Chuyện ngược đời: Mỹ trầm trồ nhìn tàu cao tốc Trung Quốc đi từ Bắc Kinh tới Hong Kong trong 9 tiếng, 60 năm ôm giấc mộng phục thù vẫn chưa thành công

Sáu thập kỷ sau khi Nhật Bản ra mắt hệ thống tàu cao tốc Shinkansen, tổng cộng tàu cao tốc kết nối những thành phố lớn ở châu Âu, Hàn Quốc và đặc biệt là Trung Quốc đã hình thành nên hệ thống khổng lồ lên tới 26.000 dặm. Những khu vực khác cũng đang dần mở rộng: Các đội tàu cao tốc đang trải khắp Morocco, trên những sa mạc Ả rập Saudi và khắp đảo Java của Indonesia. Nhưng có một ngoại lệ lớn là Nước Mỹ!

Tại nền kinh tế số 1 thế giới, người dân vẫn phải chật vật với những chuyến bay đông đúc và những đường cao tốc đông nghẹt xe khi mà những đoàn tàu cao tốc vẫn lần lượt được ra mắt từ hết quốc gia này tới quốc gia khác.

Luật cơ sở hạ tầng năm 2021 đã để dành hàng tỷ USD cho Amtrak để đưa đội tàu Acela của họ có thể đạt tốc độ 160 dặm mỗi giờ trong năm nay khi di chuyển giữa Boston, New York và Washington DC. Tuy nhiên, luật cũng dành riêng ra 12 tỷ USD cho những dự án khác, một số nhắm tới việc lập ra những đoàn tàu nhanh hơn thế. Quyết định về nguồn vốn cho 2 dự án gồm hệ thống tàu tốc độ cao của California và Brightline West được cho là cũng sắp công bố.

“Có nhiều cơ hội đang hiện hữu thời điểm này. Tôi không nói về bất kỳ đề xuất nào đặc biệt đang thực thi nhưng đủ cơ sở để nói rằng Tổng thống đang muốn đi thật nhanh”, theo Landrieu, cựu thị trưởng New Orleans nói. “Kỳ vọng của tôi, chỉ là kỳ vọng thôi nhé, là những quyết định này sẽ được thực hiện trước cuối mùa hè năm nay. Có thể là trước quý 3 hoặc 4”.

Việc tạo ra hệ thống tàu cao tốc quốc gia đang dần giết chết hệ thống đường sắt đã thịnh vượng trong gần 1 thế kỷ ở Mỹ. Tuy nhiên, ngày càng nhiều các bang và khu vực ngoài Californa và Northeast – nơi Amtrak đều đang vạch ra tương lai tàu cao tốc để khiến đi lại giữa các thành phố lớn dễ dàng hơn. Lần đầu tiên, tiền trợ cấp liên bang được dùng để giúp phát triển giấc mơ đó, cùng với những chương trình vay hàng thập kỷ nhằm cải tạo hệ thống vận chuyển hàng hoá có thể cung cấp thêm 30 tỷ USD nữa.

California đang tìm kiếm khoản viện trợ 2,83 tỷ USD trong khi Brightline - công ty tạo ra bởi quỹ tư nhân của tỷ phú Wes Edens đã nộp đơn xin 3,75 tỷ USD vào tháng trước.

Dự án của Golden State đang xây dựng nhiều năm tại Central Valley sẽ một ngày nào đó nối San Francisco tới Los Angeles trên những chuyến tàu đi 200 km/h nếu họ được hỗ trợ tiền chi phí xây dựng hoàn toàn - lên tới 100 tỷ USD. Brightline dự kiến quỹ công sẽ chi trả 1/3 trong số 12 tỷ USD để xây dựng đoàn tàu ở Southwest với phần còn lại tới từ các nhà đầu tư tư nhân.

Những đề xuất tuyến tàu cao tốc ở những bang khác của đất nước, như là chặng Portland-Seattle-Vancouver và Dallas-Fort Worth-Houston cũng đang phát triển giai đoạn đầu và đang tìm kiếm tài trợ để thực hiện các bước tiếp theo.

Nguyên nhân do đâu

Trên khắp châu Âu và châu Á, tàu cao tốc đã trở thành một trong những phương tiện vận tải khá phổ biến. Người ta có thể đi từ Bắc Kinh đến Hong Kong chỉ bằng 9 tiếng tàu cao tốc, hoặc từ Madrid đến Barcelona với 3 tiếng. Vậy vì sao Mỹ lại chậm chân tới vậy?

Nguyên nhân khó khăn thì có rất nhiều, từ sự phản đối của các chính trị gia cho đến sự vận động hành lang của những hiệp hội, tập đoàn hàng không, xe hơi... Việc tham gia của người chơi mới chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến lợi ích của nhiều người trong mảng giao thông vận tải, du lịch, năng lượng.

Giới trẻ Mỹ ngày nay dần không còn quan tâm đến xe cộ mà để ý nhiều đến môi trường, khí hậu trái đất hơn. Thêm nữa, gánh nặng kinh tế khiến nhiều người cảm thấy không còn thoải mái với việc di chuyển bằng xe hơi hay máy bay vốn quá tốn kém. Tình trạng này ngày càng phổ biến hơn khi Trung Quốc đầu tư thành công mạng lưới tàu cao tốc kể từ sau cuộc khủng hoảng 2008.

Số liệu của Ngân hàng thế giới (World Bank) cho thấy hiện nền kinh tế thứ 2 thế giới đã có hơn 24.000 km đường tàu cao tốc với hơn 1,7 triệu hành khách mỗi năm. Trong khi đó tại Châu Âu, những chuyến tàu chạy nhanh tới 322km/h đã trở thành chuyện thường và đáng ganh tỵ với giới trẻ Mỹ.

Với tốc độ hơn 300 km/h, bạn có thể đi từ New York đến Chicago chỉ trong 1 tiếng đồng hồ. Tuy nhiên với tốc độ tàu hiện nay của Mỹ thì bạn sẽ phải mất đến 20 tiếng", chuyên gia Juliet Eldred trong ngành đường sắt tại Mỹ ngán ngẩm nói.

Mặc dù không thay thế được hoàn toàn xe hơi lẫn máy bay nhưng chắc chắn tàu cao tốc thải ít khí thải nhà kính cũng như thuận tiện hơn so với các chuyến bay ngắn. Thay vì tốn hàng giờ tại các sân bay xa trung tâm thì người dân có thể đến trực tiếp các sân ga tàu cao tốc ngay nội đô.

Tuy nhiên có lẽ người Mỹ đã quá quen dùng xe hơi và may bay khiến việc phát triển tàu cao tốc bị bỏ bê. Mọi việc chỉ bắt đầu thay đổi khi Trung Quốc và Châu phát triển mạnh đường sắt và nhận được những lợi ích rõ ràng trong bối cảnh giá xăng dầu biến động và phong trào bảo vệ môi trường dâng cao.

Nguồn: Forbes