Cơn ác mộng chạy đua xây nhà máy ở Mỹ: Loạt dự án hăm hở dựng lên có nguy cơ đổ bể, chuyên gia cảnh báo ‘không phải cuộc chơi của các startup’

Quận Colleton tại bang South Carolina là một vùng quê nổi tiếng cho việc săn bắn, câu cá cùng vô số những vụ án giết người được đăng lên báo.

Thế nhưng theo tờ Wall Street Journal (WSJ), giờ đây quận Colleton đang chạy theo xu hướng mới cùng vô số những miền quê nghèo khác ở Mỹ: xây nhà máy ắc quy.

Với chương trình cung cấp 1 nghìn tỷ USD ngân sách cho dự án năng lượng xanh của chính quyền Washington, cùng vô số những khoản tiền khác để thu hút các hãng công nghệ xây nhà máy ở Mỹ, nhiều vùng quê đã bắt đầu một cuộc chạy đua săn đầu tư của mình.

Theo WSJ, chương trình đầu tư mới của Mỹ được đánh giá là một trong những dự án thúc đẩy kinh tế lớn nhất trong nhiều thập niên qua. Nếu thành công, kế hoạch này có thể tạo thêm hàng triệu việc làm và thúc đẩy thị trường 3 nghìn tỷ USD năng lượng xanh trong 10 năm tới ở Mỹ, đồng thời tạo cú hích cho nền kinh tế số 1 thế giới.

Thế nhưng, nhiều chuyên gia lo ngại hàng loạt nhà máy tuyên bố đầu tư vào Mỹ chỉ để nhận tiền hỗ trợ ngân sách mà không có một chiến lược dài hạn về đầu ra. Thậm chí nhiều doanh nghiệp mở nhà máy ắc quy dù chưa từng làm trong lĩnh vực này.

Tiền thì ai cũng thích

Vào tháng 12/2022, Colleton nhận được khoản đầu tư 279 triệu USD từ dự án nhà máy ắc quy của hãng Kontrolmatik Technologies Energy and Engineering. Doanh nghiệp từ Thổ Nhĩ Kỳ này hy vọng dự án sẽ nhận được gần 1 tỷ USD hỗ trợ từ ngân sách Mỹ theo thỏa thuận.

Dự án của Kontrolmatik là nhà máy năng lượng mặt trời tích điện vào ắc quy, qua đó cung ứng cho thị trường xe điện đang là điểm nóng của cuộc chạy đua công nghệ Mỹ-Trung.

“Nói thật là tôi chẳng biết GWH (Gigawatt/giờ-đơn vị sản lượng điện) là cái gì. Nhưng tôi biết rằng 279 triệu USD sẽ giúp ích rất nhiều cho cộng đồng này, đồng thời tạo thêm 575 việc làm cho mọi người”, Chủ tịch hội đồng quận Colleton, ông Steven D.Murdaugh nói.

“Việc đặt nhà máy tại South Carolina cũng là một bất ngờ với chúng tôi”, CEO Sami Aslanhan của Kontrolmatik thừa nhận.

Tờ WSJ cho biết Đạo luật chống lạm phát (IRA) được thông qua vào tháng 8/2022 đã chi một lượng lớn ngân sách cho hàng loạt dự án năng lượng xanh cũng như ắc quy nhằm chạy đua với Trung Quốc.

Số liệu của Hiệp hội năng lượng xanh Mỹ (ACPA) cho thấy khoảng 150 tỷ USD các dự án năng lượng xanh đã được công bố chỉ trong 8 tháng sau ngày IRA được thông qua. các dự án năng lượng xanh đã được công bố chỉ trong 8 tháng sau ngày IRA được thông qua.

Ngoài ra, hàng chục tỷ USD nữa cũng đã được tuyên bố trong mảng ắc quy xe điện, đó là chưa kể hàng tỷ USD đầu tư từ đạo luật cơ sở hạ tầng của năm 2021 vẫn đang được triển khai.

Tổng cộng, số tiền mà doanh nghiệp lẫn chính phủ Mỹ sẽ đầu tư trong 10 năm tới để chạy đua công nghệ được dự đoán vào khoảng vài trăm tỷ USD cho đến 3 nghìn tỷ USD.

“Đây là một công trình đầu tư cực kỳ lớn và quy mô quá rộng. Nó sẽ làm thay đổi nền kinh tế nhiều địa phương tại Mỹ”, Phó chủ tịch Philip Jordan của BW Research đánh giá.

Hàng loạt những công ty trong ngành hóa chất như Air Products and Chemicals Inc đã tuyên bố đầu tư cả tỷ USD cho các nhà máy sản xuất Hydrogen (một thành phần khả dụng trong tiến trình thay thế xăng) ở Mỹ, trong khi vô số doanh nghiệp xe hơi cam kết đầu tư nhằm bắt kịp làn sóng ô tô điện tại đây.

“Đây không phải cuộc chơi cho các startup”, CEO Darren Woods của Exxon Mobil Corp thẳng thắn tuyên bố.

Cơn ác mộng?

Theo WSJ, việc vô số dự án mọc lên mà không có phương án giải quyết dài hạn cho nguồn cầu cũng như chiến lược dài hạn có thể kích thích một đợt siêu lạm phát mới, đồng thời chỉ khiến nền kinh tế Mỹ tốn thêm tiền thuế của dân.

Rủi ro các dự án thất bại vì không gom nổi tài chính hoặc không kinh doanh được, nhất là ở những mảng công nghệ cực kỳ mới như sản xuất Hydrogen sạch, sẽ gây ảnh hưởng cực kỳ xấu lên cả cộng đồng địa phương lẫn nền kinh tế vĩ mô của Mỹ.

Việc xây lên vô số các nhà máy năng lượng trong khi ngành xe điện chưa thể chuyển mình thay thế hoàn toàn ô tô xăng sẽ tác động tiêu cực lên toàn ngành.

Tại bang West Virginia, một số nghị sĩ đã cực lực phản đối chính quyền địa phương dự định hỗ trợ đầu tư cho các dự án nhà máy xây ắc quy tại đây.

“Chúng ta có một công ty muốn xây nhà máy ắc quy trong khi họ chẳng bao giờ làm ở lĩnh vực này trước đây. Tôi thật sự không hiểu bạn có thể gọi nó là cái gì ngoài một cú đặt cược liều lĩnh nữa”, nghị sĩ Robert Karnes của Wesst Virginia bức xúc.

Bang West Virginia đang lên kế hoạch tài trợ 290 triệu USD cho dự án trị giá 750 triệu USD của startup Form Energy nhằm xây dựng nhà máy sản xuất ắc quy đầu tiên thuộc công ty này.

Tương tự, nghị sĩ Henry McMaster và Lindsey Graham của South Carolina cũng đang hô hào các thành viên trong đảng có hành động bởi đạo luật IRA có thể là một “cơn ác mộng” cho nền kinh tế địa phương khi không có một chiến lược dài hạn hoàn chỉnh.

Riêng trong năm ngoái, bang South Carolina đã ghi nhận mức đầu tư kỷ lục 10,3 tỷ USD, phần lớn liên quan đến mảng năng lượng sạch và ắc quy.

Thậm chí chính CEO McMaster của KontrolMatik khi động thổ dự án tại Collenton cũng phải thừa nhận đạo luật IRA sẽ làm gia tăng lạm phát và ảnh hưởng rất lớn đến doanh nghiệp. Tuy nhiên vị CEO này vẫn kỳ vọng họ có thể vượt qua được khó khăn nhờ sự trợ giúp từ chính phủ Mỹ.

Số liệu chính thức tại Colleton, nơi đặt dự án của Kontrolmatik cho thấy phần lớn khu vực này là vùng quê nghèo chưa phát triển. Hơn 60% trong số 17.000 lao động tại đây đã bỏ sang vùng khác để kiếm việc làm.

Báo cáo của Bộ thống kê lao động Mỹ (BLS) cho thấy mức lương bình quân tại Colleton thấp hơn 25% so với mức trung bình toàn bang và kém hơn 40% so với bình quân toàn nước Mỹ.

Rủi ro là vậy nhưng chính quyền các địa phương vẫn tích cực chạy đua mời chào đầu tư. Tại Colleton, quận này đã chi tiêu hàng triệu USD ngân sách trong hơn 6 năm để cố gắng xây dựng một khu công nghiệp nhưng thất bại hoàn toàn.

Thế rồi khi Kontrolmatik xuất hiện, chính quyền địa phương ngay lập tức dồn nguồn lực để mời gọi doanh nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ này.

Theo tài liệu phía Thổ Nhĩ Kỳ ghi rõ, quận Colleton đã ngay lập tức cam kết hỗ trợ tới 127 triệu USD ngân sách cho dự án của Kontrolmatik, chưa kể khoản tiền hỗ trợ khác từ liên bang.

“Những dự án đó nghe thật hấp dẫn, nhưng nếu nó thất bại thì sẽ là cả một nỗi thất vọng lớn cho tất cả mọi người”, chị Shelia Taylor, một người dân bản địa nói với WSJ.

*Nguồn: WSJ