Đại diện Fulbright lý giải lý do doanh nghiệp nước ngoài không "mặn mà" đầu tư vào các dự án hạ tầng theo hình thức PPP

Hôm nay, Ban Kinh tế Trung ương phối hợp với Hội đồng Lý luận Trung ương và Ngân hàng Phát triển Châu Á tổ chức hội thảo "Thúc đẩy hợp tác công tư trong phát triển hạ tầng một số lĩnh vực kinh tế - xã hội ở Việt Nam".

Phát biểu khai mạc diễn đàn, ông Đỗ Ngọc An, Phó Trưởng ban Kinh tế Trung ương cho biết , trong những năm qua, việc triển khai đầu tư theo phương thức đối tác công tư PPP đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng của đất nước.

Bên cạnh các nguồn vốn đầu tư truyền thống bao gồm ngân sách nhà nước, trái phiếu Chính phủ, ODA, vốn đầu tư từ khu vực ngoài nhà nước thông qua cơ chế PPP đã góp phần thay đổi hình ảnh của các địa phương, cải thiện đáng kể hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông, đô thị, năng lượng. Hàng nghìn tỷ đồng vốn từ nhân đã được huy động để xây dựng quốc lộ, đường cao tốc, nhà máy điện và nhiều dự án góp khác góp phần phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Tuy nhiên, việc triển khai các dự án phát triển hạ tầng xã hội theo phương thức đối tác công tư ở Việt Nam còn gặp nhiều vướng mắc, chưa được xử lý triệt để, ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường đầu tư PPP nói chung và việc triển khai các dự án PPP mới.

Số lượng các dự án mới được triển khai theo quy định của Luật PPP vẫn còn hạn chế, đa phần đều là các dự án chuyển tiếp, chủ yếu tập trung trong lĩnh vực giao thông, ít được triển khai trong các lĩnh vực khác.

“Điều này cho thấy, nguồn lực đầu tư công chưa thực sự phát huy được vai trò dẫn dắt, làm “vốn mồi” để thu hút nguồn lực từ khu vực tư nhân tham gia đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng”, ông An cho hay.

Tuy nhiên, theo PGS.TS Trần Duy Nghĩa, Chuyên gia tư vấn ADB, Đại học Fulbright Việt Nam, vốn mồi của Nhà nước chỉ là một vấn đề.

"Nhà nước không phải đầu tư mồi mà Nhà nước phải sẵn sàng có dòng tiền để đối phó với rủi ro khi đầu tư", ông Nghĩa nhấn mạnh.

Vị chuyên gia cho biết, doanh nghiệp đầu tư ở Việt Nam chịu nhiều rủi ro về pháp lý khi Nhà nước không chia sẻ rủi ro với nhà đầu tư.

"Thời điểm hiện nay, có thể nói tư nhân rất ngại đầu tư, ngân hàng rất ngại xuống tiền và quan chức rất ngại ký. Nếu muốn thúc đẩy PPP, cần chia sẻ những rủi ro có thể xuất hiện", ông Nghĩa nói.

Cụ thể, theo vụ chuyên gia, lý do nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam rất ít khi đầu tư vào hạ tầng mà chỉ tập trung lĩnh vực năng lượng bởi đầu tư PPP trong lĩnh vực năng lượng có chính sách rất rõ ràng, không "lùng nhùng" như với các dự án giao thông, đường sá.

Chuyên gia của Đại học Fulbright cho rằng, ở Việt Nam có 12 loại rủi ro xuất hiện phổ biến, nhưng có đến 10 loại trong số đó chưa có công thức và cách giải quyết triệt để.

Dẫn chứng một loại rủi ro, ông ví dụ khi Nhà nước bảo sẽ giải tỏa mặt bằng, doanh nghiệp làm con đường này và độc quyền thu phí một thời gian, nhưng sau đó vì nhiều lý do, nguồn thu của nhà đầu tư không đảm bảo được nữa.

Hay ví dụ Nhà nước bảo nếu nguồn thu không đảm bảo Nhà nước ứng tiền, nhưng Bộ Tài chính lại nói "không biết lấy từ nguồn nào".

Ông Nghĩa đặt câu hỏi: "Liệu Luật PPP, Luật Đầu tư công, Luật Ngân sách… đã có quy định sẵn để có một cơ quan chịu trách nhiệm về những vụ có thể phát sinh chưa"?

Theo ông, mỗi bộ ngành vẫn là "một cõi trời riêng", không có ai chịu trách nhiệm chung cho những vấn đề phát sinh.

Đề xuất giải pháp, ông góp ý cần có một cơ quan chịu trách nhiệm dẫn dắt trong vấn đề này. Cụ thể, nếu muốn thúc đẩy PPP phải có tổ chức mang ý chí chính trị dẫn dắt.

"Nếu muốn thúc đẩy PPP phải có quyết định chính trị, giao cho một cơ quan hiểu biết về rủi ro, đánh giá được rủi ro và những người trong đó phải là chuyên gia giỏi, được hưởng mức lương hàng trăm triệu đồng chứ không thể như công chức lương 8 triệu đồng/tháng",  ông Nghĩa cho hay.

Ông nhấn mạnh Việt Nam nếu muốn làm PPP phải thiết kế cơ chế chính trị để Nhà nước hiểu rủi ro và sẵn sàng có dòng tiền trung, dài hạn để ứng phó với rủi ro.