 47,2 nghìn tỷ đồng.

Công tác huy động nguồn lực phòng, chống dịch được thực hiện chủ động, góp phần kịp thời đáp ứng yêu cầu của công tác phòng, chống dịch, mang lại hiệu quả tích cực trong bối cảnh khó khăn, cấp bách của đại dịch.

Đến 31/12/2022, tổng nguồn lực đã được huy động để trực tiếp phục vụ công tác phòng, chống dịch là trên 236 nghìn tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước là trên 189 nghìn tỷ đồng, huy động từ các nguồn viện trợ (chủ yếu là vaccine), tài trợ là trên 47 nghìn tỷ đồng.

Quỹ vaccine phòng chống dịch COVID-19 đã huy động được trên 15,1 nghìn tỷ đồng; tổng số vaccine nhận từ các nguồn viện trợ, tài trợ là gần 160 triệu liều, trong đó riêng viện trợ của Chính phủ các nước là gần 150 triệu liều, trị giá khoảng 24 nghìn tỷ đồng.

Liên quan y tế dự phòng, báo cáo cho thấy, đến năm 2022, mạng lưới y tế cơ sở phát triển rộng khắp cả nước, 100% huyện có trung tâm y tế, 99,6% số xã, phường, thị trấn có trạm y tế, 92,4% trạm y tế có bác ỹ làm việc, 71% thôn, bản có nhân viên y tế hoạt động. Ngoài ra còn có hàng chục ngàn phòng khám tư nhân, phòng khám bác sỹ gia đình, bệnh viện tư nhân tương đương tuyến huyện.

Nhân lực từng bước được củng cố cả về số lượng và chất lượng. Công tác đào tạo, tuyển dụng, thu hút nhân lực y tế tại y tế cơ sở, y tế dự phòng đã được quan tâm, bảo đảm đủ các chế độ, chính sách theo quy định.

Tuy vậy, Đoàn giám sát cũng chỉ rõ nhiều hạn chế. Trong đó có nhiều khó khăn trong việc phân bổ, quản lý, sử dụng, thanh toán, quyết toán nguồn lực từ ngân sách nhà nước; các quy định hướng dẫn mua sắm vật tư, trang thiết chậm được điều chỉnh dẫn đến tâm lý lo ngại, sợ sai từ sau các vụ việc tiêu cực phát sinh; còn xảy ra sai phạm trong mua sắm ở nhiều mức độ khác nhau, có vụ việc đến mức phải xử lý hình sự.

Tổ chức hệ thống y tế cơ sở chưa thực sự ổn định, trải qua nhiều sự thay đổi, mô hình quản lý trung tâm y tế huyện chưa thực hiện thống nhất trên cả nước, làm ảnh hưởng tới việc bố trí, sắp xếp, ổn định nhân lực, sử dụng và quản lý vật lực, tài lực.

Từ thực tế trên, Đoàn giám sát kiến nghị Quốc hội ban hành Nghị quyết giám sát, trong đó cho phép thanh toán, quyết toán một số chi phí, xác lập tài sản sở hữu toàn dân liên quan đến công tác phòng, chống dịch COVID-19 theo hướng sau và phải hoàn thành trước 31/12/2023.

Phải rõ địa chỉ, minh bạch số liệu

Phát biểu gợi mở một số vấn đề thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, đây là chuyên đề giám sát tối cao nên phải làm rõ được thực trạng, đánh giá kết quả, tồn tại, yếu kém; nguyên nhân khách quan, chủ quan. Giám sát phải gắn với trách nhiệm.

Trước kiến nghị của đoàn giám sát, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần làm rõ hơn hiện còn bao nhiêu chưa được thanh, quyết toán, bao nhiêu chưa được chi trả? Quá trình giám sát có thấy khúc mắc gì không? Đề nghị làm rõ cơ sở chính trị, căn cứ pháp lý, cơ sở thực tiễn nào để đoàn giám sát nêu ra các kiện nghị như trong báo cáo.

Lưu ý hai sai phạm rất lớn là “chuyến bay giải cứu” và vụ Việt Á, ông Vương Đình Huệ cho rằng cũng không nằm ngoài phạm vi cuộc giám sát, tuy nhiên báo cáo chưa thấy đề cập rõ.

Ông cũng thắc mắc hiện nay còn vaccine thừa, quá hạn không; nguồn viện trợ, xã hội hoá thế nào. Có địa phương nhà tài trợ tặng cả trăm tỷ mua vaccine thì quản lý sử dụng ra sao... “Báo cáo không có địa chỉ thì Quốc hội rất khó thông qua” – ông Vương Đình Huệ nói.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương bày tỏ băn khoăn về nhận định “hệ thống pháp luật liên quan đến phòng, chống dịch chưa đủ để điều chỉnh đối với một dịch bệnh chưa có trong tiền lệ như COVID-19, do đó tạo ra các khoảng trống pháp lý trong công tác phòng, chống dịch”; nhấn mạnh việc tránh rơi vào tình trạng làm không được thì đổ cho hệ thống.

Ông đồng tình hệ thống pháp luật có chỗ chưa hoàn thiện nhưng vấn đề chủ yếu vẫn là văn bản dưới luật và điều hành cụ thể.

Nhấn mạnh điều kiện tiên quyết kiểm soát được dịch là sau khi có vaccine, nhất là thành công của chiến dịch ngoại giao vaccine, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết có ý kiến cho rằng, thời gian đầu ta chưa tiếp cận được vacicne thì nguyên nhân do đâu? Báo cáo nói ngân sách bỏ ra 4,6 tỷ đồng để chủ động nghiên cứu vaccine, vậy giờ kết quả thế nào?

Cho rằng rất nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm các “chuyến bay giải cứu” và kit xét nghiệm Việt Á, ông Vũ Hồng Thanh đề nghị đoàn giám sát bổ sung liều lượng trong báo cáo để đáp ứng vấn đề cử tri quan tâm.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và Nguyễn Đức Hải cũng đồng quan điểm cần đánh giá đúng mức hai vụ việc trên, làm rõ kẽ hở gì dẫn đến các sai phạm.

Ngoài ra, ông Trần Thanh Mẫn cho rằng, báo cáo tập trung vào vấn đề trọng tâm, trọng điểm theo đề cương của đoàn giám sát, trong đó rõ địa chỉ để Quốc hội xem xét khi ấn nút.

Một trong những vấn đề mà Phó Chủ tịch thường trực Quốc hội quan tâm là rà soát kinh phí ủng hộ Quỹ vaccine. Việc chi phải có hướng dẫn của Chính phủ và Bộ Tài chính thì hiện nay có hướng dẫn chưa, phương án quản lý, sử dụng số tiền, hiện vật như thế nào... cần báo cáo công khai, đầy đủ.

Kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh UBTVQH giao cho đoàn giám sát phối hợp với các cơ quan của Chính phủ cùng MTTQ Việt Nam và cơ quan liên quan hoàn chỉnh báo cáo, phụ lục, nghị quyết, phim minh hoạ để báo cáo lại xin ý kiến UBTVQH đảm bảo chất lượng trình Quốc hội.

Yêu cầu đặt ra đối với báo cáo giám sát là đúng phạm vi, yêu cầu, mục tiêu, trọng tâm, trọng điểm và không đề cập quá rộng đến các vấn đề khác. Các đánh giá thận trọng, khách quan, thể hiện đúng bản chất vấn đề.

“Cụ thể hơn 2 vụ “chuyến bay giải cứu” và Việt Á. Phân tích làm rõ hơn số liệu, tình hình, cơ sở chính trị và pháp lý của các kiến nghị; giải pháp đề xuất vừa giải quyết được công việc bức xúc thực tiễn đặt ra vừa có giải pháp cơ bản lâu dài” – ông Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh./.